Afgan depremzede kadınlar erkek doktordan yardım alamıyor

Afganistan'da yaşanan yıkıcı depremin ardından yaralanan kadınlar ve kız çocukları, tıbbi bakım konusunda ciddi bir eksiklikle karşı karşıya. Taliban'ın kısıtlamaları ve kültürel bariyerler birçok kadını yardımdan yoksun bırakıyor.

Afganistan tarihindeki en şiddetli depremlerinden biri, Pazar günü ülkenin doğusundaki Kunar ve Nangarhar eyaletlerini vurdu. Richter ölçeğine göre 6.1 büyüklüğündeki deprem, 10 kilometre gibi sığ bir derinlikte meydana geldi.

Taliban rejimi tarafından yapılan açıklamaya göre, bin 400'den fazla kişinin hayatını kaybettiği felakette, en az 3 bin 124 kişi yaralandı, 5 bin 400'den fazla ev de yıkıldı.

Yardım kuruluşları ve haber ajansları tarafından deprem bölgesinden yayımlanan fotoğrafların ve videoların çoğunda kadınların yer almaması dikkat çekiyor. Ayrıca hastaneye kaldırılan yaralılar arasında da kadınlar görülmüyor.

Taliban kadınları nasıl engelliyor?

Afganistan'da erkek vasiliği hakkında resmi yasalar bulunmamakla birlikte Taliban, kadınların kan veya evlilik yoluyla akraba olan bir erkek eşliğinde olmadan hareket edemeyeceğini veya belirli bir mesafeye seyahat edemeyeceğini öngörüyor. Afgan kadınların ayrıca ev dışında sadece yüzlerini ve bedenlerini değil, seslerini de gizlemeleri gerekiyor.

DW'ye yaptığı açıklamada, "Erkek aile üyeleri, kadınların veya kız çocuklarının yabancılar tarafından görülmesine izin vermiyor" diyen kadın hakları aktivisti Fatma Rizai, "Ayrıca yabancıların onlara yardım etmesini de istemiyor" ifadesini kullanıyor.

Deprem bölgesinden uzakta, batıdaki Herat şehrinde yaşayan, ancak buna rağmen ülke genelindeki aktivistlerle iletişim halinde olan Rizai, dağlık bölgelerdeki köylerin yakınında bulunan ve depremin ardından acilen yardım etmek isteyen gönüllü kadın doktorların Taliban tarafından engellendiğini ve köylerdeki erkeklerin de yardımlarını reddettiğini belirtiyor.

Fatma Rizai kadınların durumu ile ilgili olarak "Yaralanıp yaralanmadıklarını ve nasıl yaralandıklarını bile bilmiyoruz" diyor.

Yıkıntıların altında hâlâ çok sayıda kişinin mahsur kaldığından endişe ediliyor. Birleşmiş Milletler'in (BM) Afganistan'daki insani yardım koordinatörü Indrika Ratwatte ise felaket bölgesine ulaşmanın bile "oldukça zahmetli" olduğunu dile getiriyor.

Kritik ilk 24 saat içinde, kayaların düşmesi ve heyelan nedeniyle birçok yol kapandığı için ulaşım da ciddi şekilde kısıtlanmış durumda.

Deprem meydana geldiğinde uyuyan binlerce kişi, kerpiç ve ahşaptan yapılmış evlerinin enkazı altında mahsur kaldı. Büyük yerleşim yerlerine uzak bir yerde bulunan felaket bölgesi büyük oranda temel altyapıdan yoksun. Depremden önce de bölgenin pek çok kesiminde elektrik yoktu.

Yaralı kadınlar için kadın doktor yok

Kunar ve Nangarhar'daki yerel kaynaklar, eyaletlerdeki tıp merkezlerinin ciddi bir kadın doktor sıkıntısıyla karşı karşıya olduğunu ve bunun yaralı kadınların tedavisini önemli ölçüde zorlaştırdığını bildiriyor.

DW'ye konuşan diş hekimi Zehra Haghparast, bölgede kadın doktor eksikliği nedeniyle hayatını kaybeden yaralı hamile kadınlar hakkında kendilerine bilgi ulaştığını belirterek "Afganistan'da şu anda hemen yola çıkıp bu yaralı kadınlara yardım etmeye hazır" çok sayıda kadın doktor ve hemşire olduğunu, ancak "Taliban'in onlara izin vermediğini" vurguluyor.

Almanya'da yaşayan Haghparast, 2021'de ABD ve NATO güçlerinin çekilmesinin ardından Taliban'ın iktidara dönmesiyle Kabil'deki diş kliniğini kapatmak zorunda kalan bir doktor.

Taliban rejimine karşı gösterdiği tavır ve iş hayatından men edilmek istenen kadınlarla olan dayanışmasının onu Taliban'ın hedefi haline getirdiğini aktaran Haghparast, daha sonra tutuklandığını, kötü muamele gördüğünü ve nihayetinde para karşılığında serbest bırakıldığını ifade ediyor.

Kadınlar eğitim ve kamusal alandan men edildi

Zahra Haghparast'a göre, erkeklerin kadınlardan yardım almayı reddetmesinin nedeni Taliban'ın uyguladığı politikalara dayanıyor.

Haghparast, "Taliban'dan önce toplumun değişmeye başladığı bir dönemimiz vardı" diyerek, rejimin bu ilerlemeyi "her şeyi tersine çevirdiğini" vurguluyor. Bunun bir sonucu olarak da, ülkenin kadın doktorlara ihtiyacı olmasına rağmen, “kadınların artık eğitim almasına izin verilmiyor. Taliban, kadın doktorların çalışmalarını ciddi şekilde kısıtladı, bu nedenle bu kritik durumda yaralılara yardım edilemiyor" diye ekliyor.

Ayrıca yardım ve tıbbi ekiplerini etkilenen eyaletlere gönderen Afgan Kızılayı'nın bile acil yardım sağlayabilecek neredeyse hiç kadın doktoru olmadığı görülüyor.