Los Angeles yangınlarıyla ilgili yalanlar ve gerçekler
15 Ocak 2025
ABD'nin Kaliforniya eyaletinin güneyinde patlak veren orman yangınları, bir haftadır kontrol altına alınabilmiş değil. Yangınlar, en az 24 kişinin ölümüne ve milyarlarca dolar değerinde mal kaybına yol açtı. Yangınların tam olarak hangi nedenle ortaya çıktığı belirlenemezken şiddetli rüzgarın yangının yayılmasını tetiklediği belirtiliyor.
Yangın büyüdükçe sosyal medyada yangınla ilgili çok fazla dezenformasyon da yapıldı. Yanlış bilgi yayanlar arasında ABD'nin seçilmiş başkanı Donald Trump ile müstakbel danışmanı ve dünyanın en zengin kişisi Elon Musk da bulunuyor. Los Angeles kent merkezinin yandığına dair yapay zeka ile üretilmiş görseller ise Türkiye'deki sosyal medya kullanıcıları arasında da tartışmalara neden oldu.
Şarkıcı Gökhan Özen de Los Angeles'tan paylaştığı video ile sahte içeriklere tepki gösterdi. "Bulunduğum bu terastan Los Angeles'ın her yerini görüyorsunuz. Burada yangın, duman, itfaiye, panik, öyle bir durum yok" diyen Özen, "Burada panik yapacak bir şey yok. Anladığım kadarıyla herkes eski videolara denk geliyor sosyal medyada ve bu da panik yaratıyor" diye konuştu.
Yanlış bilgi içeren bu fotoğraf ve videolar, çok sayıda kullanıcı tarafından paylaşılarak viral oldu. Ancak bir kısmı geçmişte yaşanan başka olaylardan olan bu görüntülerin diğer bir kısmı ise gerçek bile değildi.
DW'nin doğrulama ekibi de Kaliforniya yangınlarıyla ilgili sosyal medyada yayılan bilgilerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığını mercek altına aldı.
"Hollywood yazısı yanıyor"
İddia: 10 saniye uzunluğunda, arka planında gergin bir müzik içeren, dünyaca ünlü Hollywood yazısının yandığını gösteren, X üzerinde 7 milyonu aşkın kez görüntülenmiş olan video.
DW teyidi: Yanlış.
Videoya yakından bakıldığında, videonun yapay zeka vasıtasıyla üretildiği görülüyor. Bunu ortaya koyan en önemli ipucu, meşhur yazının ta kendisi. Videoda, "Hollywood" kelimesinde iki kez bulunan L harfinin üç kez yazılmış olduğu görülüyor.
Dünyaca ünlü yazının ne durumda olduğunu, yazının bakımından sorumlu olan Hollywood Yazısı Kuruluşu'na sorduk. Kuruluşun yöneticisi Jeff Zarrinnam, DW'ye yaptığı açıklamada, "Yazının bulunduğu Griffith Park güvenlik gerekçesiyle geçici olarak kapatıldı ancak yazının kendisi yangından etkilenmedi ve güvende" ifadelerini kullandı.
"İtfaiyeciler Los Angeles merkezinde yangın söndürüyor"
İddia: Kısa video platformu TikTok üzerinde 9 milyonu aşkın kez görüntülenerek viral olan, Los Angeles kent merkezinin yandığı, insanların etrafa kaçıştığı ve çok sayıda itfaiyecinin yangını söndürmeye çalıştığını gösteren video.
DW teyidi: Sahte.
On saniyelik videonun altındaki metinde, "Los Angeles orman yangınları: Halk felaketin ortasında birlik oldu" yazısı görülüyor. Videonun altında farklı dillerde, kullanıcıların videonun gerçek olduğuna inanarak yazmış olduğu çok sayıda yorum göze çarpıyor. Ancak video gerçek değil.
Video yakından incelendiğinde, yapay zekayla üretilmiş içerikler için tipik olan çeşitli tutarsızlıklar göze çarpıyor. İtfaiye araçlarının üzerindeki ışıkların da alevler içinde olduğunun görüldüğü videoda, hareket eden insanlar bir anda yok oluyor ve sonradan yeniden beliriyor. Öte yandan videodaki insanların doğal olmayan bir biçimde, bir film sahnesindeki zombiler gibi yürüdükleri dikkat çekiyor. İtfaiye araçlarından birinin geriye doğru gitmesi ve bunun ardından bir başka araçla birleşmesi de cabası.
Los Angeles yangınlarıyla ilgili sosyal medyada yayılmış olan, yapay zeka üretimi çok sayıda video mevcut. Bu iki video, onlara yalnızca iki örnek.
"Su restorasyonu bildirgesi"
İddia: ABD'de başkanlık görevini günler sonra yeniden devralacak olan Donald Trump'ın, kendi sosyal medya platformu Truth Social üzerinden yaptığı, Kaliforniya Valisi Newsom'ı "su restorasyonu bildirgesi" adını verdiği bir belgeyi imzalamamakla suçladığı, yaklaşık 40 milyon kez görüntülenen ve X üzerinde Elon Musk tarafından yayılan paylaşım.
DW teyidi: Yanlış bilgi.
Trump, paylaşımında şu satırlara yer verdi:
"İtfaiye araçları için su yok, itfaiye uçakları için de su yok. Gerçek bir felaket!"
Trump'ın yönelttiği, Newsom'ın orman yangınlarıyla mücadelede yaşanan su kıtlığından sorumlu olduğu iddiası gerçeği yansıtmıyor.
İtfaiyecilerin, çalışmalarında su tedariği ile ilgili sorunlar yaşadığı ise, doğru. Ancak bunun nedeni, Kaliforniya'da yeterince su rezervi mevcut olmaması değil. Los Angeles İtfaiye Teşkilatı'ndan Erik Scott'ın aktardığına göre, belediyenin ilgili kurumu erken davranarak tüm mevcut su depolama tanklarını doldurdu. Buna, yangından yoğun biçimde etkilenen Palisades beldesindeki her biri birer milyon galon hacmindeki üç tank da dahil.
X üzerinden konuya ilişkin bir açıklama yayınlayan Scott, durumun arka planını şöyle açıkladı:
"Buna rağmen, rakımı yüksek bölgelerdeki su mevcudiyetinde sıkıntı yaşandı. Bu da, bazı itfaiye araçlarının bu bölgelerde yeterince suya erişememesine neden oldu. Aşırı yüksek talep, depoların doldurulma hızını yavaşlattı."
Belediyenin su işlerinden sorumlu yetkilisi Janisse Quinones ise yangından etkilenen bölgelere su akmaya devam etmiş olsa da talebin sistemin karşılayabileceği kapasitenin çok daha üstünde seyrettiğini söyledi. Quinones, 8 Ocak'ta düzenlediği basın toplantısında, "Su tüketimi, bizim aktarabileceğimiz hızdan çok daha hızlı gerçekleşti. Ana hatta su olduğunu anlamanızı istiyorum. Ancak yüksek bölgelerdeki tankları yeterince hızlı dolduramıyoruz" diye konuştu.
Konuya ilişkin değerlendirmelerde bulunan uzmanlar, bir belediyenin su sistemlerinin, son derece hızlı bir biçimde yayılan ve havanın kuruluğu ve şiddetli rüzgarlar nedeniyle ivme kazanan orman yangınları ile mücadele edecek şekilde tasarlanmadığına dikkat çekiyor.
Öte yandan Trump, sözünü ettiği "bildirge" ile büyük ihtimalle kendisinin başkanlık görevini yürüttüğü 2019 yılında, çiftliklere tedarik edilmesi için Sacramento-San Joaquin Deltası'ndan daha fazla su elde edilmesine yönelik önerisini kastediyor. Ancak bu sularda kökeni tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan bazı balık türleri yaşadığı için Trump'ın planı ilgili devlet kurumları tarafından durdurulmuştu.
Joe Biden yönetimi ve Vali Newsom, Aralık 2024'te, vahşi hayatın korunması suretiyle bu bölgeden Kaliforniya'nın güneyine daha fazla su gönderilmesine yönelik yeni düzenlemeleri onayladı. Ancak Biden ve Newsom'ın önerisinin Trump'ın önerisinden daha iyi olmadığını söyleyen ve plana eleştirel yaklaşan bazı çevreler de mevcut.
"Ukrayna nedeniyle yeterince teçhizat yok"
İddia: Donald Trump'ın oğlu Donald Trump Jr.'ın X üzerindeki, "Bakın, tabii, çünkü Los Angeles itfaiyesi teçhizatının bir kısmını Ukrayna'ya bağışladı" şeklindeki paylaşımı ve itfaiye teşkilatının Ukraynalı meslektaşlarına yaptıkları bağışı ortaya koyduğunu iddia ettiği ekran görüntüleri.
DW teyidi: Yanıltıcı.
Trump'ın paylaşımı, itfaiyecilerin Kaliforniya'daki yangınlarla teçhizat kıtlığından ötürü başa çıkamadıklarını ve söz konusu kıtlığın Ukrayna'ya yapılan bağışlardan ötürü ortaya çıktığını ima ediyor. Ancak bu iddia, tam olarak gerçeği yansıtmıyor.
Trump'ın paylaştığı iki ekran görüntüsünün ikisi de 18 Mart 2022 tarihli. Bu, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden birkaç hafta sonrasına tekabül ediyor. Los Angeles itfaiyesinin resmi web sitesinde, "Elde fazla olan hortum, hortum ağızlığı, kask, zırh ve diğer kişisel koruma ekipmanı, çeşitli kamu güvenlik ajanslarına bağışlanmıştır" bilgisi yer alıyor.
Ancak Kaliforniyalı yetkililer, kendilerine yangınlarda yaşanan en büyük sorunların ne olduğu sorulduğunda, bu sorunları aşırı kuru hava, yüksek hızlı rüzgarlar, su kıtlığı ve eksik personel olarak sıraladı. 8 Ocak'ta düzenlenen bir basın toplantısında, itfaiye yetkilisi Anthony Marrone, "Los Angeles bölgesinde bu güçte dört farklı yangını söndürmek için yeterince itfaiyeci yok" dedi. Marrone, konuşmasında herhangi bir ekipman eksikliğine ise atıfta bulunmadı.
Öte yandan Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Kaliforniya yangınlarında Amerikalı yetkililere destek çıkmaları için, 150 itfaiyeci göndermeyi önermiş bulunuyor.