Energia odnawialna. Czy zapewni bezpieczeństwo energetyczne?
30 czerwca 2025
Obecnie między Iranem a Izraelem panuje rozejm, ale konflikt między tymi dwoma krajami w ostatnich tygodniach ponownie zwrócił uwagę na kwestię globalnego bezpieczeństwa energetycznego. Po zaatakowaniu przez USA irańskich obiektów jądrowych, Teheran zagroził zamknięciem Cieśniny Ormuz, ważnej trasy żeglugowej dla globalnego zaopatrzenia w energię.
Taki krok mógłby zakłócić dostęp do paliw kopalnych dla wielu krajów na całym świecie i wpłynąć na wzrost cen energii. Około 20 procent światowego płynnego gazu ziemnego i prawie 27 procent ropy naftowej transportowane jest przez wąską cieśninę łączącą Zatokę Perską z Zatoką Omańską.
Czym jest bezpieczeństwo energetyczne?
Wiele osób twierdzi, że odejście od paliw kopalnych ma kluczowe znaczenie nie tylko dla klimatu, ale także dla bezpieczeństwa energetycznego. W czasach napięć geopolitycznych krajowe źródła energii odnawialnej mogą bowiem zagwarantować stabilne dostawy energii.
Według niezależnej Międzynarodowej Agencji Energetycznej bezpieczeństwo energetyczne oznacza nieprzerwany dostęp do energii po przystępnej cenie. Dla nowoczesnych gospodarek energia ma podstawowe znaczenie dla wszystkich sektorów, od produkcji, przez transport i komunikacji po oświatę i rolnictwo.
Zakłócenia w dostawach energii mogą sparaliżować całe gałęzie przemysłu, utrudnić świadczenie ważnych usług, takich jak opieka zdrowotna, a nawet zagrozić bezpieczeństwu narodowemu, utrudniając operacje wojskowe. W latach 70. XX wieku przerwy w eksporcie ropy spowodowały gwałtowny wzrost cen, długie kolejki na stacjach benzynowych i wstrząsnęły światową gospodarką. Niedawno kryzys energetyczny po inwazji wojsk rosyjskich na Ukrainę w 2022 roku uwidocznił słabość Europy ze względu na jej silną zależność od importowanego gazu rosyjskiego.
Stabilniej niż paliwa kopalne?
Zdaniem ekspertów brytyjskiego think tanku energetycznego Ember, ostatni konflikt między Iranem a Izraelem podkreśla globalną zależność od importu ropy naftowej. Z danych Międzynarodowej Agencji Energetycznej wynika, że 79 procent światowej populacji mieszka w krajach importujących ropę, a 62 procent z nich pozyskuje całą zużywaną przez siebie ropę z innych krajów. 90 krajów – w tym Hiszpania, Korea Południowa, Niemcy, Turcja i Indie – pokrywa ponad 80 procent swojego zapotrzebowania na ropę naftową z importu.
Według think tanku Ember w czasach niestabilnych stosunków handlowych na świecie i rosnących napięć geopolitycznych taka zależność może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego. A zawirowania na rynkach paliw kopalnych powodują wahania cen dla wszystkich krajów zależnych od dostaw ropy i gazu.
W opinii ekspertów energia odnawialna może stanowić dla nich stabilną i bezpieczną alternatywę. Dzięki niej energia elektryczna może być wytwarzana u siebie lub w sąsiednich krajach, chroniona od wahań cen i ryzyka geopolitycznego. Dywersyfikacja dostaw energii elektrycznej jest uważana za ważny element odpornego systemu energetycznego.
„Im więcej, tym lepiej”
Badania Międzynarodowego Funduszu Walutowego pokazują, że w ostatnich dziesięcioleciach sytuacja polityczna w większości krajów produkujących paliwa kopalne stała się bardziej narażona na wahania, a swobody demokratyczne są w nich w coraz większym stopniu ograniczane.
– Im więcej mamy krajowych źródeł energii, tym lepiej – mówi Fatih Birol, dyrektor wykonawczy Międzynarodowej Agencji Energetycznej. Podkreśla on konieczność pozyskiwania energii „nie z jednego kraju, nie z jednej trasy handlowej i nie od jednej firmy”. Fatih Birol zwraca uwagę, że bezpieczeństwo energetyczne jest coraz ważniejszym czynnikiem dla przechodzenia na czystą energię.
„Im mniejsza jest nasza zależność energetyczna od paliw kopalnych, tym większe jest nasze bezpieczeństwo energetyczne. To lekcja, którą wyciągnęliśmy w Europie”, powiedziała Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji Europejskiej, podczas szczytu poświęconego przyszłości bezpieczeństwa energetycznego, który odbył się w kwietniu tego roku.
Von der Leyen wyjaśniła, że w odpowiedzi na kryzys energetyczny po inwazji Rosji na Ukrainę Europa przyspieszyła „wprowadzanie krajowych odnawialnych źródeł energii”. Stanowią one obecnie 47 procent jej koszyka energetycznego.
Jakie mogą być nowe zagrożenia?
Zdaniem ekspertów think tanku Ember droga do większego bezpieczeństwa energetycznego obejmuje zarówno przejście na lokalne źródła energii odnawialnej, jak i rozszerzenie elektryfikacji. Jego analiza wskazuje, że taką strategię przyjęły również Chiny.
Szacuje się, że dzięki promowaniu pojazdów elektrycznych, pomp ciepła i energii odnawialnej można by zmniejszyć import paliw kopalnych na całym świecie o 70 procent. Wspieranie samochodów elektrycznych pozwoliłoby zastąpić 33 procent importowanej ropy naftowej, a kolejne 23 procent oszczędności przyniosłoby zwiększenie produkcji energii elektrycznej z energii wiatrowej i słonecznej.
Ember dodaje, że 92 procent światowej populacji mogłoby pokryć swoje zapotrzebowanie na energię z odnawialnych źródeł energii ponad dziesięciokrotnie. Jednak zielona transformacja niesie ze sobą również ryzyko.
W kwietniu tego roku poważna awaria zasilania w prąd w Hiszpanii i części Portugalii wywołała pytania o stabilność energii odnawialnych, takich jak energia słoneczna i wiatrowa, które są uzależnione od określonych warunków pogodowych. Tuż przed tym incydentem energia odnawialna stanowiła około 70 procent produkcji energii elektrycznej w Hiszpanii. Rząd w Madrycie wyjaśnił jednak, że przyczyną awarii było kombinacja problemów planistycznych i błędów technicznych. Nie ma żadnych dowodów na to, że nadmierna zależność od energii odnawialnych odegrała tu jakąkolwiek rolę.
A co z niestabilnością energii odnawialnej?
Według Międzynarodowego Funduszu Walutowego istnieją już bardzo zaawansowane rozwiązania mające na celu uczynienie systemu energetycznego bardziej odpornym i elastycznym: obejmują one inwestycje w infrastrukturę sieciową i magazynowanie energii.
Utrzymują się jednak obawy, że przejście na czystą energię może spowodować nową zależność od importu metali i minerałów potrzebnych do budowy infrastruktury i magazynów energii odnawialnej. Eksperci twierdzą, że niedobór materiałów budowlanych nie spowoduje kryzysu energetycznego podobnego do tego, który miał miejsce w przypadku niedoboru ropy lub gazu. Materiały te są bowiem potrzebne wyłącznie do rozbudowy mocy całego systemu, a nie do bieżącej produkcji energii elektrycznej.
Przeprowadzone badania ujawniły kilka przypadków poważnego zanieczyszczenia środowiska w gminach położonych w pobliżu kopalń metali, takich jak nikiel, który jest często wykorzystywany do produkcji baterii do pojazdów elektrycznych. Istnieją jednak możliwości ograniczenia wpływu górnictwa. Obejmują one bardziej rygorystyczne przepisy dotyczące utylizacji odpadów, lepszy monitoring oraz wprowadzenie czystych technologii wydobycia.
Artykuł ukazał się pierwotnie na stronach Redakcji Niemieckiej DW.