Almanya'da askeri misyona anayasa engeli

Federal Alman Anayasa Mahkemesi, 2003 yılında Türkiye üzerinde caydırma amaçlı uçuşlar yapan NATO bünyesindeki Awacs keşif uçaklarında, Federal Meclis'in onayı olmaksızın Alman askerlerinin de görev almasının, Anayasa'ya aykırı olduğu hükmüne vardı. O dönem iktidarda olan Sosyaldemokrat-Yeşiller koalisyonu, Irak savaşının başlarındaki sözkonusu erken uyarı uçuşlarında Alman askerlerinin de görev almasını, "Almanya'nın NATO üyeliğinden kaynaklanan doğal bir yükümlülük" olarak değerlendirmiş ve meclis onayına gerek duymamıştı.

"Her görevlendirme, sınırlı bir münferit eylemden geniş büyük ve uzun süreli bir askeri misyona hatta geniş kapsamlı bir savaşa dönüşebilir."

Meclis onayı şartı

Yakında görev süresi dolacak olan Federal Anayasa Mahkemesi İkinci Daire Başkan Vekili Wilfried Hassemer, 2003 yılında Türkiye üzerindeki NATO keşif uçuşlarında Alman askerlerinin, meclis onayı olmadan görevlendirilmesinin Anayasa'ya aykırı olduğunu, bu sözlerle gerekçelendirdi. Anayasa Mahkemesi yargıçları, silah kullanma ve sıcak çatışmaya girilme ihtimalı olan her türlü yurtdışı askeri misyonlarında, Anayasa gereği Federal Meclis'in onayının şart olduğu hükmüne vardı. NATO İttifakı üyeliğinin getirdiği yükümlülükler gereği, bir askeri misyona katılma yönünde Federal Hükümet'in bir irade ortaya koyma ve bu konudaki hazırlıkları yapma yetkisinin bulunduğunu belirten Anayasa Mahkemesi, ancak bu konudaki nihaî kararın sadece Federal Meclis tarafından verilebileceğinin altını çizdi.

Daha somut bir ifadeyle; 2003 yılında Irak savaşının ilk günlerinde NATO'ya bağlı Awacs keşif uçaklarının caydırıcı amaçlı uçuşlarının "sıcak çatışmaya" dönüşme ihtimalinin yüksek olduğu hükmüne varan Mahkeme, gerekçe olarak o dönemki savaş koşullarnı gösterdi. Anayasa Mahkemesi heyetinden Udo di Fabio, bu kanaate varmalarının nedenini şöyle açıkladı: "Bu operasyon sadece caydırıcı amaçlı sembolik bir amaç gütmüyordu. Somut olarak hazırlıkları tamamlanmış ve o dönemki güvenlik politikaları ışığında cereyan etmesi kuvvetle muhtemel olan Türkiye'ye yönelik bir askerî saldırıya karşı koyulması hedefleniyordu."

Hür Demokrat Parti başvurmuştu

Sözkonusu NATO misyonuyla ilgili Anayasa Mahkemesi'ne başvuru Hür Demokrat Parti tarafından yapılmıştı. Schröder hükümetinin iddia ettiği gibi Türkiye üzerindeki uçuşların "rutin" amaçlı olmadığını savunan Liberaller, Anayasa Mahkemesi tarafından haklı bulundu.

Berlin'den gelen ilk tepkiler, bu kararın Alman dışı politikasının elini kolunu bağlama ihtimalinin büyük olduğu yönünde. Federal Savunma Bakanlığı Başmüsteşarı Dieter Weingärtner çekinceleri şöyle dile getirdi: "Mahkemenin bugün ortaya koyduğu ölçülei itinâlı bir şekilde analiz edip, bundan böyle -örneğin bir NATO misyonu çerçevesinde- nasıl hareket edilmesi gerektiğini ele alacağız. Tabii dış politika açısından bunun bazı zorlukları da beraberinde getirip getirmeyeceğini göreceğiz. Tabii Federal Meclis'in kriz durumlarında hemen devreye girip bir karar alması, sıcak çatışmanın da göze alındığı yönünde politik bir işaret olarak da algılanabilir."

”Karar sadece silahlı misyonları kapsıyor”

Savunma Bakanlığı yetkilisi, Anayasa Mahkemesi'nin verdiği kararın, insanî yardım misyonlarını ise kapsamadığının özellikle altını çizdi: "Yurtdışına yönelik insanî yardımlarda bundan böyle de bir parlamento kararına ihtiyaç duyulmayacağı açık. Ama mahkemenin ortaya koyduğu kriterler doğrultusunda, her türlü silahlı misyonda parlamentonun mutlak surette onayı gerekecek."

Konuyu mahkemeye intikal ettiren Hür Demokrat Parti'den yapılan ilk açıklamada "bu karar ülkemiz ve askerlerimizin yararınadır" ifadesine yerverildi. Hristiyan Birlik Partileri sert bir açıklama yayınlayarak, Anayasa Mahkemesi kararını o dönemde iktidarda olan "Sosyaldemokrat-Yeşiller koalisyonunun yüzüne indirlimş bir şamar" olarak değerlendirdi. Yeşiller Partisi ise "o zaman verilen kararın yanlış olduğu anlaşılmıştır" demekle yetindi.

Konuyla ilgili kısa bir değerlendirme yapmakla yetinen Federal Savunma Bakanı Franz Josef Jung, "Mahkeme'nin kararına saygılıyım" dedi. Awacs uçuşlarıyla ilgili kararın, Almanya'nın halen dahil olduğu diğer yurtdışı misyonları etkilemeyeceğini belirten Federal Hükümet Sözcüsü Ulrich Wilhelm ise "karar, çok açık ölçüler ortaya koyuyor" şeklinde konuştu.