Mgogoro Mashariki mwa DRC wazidi kuibua wasiwasi wa kikanda

Mgogoro unaoendelea mashariki mwa Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (DRC) umechukua sura mpya ya kikanda huku mataifa jirani na mashirika ya kimataifa yakikabiliana na athari zake za kijeshi, kisiasa na kibinadamu. Mapigano makali yamesababisha maelfu ya raia kukimbia makazi yao, na pia kusababisha vifo vya wanajeshi wa kikanda waliotumwa kama walinda amani.

Waziri wa Ulinzi wa DRC, , yuko ziarani Afrika Kusini katika juhudi za kuimarisha ushirikiano wa kijeshi kati ya mataifa hayo mawili. Mazungumzo yake na Waziri wa Ulinzi wa Afrika Kusini, Angie Motshekga, yanalenga kuongeza uwezo wa kijeshi wa pamoja, hasa kufuatia vifo vya wanajeshi 14 wa Afrika Kusini waliouawa katika mapigano na waasi wa M23.

Wizara ya Ulinzi ya Afrika Kusini imesisitiza kuwa ushirikiano huo ni muhimu kwa kudumisha amani na utulivu wa kikanda. Hata hivyo, tukio hilo limeongeza mvutano wa kidiplomasia, ambapo Rais Paul Kagame wa Rwanda aliwatuhumu wanajeshi wa Afrika Kusini kushiriki kwenye mashambulizi ya moja kwa moja, badala ya kulinda amani kama ilivyoelekezwa kwenye dhamira yao ya awali.

Soma zaidi:M23 waendelea kuudhibiti mji wa Walikale licha ya kutangaza kujiondoa 

Jumuiya ya kikanda ya SADC, ambayo imekuwa mstari wa mbele katika operesheni ya kijeshi mashariki mwa DRC, imetangaza kuwa itaondoa wanajeshi wake — hatua inayokuja huku mataifa wanachama, hasa Afrika Kusini, yakitathmini upya nafasi yao kwenye mgogoro huo. Hili limeibua hofu ya kuzorota kwa usalama zaidi katika maeneo yanayokumbwa na vita.

Wakati huo huo, kundi la M23 linaendelea na mashambulizi na hivi karibuni limekamata mji wa Walikale — kitovu cha uchimbaji madini — ikiwa ni hatua yao ya ndani zaidi katika DRC tangu mwaka 2012.

Wimbi la wakimbizi laisukuma Burundi kwenye mipaka ya uwezo

Tangu katikati ya mwezi Februari, karibu watu 70,000 wamekimbia mapigano nchini DRC na kuvuka mpaka kuingia Burundi. Wengi wamekuwa wakitembea umbali mrefu, wakivuka mito, wakibeba watoto na mizigo yao wakitafuta usalama katika maeneo ya mpakani. Burundi sasa inashuhudia wimbi kubwa zaidi la wakimbizi tangu miongo kadhaa.

Wakimbizi hao wanahifadhiwa katika shule, makanisa na viwanja vya michezo, ikiwa ni pamoja na Uwanja wa Michezo wa Rugombo, ambako zaidi ya watu 45,000 wanapata hifadhi ya muda. Vifaa na huduma muhimu katika maeneo haya vimeelemewa mno, na hali inazidi kuwa ngumu kila siku.

Miongoni mwa wakimbizi hao ni Lea, mama wa watoto tisa mwenye umri wa miaka 37, ambaye alitoroka kijiji chake cha Uvira katika jimbo la Kivu Kusini. Lea anasema alikimbia pamoja na watoto wake huku risasi zikilia angani, na baadaye aligundua kuwa mume wake aliyeachwa nyuma aliuawa.

"Risasi zilianza kurushwa. Tukaanza kukimbia. Wengine walikimbilia milimani, wengine wakavuka mto. Tulikimbia na watoto migongoni na mizigo mikononi," anasimulia Lea, katika ushuhuda alioutoa kwa Shirika la Mpango wa Chakula Duniani (WFP).

Soma pia: M23 kujiondoa kwenye mji wa Walikale kwa ajili ya amani

WFP imetoa ombi la dharura la dola milioni 19.8 ili kusaidia chakula kwa zaidi ya wakimbizi 120,000 wa Kongo walioko Burundi. Shirika hilo limesema rasilimali zake zimefikia ukomo, na limeanza kupunguza mgao wa chakula kwa wakimbizi waliokuwepo awali ili kuwasaidia wale wapya waliowasili.

WFP yaonya: Bila ufadhili zaidi, misaada itasitishwa Julai

Dragica Pajevic, Naibu Mkurugenzi wa WFP kwa kanda ya Afrika Mashariki, amesema bila msaada wa haraka wa kifedha, shirika hilo litalazimika kusitisha msaada wa chakula kabisa ifikapo Julai. Hali hiyo inaweza kusababisha janga kubwa la kibinadamu katika maeneo ya mpakani mwa Burundi na DRC.

Kwa sasa, WFP inahudumia wakimbizi kupitia vituo vya muda katika shule, makanisa, na viwanja vya michezo. Hata hivyo, ongezeko la mahitaji limezidi uwezo wa shirika hilo, na hali hiyo inahatarisha maisha ya maelfu ya watu walio katika mazingira hatarishi.

Kwa mujibu wa mashirika ya misaada, wakimbizi wengi wanawasili wakiwa na njaa, wamechoka, na wengine wakiwa wagonjwa au kujeruhiwa. Kukosekana kwa maji safi, matibabu na chakula kunazidi kuongeza hatari ya milipuko ya magonjwa na vifo.

Pamoja na changamoto hizo, msaada wa kimataifa umeendelea kuwa mdogo. WFP inasema fedha zilizopokelewa hadi sasa hazitoshi hata kufikia nusu ya mahitaji ya sasa, na kuna hofu kuwa nchi wahisani huenda zisichangie kwa wakati au kwa kiwango kinachohitajika.

Katika hali ya sasa, bila msaada wa dharura, mamilioni ya watu wanaweza kuachwa bila chakula na msaada wa kimsingi, huku watoto na wazee wakiwa hatarini zaidi.

Angola yaachia wadhifa wa upatanishi, Qatar yaingilia kati

Katika upande wa kisiasa, Angola imetangaza kujiondoa rasmi kwenye jukumu la kuwa mpatanishi wa mgogoro wa DRC ili kuelekeza nguvu kwenye uongozi wake mpya kama mwenyekiti wa Umoja wa Afrika. Serikali ya Luanda imesema itashirikiana na Tume ya Umoja wa Afrika kutafuta mpatanishi mpya atakayechukua nafasi hiyo.

Angola pia imesisitiza kuwa njia pekee ya kudumu ya kuutatua mgogoro huo ni kupitia mazungumzo ya moja kwa moja kati ya serikali ya DRC na kundi la M23. Hata hivyo, mazungumzo ya amani yaliyopangwa kufanyika Luanda mnamo Machi 18 yalifutwa baada ya M23 kujiondoa kufuatia vikwazo vya Umoja wa Ulaya dhidi ya viongozi wake.

Siku hiyo hiyo, Qatar ilitangaza kuwa iliandaa mkutano wa faragha kati ya Rais Kagame wa Rwanda na Rais Tshisekedi wa DRC. Ingawa kikao hicho kilifanyika bila vyombo vya habari, Qatar ilisema viongozi hao walikubaliana kusitisha mapigano mara moja bila masharti yoyote.

Hatua hiyo ya Qatar imeibua matumaini mapya ya kidiplomasia, lakini pia mashaka kutokana na ukosefu wa taarifa za wazi juu ya yaliyokubaliwa. Hadi sasa, hakuna dalili za wazi kuwa makubaliano hayo yameanza kutekelezwa.

Huku hayo yakiendelea, M23 inaendelea kusonga mbele na kuchukua maeneo zaidi ya ndani, hali inayoashiria kuwa pande husika bado ziko mbali na suluhu ya kweli ya mgogoro huo.

Mpasuko unaohitaji suluhu ya haraka na shirikishi

Mgogoro wa mashariki mwa DRC sasa umegeuka kuwa changamoto ya kimataifa inayohitaji hatua za haraka, za pamoja na zenye ufanisi. Juhudi za kijeshi pekee hazionekani kuleta matokeo ya kudumu, huku mashirika ya misaada yakikabiliana na ukosefu wa rasilimali na ongezeko la mahitaji.

Kukosekana kwa mshikamano miongoni mwa nchi za Afrika, pamoja na mvutano wa kisiasa kati ya Rwanda na DRC, kumechangia hali ya sasa ya kutokuwa na uhakika wa amani. Hatua za Qatar na mashirika ya kikanda kama SADC zinaonyesha umuhimu wa diplomasia ya kimataifa katika kutafuta suluhu.

Wakati huo huo, raia wa kawaida kama Lea wanaendelea kubeba mzigo wa vita, mateso, na kutengwa. Ikiwa jamii ya kimataifa haitachukua hatua madhubuti sasa, basi mzozo huu utazidi kuenea na kuathiri kizazi kijacho.

Majadiliano ya dhati, msaada wa haraka wa kibinadamu, na kushirikisha wahusika wote ni mambo ya msingi katika kuelekea amani ya kudumu. Bila hayo, matumaini ya utulivu mashariki mwa DRC yataendelea kuwa ndoto.