Avrupa'da sağ partiler yükselişte
14 Haziran 2025
Almanya'nın iç istihbarat kurumu olan Federal Anayasayı Koruma Teşkilatı’nın “kesin olarak aşırı sağcı” şeklinde sınıflandırdığı Almanya için Alternatif (AfD) partisi, diğer siyasi partilerce dışlanıyor. Hatta partinin kapatılması gerektiğini savunan politikacılar bile var. Avrupa'nın birçok ülkesinde ise benzer çizgideki partiler önemli siyasi roller üstleniyor.
Hollanda: Partij voor de Vrijheid (Özgürlük Partisi)
Geert Wilders'in Özgürlük Partisi (PVV), göç politikalarında yeterince sert olunmadığı gerekçesiyle koalisyonu bozdu. "Mutlak iltica yasağı istiyoruz. Her iltica başvurusu sınırda reddedilmeli," diyen Wilders, ülkenin "çöküşüne" ortak olmak istemediklerini iddia ediyor. Bu gelişmenin ardından ülkede sonbaharda erken seçim yapılacak.
Son seçimlerden birinci çıkan PVV, radikal söylemleri nedeniyle koalisyon ortaklarınca dışlandı. Başbakanlık koltuğuna ise bağımsız Dick Schoof oturdu. Wilders, yegâne parti üyesi olduğu PVV’de tam yetkiye sahip; adayları ve programı kendisi belirliyor. İslam karşıtı söylemlerinin yanı sıra, iklim koruma ve AB karşıtı tutumlarıyla da dikkat çekiyor.
Polonya: Prawo i Sprawiedliwość (Hukuk ve Adalet - PiS)
2023 seçimlerini kaybeden PiS, yine de Cumhurbaşkanlığı üzerinden etkisini sürdürüyor. Mayıs 2025'te yapılan seçimleri PiS’in desteklediği Karol Nawrocki, az farkla kazandı. Nawrocki, seçim kampanyasında Almanya ve AB karşıtı mesajlar verdi.
PiS, AB fonlarına bağımlı olduğu için Brüksel karşısında temkinli davranıyor. Ukrayna’ya destek ve NATO ile iş birliği konusunda ise net bir duruş sergiliyor. Göç politikalarında ise Avrupa’daki diğer sağ partilerle paralel bir sertliği benimsiyor. Toplumsal konularda ise Katolik Kilisesi'yle uyumlu; kürtaj ve eşcinsel evliliklere karşı.
Macaristan: Fidesz (Macar Yurttaş Birliği)
Fidesz, Avrupa'nın en başarılı aşırı sağ partisi olarak öne çıkıyor. 2010'dan bu yana aralıksız iktidarda olan Viktor Orban liderliğindeki parti, 1988'de liberal bir hareket olarak kuruldu. 2015'te Almanya'nın sığınmacı kabul politikasına karşı çıkan Orban, çizgisini belirgin şekilde sağa kaydırdı.
Fidesz, “illiberal demokrasi” (kısmî ya da düşük yoğunluklu) anlayışını savunuyor, Batı'yı kültürel olarak tehdit altında görüyor, öte yandan AB etkisini ise sınırlamak istiyor. Diğer benzer partilerden farklı olarak insan kaynaklı iklim değişikliğini tehdit olarak kabul ediyor. Ukrayna savaşı sürerken Rusya ile yakın temasını sürdüren Orban, Putin’e siyasi olarak da yakın duruyor.
Bu arada Viktor Orban'ın Yahudiler ve İsrail konusundaki tutumu ise çelişkili. Bir yandan yıllardır Macar kökenli ABD'li Yahudi iş insanı George Soros'u sürekli hedef gösterip, öcüleştiriken, öte yandan İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu ve İsrail hükümetinin Avrupa'daki en büyük destekçilerinden
Slovakya: Smer - Slovenská sociálna demokracia (Yön Sosyal Demokrasi)
Başbakan Robert Fico’nun kurduğu Smer partisi, adında sosyal demokrasi geçse de aşırı sağda konumlanıyor. Göç karşıtı söylemleriyle dikkat çeken Fico, 2016’da “İslam Slovakya’da yeri olmayan bir dindir” demişti.
Fico, Putin gibi Ukraynalıları “Nazi ve faşist” olarak nitelendiriyor ve Moskova’nın savaşını NATO ile ABD'nin kışkırttığını savunuyor. 2023 seçim zaferinin ardından Ukrayna’ya silah yardımını durduran Slovakya lideri Rusya’ya yönelik AB yaptırımlarını da “işlevsiz ve zararlı” olarak tanımlıyor ve karşı çıkıyor.
İspanya: Vox
Santiago Abascal liderliğindeki Vox, 2013’te kurulduktan sonra 2019’da oylarını yüzde 15’e kadar yükseltti. Şu anda ülkenin üçüncü büyük partisi konumunda olmasına rağmen bir türlü hükümete dahil olamadı. Muhafazakâr Halk Partisi ile iş birliği arayışları sonuçsuz kaldı ve hükümeti yine Sosyalist Pedro Sánchez kurdu.
Vox’un temel gündemi, özerk bölgelerin yetkilerini geri almak ve İspanya’yı merkezî bir devlet haline getirmek. Göç ve İslam karşıtı söylemlerinde tarihi göndermeler kullanılıyor; Abascal sık sık "Reconquista" (Yeniden Fetih) çağrısı yapıyor. Vox, şubat ayında Madrid'de "Avrupa’yı Yeniden Büyük Yap" başlıklı etkinlik düzenledi ve orada Orban ve Le Pen gibi isimleri de ağırladı.
Danimarka: Dansk Folkeparti (Danimarka Halk Partisi)
Danimarka Halk Partisi 1995’te kuruldu, 2000'li yıllarda küreselleşme, AB ve göç karşıtı tutumu ve refah devleti yanlısı çizgisiyle merkez sağ hükümetleri destekledi. Bu süreçte iltica yasalarında sertleşmeyi sağladı.
Ancak 2019’dan itibaren Sosyal Demokratlar bu sert politikaları benimseyince, Halk Partisi’nin etkisi azaldı. 2022 seçimlerinde sadece yüzde 2,6 oy aldı. Danimarka’nın mevcut göç politikası, Avrupa’nın en katı uygulamaları arasında yer alıyor.