د هند او پاکستان ترمنځ تقابل د سویلي آسیا سیاسي وضعیت بدلوي
۱۴۰۳ بهمن ۱۳, شنبه
د هند او پاکستان ترمنځ زاړه رقابت د سیمه ییزو اړیکو یو نوی بدلون رامنځته کړی دی. نوی ډيلی د افغانستان له طالبانو سره نږدې اړیکې جوړوي، پداسې حال کې چې اسلام اباد د انقلاب وروسته بنګله دیش کې له نوو مشرانو سره اړیکې پراخوي.
د سویلي اسیا ډیپلوماټیک وضعیت د هند او پاکستان ترمنځ د اوږدمهاله بې اعتمادیو څخه سرچینه اخلي. دا دواړه ګاونډي هیوادونه، چې اتومي وسلې هم لري، د ۱۹۴۷ کال د بریتانوي استعمار له پای ته رسېدو وروسته د سختو جګړو، او تلپاتې دښمنۍ شاهدان پاتې شوي دي.
د هند او پاکستان دښمني لا هم دوام لري
د روان کال په جنورۍ میاشت کې هند هغه تورونه رد کړل چې ګواکې د پاکستان پر خاوره یې د هند ضد یاغیانو د وژلو لپاره پټ عملیات ترسره کړي دي. د هند د بهرنیو چارو وزارت ویاند، رندھیر جایسوال، خبریالانو ته وویل: "تاسو نشئ کولی چې خپل انګړ کې ماران وساتئ او بیا دا توقع وکړئ چې یوازې به ستاسو ګاونډیان چیچي." په ورته وخت کې د طالبانو د واک ته رسېدو څلور کاله وروسته داسې برېښي لکه د افغانستان او پاکستان ترمنځ اړیکې چې هم خرابې شوې وي.
اسلاماباد پر طالبانو تور لګوي چې د هغو وسله والو ډلو مخه نشي نیولی چې د افغانستان له خاورې څخه د پاکستان د امنيتي ځواکونو پر ضد مرګوني بریدونه تنظیموي. پاکستان په دسمبر مياشته کې د افغانستان پر سرحدي سیمو مرګوني هوایي بریدونه وکړل چې ورپسې د دواړو هیوادونو ترمنځ پر سرحد ډزې او نښتې رامنځته شوې.
د هند او طالبانو غیر متوقع اړیکې
که څه هم د طالبانو سخت دریځه اسلامي قوانینو او د لومړي وزير نریندرا مودي هندو ملي پالنه ظاهراً سره متضاد ښکاري، هند له دې فرصت څخه ګټه پورته کړې ده. د نړیوالو اړیکو پروفیسر، حسن عباس د فرانس پرس سره په مرکه کې وویل: "هند له ډیرې مودې راهیسې دا سیاست تعقیبوي." هغه زیاته کړه: "دوی نه غواړي چې طالبان کومې داسې ډلې ته پناه ورکړي چې بالاخره هند ته لوی ګواښ جوړ شي. دا هم ورته جالبه ده چې پاکستان په غوسه کړي."
د هند مهم ډیپلوماټ، ویکرام میسري، په جنورۍ کې د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر مولوي امیرخان متقي سره په دوبۍ کې ولیدل. د هند د بهرنیو چارو وزارت وویل چې دا تر دې دمه تر ټولو لوړه کچه اړیکه وه. هغه وويل: "موږ غواړو له افغان ولس سره خپل اوږدمهاله اړیکې نورې هم پیاوړې کړو.“ امیر خان متقي هم په مقابل کې د اړیکو د لا پراخولو هیله وښوده.
د هند چابهار بندر، د پاکستان ګوادر بندر ته سیال
د هندوستان او طالبانو د خبرو اترو یوه مهمه موضوع د ایران د چابهار بندر و چیرې چې هند ۳۷۰ میلیونه ډالر پانګونه کړې ده. د چابهار بندر د پاکستان د ګوادر بندر لویدیځ ته موقعیت لري چې د چین د "بیلټ اینډ روډ انیشیټيو“ یا یوه سړک یوه کمربند سترې اقتصادي پروژې یوه مهمه برخه ده. هند له اوږدې مودې د چین د سیمه ییز نفوذ څخه اندیښمن دی او د دوی ترمنځ د سیالۍ تازه څپه روانه ده، سره له دې چې دواړو هیوادونو په وروستیو کې ډیپلوماټیک نرمښت ښودلی.
"ټایمز آف انډیا" ورځپاڼې د دوبۍ له ناستې وروسته ولیکل: "هند د طالبانو له حکومت سره، سره له دې چې رسمي پیژندنه یې نه کوي، خاموش خو محاسبه شوي تعامل ته دوام ورکوي."
د پاکستان او بنګله دیش نوي دوستانه روابط
په عین وخت کې د اوږدو کلونو دښمنان پاکستان او بنګلهدیش اوس د دوستانه اړیکو خبرې کوي. بنګله دیش چې د ۱۹۷۱ کال له خونړي جنګ وروسته له پاکستانه جدا شو، له اوږدې مودې له هند سره نږدې اړیکې لرلې.
خو په بنګله دېش کې د اګست ۲۰۲۴ انقلاب د اوږدمهاله لومړۍ وزيرې شیخ حسینه حکومت نسکور کړ او هغه د څرخي الوتکې له لارې هند ته وتښتېده. نوی بنګله دیشي حکومت د شیخ حسینې د تسلیمولو غوښتنه کړې، خو هند دا غوښتنه رد کړې. له همدې امله د دواړو هیوادونو اړیکې سړې شوي دي. اسلام اباد او ډهاکې په خپلو کې د اړيکو رغولو ته مخه کړې چې په ترڅ کې يې د نوامبر په میاشت کې د څو لسیزو وروسته لومړنۍ بار وړونکې بېړۍ له پاکستان څخه بنګله دیش ته لاړه.
د دسمبر په میاشت کې د بنګله دیش لنډمهال مشر، محمد یونس، د پاکستان له لومړي وزير شهباز شریف سره وکتل او موافقه یې وکړه چې اړیکې پیاوړې کړي. د بنګلهدیش لوړپوړو پوځی قومندانانو هم پاکستان ته سفر وکړ چیرې چې دوی د روزنیزو پروګرامونو بحثونه وکړل او د "دوستانه اړیکو" ستاینه یې وکړه.
د ډهاکه پوهنتون استاد، امینه محسن، د فرانس پرس خبري آژانس سره په مرکه کې وویل چې دا ناڅاپي نږدېوالی په نړیوال سیاست کې د زړې قاعدې تکرار دی: "دښمنان بدلولی شئ، خو دایمي دوستان نه شئ درلودلی."