Doğu Almanya'da gençlik: Hitler artık tabu değil
25 Haziran 2025
Almanya'nın doğusundaki Saksonya-Anhalt eyaleti sınırları içinde yer alan Dessau kenti son yıllarda aşırı sağ ve ırkçılıkla adından söz ettiriyor, özellikle de gençler arasında bu eğilimlerin yayıldığı dikkat çekiyor. Deutsche Welle'nin (DW) konuştuğu dernekler, öğretmenler, politikacılar ve gençler de bu durumu doğruluyor. Gençlerin aşırı sağcı ve ırkçı sloganlarla daha açık ve agresif şekilde kendilerini gösterdiği aktarılıyor.
Uzmanlar, aşırı sağ ve ırkçılığın birçok şehir ve bölgede görüldüğünü ama Doğu Almanya'da dikkat çekici boyutta yoğunlaştığını söylüyor. Bu gelişme güvenlik yetkililerini de endişelendiriyor, zira ortam daha saldırgan ve birçok insan için daha tehlikeli hale geliyor.
Dessau'daki uzmanlar, ırkçı ve aşırı sağcı görüşlerin artık yeni "normal" olduğu ve bir neslin "popüler kültürü" haline geldiği tespitinde bulunuyor.
Peki bu noktaya nasıl gelindi? Gençler arasındaki bu radikalleşmeyi anlamak için geçmişe ve elbette yetişkinlerin dünyasına göz atmak gerekiyor.
Radikalleşmeye giden uzun yol
Dessau, yaklaşık 75 bin nüfusuyla Almanların "üst merkez" dediği, alışveriş olanakları, hastaneleri ve müzeleriyle tüm bir bölgeye hizmet veren bir şehir konumunda. Almanya'daki her dört kişiden biri neredeyse bu tür kentlerde yaşıyor. Dessau'nun tam adı komşu şehirle birleşmesinden sonra Dessau-Roßlau oldu.
Yıllarca BerlinDuvarı ile ayrılan Doğu ve Batı Almanya'nın 1990'da yeniden birleşmesi doğudaki Dessau halkına önemli hak ve özgürlükler getirirken aynı zamanda başka yerlerde de olduğu gibi kentte ekonomik çöküşe de yol açtı. Bunun sonucu olarak işsizlik yaygın hale gelirken genç ve iyi eğitimli nüfus bölgeden yoğun biçimde göç etmeye başladı.
Ancak devlet Doğu'da yaşanan bu olumsuz gelişmeye kayıtsız kalmadı, bu bölgeye devasa boyutlarda yatırımlar yapıldı. Sadece Dessau'da ekonomi, altyapı ve kültürel tesisler yaklaşık bir milyar euro ile yeniden inşa edildi. Bugün, sakin bir eyalet olan Saksonya-Anhalt'taki bu kent bakımlı yüzüyle parıldıyor ve uluslararası camida da tanınıyor.
Dessau aynı zamanda 20'nci yüzyılın en etkili mimari stili olan Bauhaus'un da merkezi.
Bauhaus ekolü: Modernlik ve uyanışın temsili
Bauhaus stili, modernliği ve uyanışı temsil ediyor: Daha iyi ve daha adil bir geleceği ve hümanizmi savunuyor. Bauhaus tarzı, bundan tam 100 yıl önce Dessau'ya geldi ve şehri bugüne kadar da belirgin biçimde şekillendirdi. Mimarı tarzı dışında dünyanın dört bir yanından gelen binlerce öğrenci de Dessau'yu ve kentin üniversitesin küresel çapta da ünlü bir öğretim kurumu haline dönüştürüyor.
Bütün bu çabalara, yatırımlara ve yeniden imara rağmen Dessau son yıllarda özellikle nefret ve şiddetle bağlantılı olarak manşetlere geldi.
Dessau'nun Roßlau semtinde 2000 yılında aşırı sağcı gençler 39 yaşındaki Alberto Adriano'yu siyah olduğu için döverek öldürmüştü. Dönemin Başbakanı Sosyal Demokrat Partili (SPD) Gerhard Schröder, olayın ardından toplumu aşırı sağcılığa karşı sivil cesaretle direnç göstermeye çağırdı.
Sadece beş yıl sonra, 2005'te, Afrikalı siyah sığınmacı Oury Jalloh Dessau'da polis nezaretinde yanarak can verdi. Bir şilte üzerinde yanan sığınmacının bu sırada elleri kelepçeliydi. İpuçları Jalloh'un ölümünde "yabancı bir müdahalenin" söz olduğuna işaret etse de olay şimdiye kadar hâlâ aydınlığa kavuşmadı.
On yıl sonra da Dessau'daki ünlü mimarlık okulunda okuyan ve yüksek lisansını tamamlamak üzere olan Çinli öğrenci Li Yangjie Mayıs 2016'da tecavüze uğrayıp öldürüldü. Cansız bedeni, saatler süren bir ölüm kalım mücadelesinin ardından tanınmaz hale gelen kurbanın pencereden atıldığına işaret ediyordu. Zanlı Sebastian F. bir polis memurunun oğluydu ve iki yıl sonra cinayetten ömür boyu hapse mahkum edildi. Söz konusu olaydan sonra Berlin'deki Çin Büyükelçiliği Dessau için bir seyahat uyarısı yayınladı. Uyarısında şu satırlar dikkat çekti:
"Anhalt Üniversitesi Doğu Almanya'da yer almaktadır. Orada insanlar geleneksel olarak yabancılara karşı düşmanca bir bakışa sahiptir. On iki yıl önce de orada Çinli bir öğrenci bir gençlik çetesi tarafından saldırıya uğramıştı. Li Yangjie'nin cinayeti de ırkçı saiklerle işlenmiş olabilir."
Peki Dessau ve Almanya bugün nerede duruyor?
Irkçılık ve nefrete karşı yürütülen toplumsal tartışmalardan, sağcı şiddet kurbanları için düzenlenen ışık zincirlerinden, altı milyon Yahudi'nin öldürüldüğü Holokost'tan (Yahudi Soykırımı), Sinti, Roma, engelli ve muhalifin katledilmesinden sonra insanlık suçlarının tarihsel sorumluluğunu kabul etmesinden sonra Almanya nerede duruyor? Dessau kenti çocuklarına ve gençlerine nasıl bir örnek sunuyor?
İçinde bulunduğumuz 2025 yılına baktığımızda aşırı sağcı Almanya için Alternatif (AfD) partisi Almanya'nın en güçlü ikinci partisi konumunda. Doğu Almanya'da ise en güçlü birinci güç. Temmuz 2024'te Dessau-Roßlau'da da aşırı sağcıAfD'li politikacı Laurens Nothdurft belediye başkanı seçildi. Asıl mesleği avukatlık olan Nothdurft, kenttki sosyal etkinliklerde sık sık boy gösteriyor. Yıllarda gençlik oluşumlarında yer alan Nothdurft kentteki gençlerle de yakın bağ içinde.
Nothdurft, 90'lı yıllarda yer aldığı Neonazi yapılanması Vatana Sadık Almanya Gençliği (Heimattreue Deutsche Jugend) örgütünde aktif rol üstleniyordu. Bu oluşum pek çok sebebin yanı sıra nasyonal sosyalizm ve Hitler Gençliği ile temel benzerlikleri nedeniyle 2009'da dönemin Almanya İçişleri Bakanı Wolfgang Schäuble tarafından yasaklandı. Bu yasaktan yola çıkıldığında aslında AfD üyesi olmaması gerekiyordu. Çünkü prensipte parti resmi tutumunda Neonazi geçmişi olan kimseleri üye kabul etmediğini iddia ediyor.
DW'nin bu konudaki bir sorusuna ise AfD basın bürosu "Yorum yok" yanıtını iletti.
Dessau'da aşırı sağcılığa karşı mücadel eden "Projekt GegenPart" adlı bir dernekten Steffen Andresch bu durumu AfD'nin ne kadar ileri gidebileceğini test etmesi olarak niteliyor.
Söz konusu dernek, şehrin ortasındaki eski, yıkık bir binada. Bulunduğu cadde de yenileniyor. Binaya girerken inşaatında çalışan işçinin kolundaki "Kara Güneş" dövmesi dikkat çekiyor. Bu dövme, Hitlerin Nasyonal Sosyalist rejiminin içindeki en korkulan terör organı "Schutzstaffel"ın (Koruma Birimi) kısaltması olan SS'nin sembollerinden biriydi.