Emir wa Qatar awakutanisha Kagame, Tshisekedi

Marais wa Rwanda na Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (DRC) wameelezea dhamira yao ya kusitisha mapigano mara moja na bila masharti baada ya kufanya mazungumzo ya kushtukiza nchini Qatar Jumanne. Mkutano huo, uliofadhiliwa na Emir wa Qatar Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani, ulifanyika saa chache baada ya mazungumzo ya amani nchini Angola kuvunjika.

Makubaliano ya kusitisha mapigano yalithibitishwa katika taarifa ya pamoja kutoka Rwanda, DRC, na Qatar, yakisisitiza umuhimu wa kuendeleza mazungumzo kwa ajili ya amani ya kudumu. Hata hivyo, haijulikani ikiwa kundi la waasi la M23 litaheshimu kusitisha mapigano, kwani kwa sasa linadhibiti sehemu kubwa ya mashariki mwa DRC, ikiwemo miji yake miwili mikubwa.

Mazungumzo ya amani Angola yavunjika

Mapema Jumanne, jaribio la kuwezesha mazungumzo ya amani kati ya serikali ya DRC na M23 nchini Angola lilishindikana baada ya kundi hilo la waasi kujiondoa dakika za mwisho. M23 ilituhumu "taasisi fulani za kimataifa" kwa kuvuruga mchakato wa amani, hasa ikirejelea vikwazo vilivyowekwa na Umoja wa Ulaya dhidi ya baadhi ya viongozi wake muhimu.

Umoja wa Ulaya hivi karibuni uliwawekea vikwazo makamanda watatu wa jeshi la Rwanda, mkuu wa wakala wa madini wa Rwanda, na viongozi waandamizi wa M23, akiwemo kiongozi wake Bertrand Bisimwa, kwa kuhusika katika mgogoro wa mashariki mwa DRC. Kwa kujibu, M23 ilidai kuwa vikwazo hivyo vinadhoofisha juhudi za mazungumzo na kuituhumu serikali ya DRC kwa "kampeni ya uchochezi wa vita" inayozuia mazungumzo kufanyika.

Soma pia: Maafisa wa Rwanda wawekewa vikwazo kwa mzozo wa Kongo

Mgogoro unaoendelea mashariki mwa DRC umekuwa mbaya zaidi tangu Januari, na kusababisha vifo vya maelfu ya watu na maelfu wengine kukimbia makazi yao. M23, ambalo linadai kutetea maslahi ya Watutsi wa DRC, limekamata miji mikuu kama Goma na Bukavu. Kwa mujibu wa DRC, zaidi ya watu 7,000 wameuawa, ingawa idadi hiyo haijathibitishwa kwa uhuru.

Ripoti ya Umoja wa Mataifa imedai kuwa Rwanda inadhibiti M23 moja kwa moja, ikiwa na takriban wanajeshi 4,000 wanaounga mkono kundi hilo kwa lengo la kunufaika na rasilimali za madini katika eneo hilo, ikiwemo dhahabu na coltan. Hata hivyo, Rwanda inakanusha kuwasaidia waasi wa M23, ikisisitiza kuwa inakabiliwa na tishio kutoka kundi la FDLR lililoanzishwa na viongozi wa Kihutu waliokuwa sehemu ya mauaji ya kimbari ya 1994 dhidi ya Watutsi nchini Rwanda.

Juhudi za kidiplomasia na changamoto

Mkutano wa Jumanne nchini Qatar ulikuwa wa kwanza wa ana kwa ana kati ya Rais wa Rwanda Paul Kagame na Rais wa DRC Felix Tshisekedi tangu M23 ilipozidisha mashambulizi yake. Ingawa mkutano huo ulielezewa kuwa wa kawaida na usiokusudiwa kuchukua nafasi ya juhudi za amani zilizopo, viongozi hao wawili walikubaliana kuendeleza mazungumzo yaliyoanzishwa Doha.

Qatar, inayojulikana kwa juhudi zake za upatanishi katika migogoro ya kimataifa, ilihusika kwa karibu kuwezesha mkutano huo. Wachambuzi wanapendekeza kuwa uhusiano wa karibu wa Rwanda na Qatar ulimfanya Kagame awe na ugumu wa kukataa mwaliko huo, huku Tshisekedi, akihisi shinikizo kutokana na hali ngumu ya usalama, akilazimika kutafuta suluhisho.

Soma pia: Bunge la Kongo lajadili mzozo wa mashariki mwa nchi

Licha ya juhudi za kikanda za kusuluhisha mgogoro huo, ikiwemo upatanishi unaofanywa na Rais wa Angola Joao Lourenco chini ya Umoja wa Afrika, njia ya kufikia makubaliano ya kudumu bado haijulikani. Mazungumzo ya mwisho rasmi kati ya serikali ya Kongo na M23 yalifanyika mwaka 2013, na kwa kuwa waasi hao sasa wanadhibiti sehemu kubwa zaidi ya ardhi, kufanikisha usitishaji wa mapigano wa kudumu ni changamoto kubwa.

Maelezo ya utekelezaji wa makubaliano ya kusitisha mapigano yatapangwa katika siku zijazo, lakini kuvunjika kwa mazungumzo ya Angola kunadhihirisha changamoto kubwa za mgogoro huu. Jumuiya ya kimataifa inaendelea kufuatilia maendeleo kwa matumaini kwamba mazungumzo yanayoendelea yatafungua njia ya utulivu wa muda mrefu katika eneo hilo.

Kabila: Tatizo ni Tshisekedi

Aliyekuwa Rais wa Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo, Joseph Kabila, ameonya kuhusu uwezekano wa "machafuko mahali popote nchini Kongo" na kumlaumu mrithi wake kwa mgogoro unaoendelea na waasi wa M23 wakati wa ziara yake nchini Afrika Kusini Jumanne (Machi 18).

Kauli za Kabila zinakuja wakati Rais wa sasa wa Kongo, Felix Tshisekedi, na Rais wa Rwanda, Paul Kagame, wakitoa wito wa kusitisha mapigano mara moja na bila masharti katika mashariki mwa Kongo wakati wa mazungumzo yaliyosimamiwa na Qatar. Mkutano huo ulikuwa wa kwanza kwao kukutana tangu waasi wa M23 walipoimarisha mashambulizi yao mnamo Januari.

"Tatizo ni Rais Felix [Tshisekedi]. Suluhisho ni Rais Felix. Sasa, unaelewaje hilo? Unalitafsiri vipi kushoto au kulia, juu au chini, ni juu yako. Lakini maamuzi muhimu yanapaswa kufanywa. Na nyakati muhimu, umewahi kufanya maamuzi muhimu, na hizi ni nyakati muhimu kwa Kongo. Kwa upande wetu, kama nilivyosema, tunakusudia kushiriki kikamilifu katika kila kinachotokea, hasa katika masuala ya amani."