Fransa'da organize suça karşı radikal cezaevi rejimi

Fransa'nın kuzeyindeki Pas-de-Calais bölgesinde, Belçika sınırına yakın Vendin-le-Vieil kasabasında ülkenin ilk yüksek güvenlikli cezaevi faaliyete geçti. Başkent Paris'e yaklaşık 200 km uzaklıktaki cezaevinde metrelerce yükseklen duvarlar, sürekli gözlem altındaki tek kişilik hücreler ve sadece kurşun geçirmez cam arkasından yapılan ziyaretler bulunuyor.

Buraya sevk edilen bazı tehlikeli mahkumlar için zaman zaman askeri personel de görevlendiriliyor. 450 kamera ile donatılan yapı, organize suçla mücadelenin simge kurumu haline gelmesi hedefiyle inşa edildi.

Adalet Bakanı Gérald Darmanin, projeyi "ceza infaz sisteminde radikal bir dönüşüm" olarak tanımlıyor.

Uyuşturucuya karşı mücadele sertleşiyor

Fransa'da uyuşturucu çeteleri arasındaki çatışmalar son yıllarda artış gösteriyor.

Marsilya, Toulouse ve Paris çevresindeki banliyölerin yanı sıra bazı kırsal bölgelerde de şiddet olayları tırmanıyor. Savcılık kaynakları, kontrolün bazı bölgelerde tamamen kaybedildiği uyarısında bulunuyor.

Gazeteci Jean-Marie Magro, DW'ye verdiği demeçte "Marsilya'da savcılığın 'uyuşturucu savaşı' olarak nitelendirdiği durumun yaşandığı mahalleler var. Gençlerin sokaklarda kurduğu kontrol noktaları bu durumu açıkça gösteriyor" dedi.

2024 yılı boyunca uyuşturucu bağlantılı 367 cinayet ya da cinayet girişimi kayda geçti. Bu olaylarda 110 kişi hayatını kaybederken 341 kişi yaralandı. Faillerin yaklaşık dörtte biri 20 yaş altındaydı.

Cezaevlerinde insanlık dışı koşullar eleştirisi

Fransa, Batı Avrupa'da en fazla aşırı kalabalık cezaevlerine sahip ülkelerden biri olarak öne çıkıyor. 180'i aşkın cezaevinden bazılarında doluluk oranı yüzde 150'yi aşmış durumda. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Fransa'yı cezaevlerindeki insanlık dışı koşullar nedeniyle defalarca mahkum etti.

Birçok cezaevi yalnızca aşırı dolu değil, aynı zamanda eski ve sağlıksız koşullarda. Rutubet, küf, fare ve haşereler bazı kurumlarda kalıcı hale geldi. Güvenlik açısından da riskler söz konusu: Mahkumların dışarıyla bağlantısını cep telefonları, İHA'lar, hatta rüşvet verilen personel üzerinden sürdürdüğü bildiriliyor.

2025 baharında birkaç Fransız kentinde cezaevlerine yönelik silahlı saldırılar yaşandı. Görgü tanıklarına göre bu saldırılar, rakip mahkumları sindirme ve yargı sistemine gözdağı verme amacı taşıyordu.

ABD ve İtalya modellerine benzer yapı

Vendin-le-Vieil'deki cezaevi yaklaşık 100 kişi kapasitesine sahip ve şu anda Fransa'nın en güvenli hapishanesi olarak görülüyor. Yapı, kötü bir şöhrete sahip olan ABD'deki "Supermax" cezaevleri ile İtalya'nın mafyayla mücadelede kullandığı "carcere duro" (sert cezaevi) sistemine dayanıyor.

Mahkumlar tek kişilik hücrelerde tutuluyor, yalnızca küçük gruplar halinde ve günde bir saatlik havalandırma izni veriliyor. Haftada yalnızca iki kez ikişer saatlik telefon görüşmesine izin veriliyor. Ziyaretler ise sadece kurşun geçirmez cam arkasından gerçekleşiyor. Her ziyaret sonrası mahkumlar detaylı şekilde aranıyor.

Amaç, dışarıdan gelebilecek her türlü yardım, etki ya da yönlendirmeyi önlemek.

Guyana'da yeni cezaevi planı

Fransız Guyanası'nda, Saint-Laurent-du-Maroni yakınlarında, orman içinde ikinci bir yüksek güvenlikli cezaevi daha planlanıyor. Yaklaşık 500 kişilik kapasiteye sahip olacak bu ceza infaz yerleşkesi, 1938'e kadar kullanılan ve Henri Charrière'in "Papillon" romanıyla geniş kitlerce tanınan "Şeytan Adası" ceza kolonisine de komşu olacak.

Adalet Bakanı Darmanin, bu projeyle suç örgütü liderlerini "kalıcı olarak anakaradan uzaklaştırmak" istediklerini belirtti. Ancak insan hakları savunucuları ve muhalefet, projeye "Fransız Guantanamosu" yakıştırması yapıyor.

Yüksek güvenlik, yüksek maliyet

Yeni cezaevi projeleri ciddi maliyetler içeriyor. Vendin-le-Vieil'de 100 mahkum için yaklaşık 250 gardiyan görev yapıyor. Bu da hem inşaat hem işletme maliyetlerini sıradan cezaevlerinin çok üzerine çıkarıyor.

Hak savunucuları da, uzun süreli tecrit cezasının mahkumlarda ciddi psikolojik etkilere neden olabileceği uyarısında bulunuyor. Özellikle düzenli çıplak aramaların orantısız olduğu görüşü dile getiriliyor. Cep telefonu sinyal kesiciler, dron savar sistemleri ve sıklaştırılmış hücre denetimleri ise daha makul alternatifler olarak değerlendiriliyor.

Fransa'da 2024 yılında 47 ton kokain ele geçirildi. Bu miktar, bir önceki yılın iki katı. Uyuşturucu satıcılarının önemli bölümü göçmen kökenli ve dezavantajlı bölgelerden gelirken, kullanıcılar toplumun tüm kesimlerinden.

Avrupa'da dikkat çeken istisna

Fransa, yüksek güvenlikli cezaevi sistemiyle Avrupa'da istisnai bir rota izliyor. Almanya ve Hollanda gibi ülkelerde güvenlik önlemleri alınsa da dış dünya ile sistematik bağlantı kesintisi uygulanmıyor.

Fransız hükümeti, ceza infaz kurumlarında 600'e yakın "aşırı tehlikeli" vaka tespit ettiklerini ve mevcut yöntemlerin yetersiz kaldığını savunuyor.

Bazı yorumculara göre projelerin medyada geniş yer bulması, 2027'deki cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde Adalet Bakanı Darmanin'in olası adaylığıyla da bağlantılı olabilir. Cezaevi projeleri, hükümetin organize suça karşı daha sert tutum alacağını gösteren bir mesaj olarak değerlendiriliyor.