Grecja. Jak walczy z pożarami lasów
17 sierpnia 2025
– Przeżyliśmy katastrofalne pożary w Mati i nie pozwolimy, aby ignorowano systemy ostrzegawcze, takie jak numer alarmowy 112, które mogą ratować życie – powiedział w czwartek (14.08.2025) grecki minister ds. kryzysu klimatycznego Giannis Kefalogiannis. Tłem tej wypowiedzi jest spór z władzami miasta Patras, którego burmistrz publicznie odradzał stosowanie się do poleceń ewakuacyjnych wydawanych przez numer alarmowy 112, choć to samo miasto wcześniej domagało się uruchomienia tego systemu.
Nadzór z powietrza
Grecki rząd w ostatnich latach znacznie rozszerzył działania mające na celu zwalczanie pożarów: w 2025 roku straż pożarna dysponuje większą liczbą strażaków niż kiedykolwiek wcześniej: 18 tys. strażaków – w tym 2500 pracowników sezonowych – jest gotowych do gaszenia pożarów lasów, zabezpieczania dróg i ochrony wsi. Wielu obywateli im w tym pomaga, często jako wolontariusze. Władze aktywnie ich angażują, szkolą ochotników i rozdają niezbędny sprzęt.
Równolegle rząd stawia na nadzór z powietrza. Ponad 50 samolotów gaśniczych i helikopterów jest gotowych do akcji, wiele z nich zostało niedawno wydzierżawionych lub zmodernizowanych. Od 2028 roku ma dołączyć do nich siedem kolejnych ultranowoczesnych samolotów gaśniczych typu DHC-515.
Ponad 80 dronów codziennie przelatuje nad lasami, wybrzeżami i górami. Rejestrują dane dotyczące temperatury, wcześnie wykrywają dym i kierują straż pożarną na miejsce za pomocą transmisji na żywo. Służba ochrony cywilnej ponadto codziennie tworzy aktualną mapę zagrożenia pożarowego, która pokazuje, gdzie sytuacja jest szczególnie niebezpieczna, zależnie od wiatru, temperatury, wilgotności powietrza i roślinności. W razie potrzeby władze zamykają lasy i szlaki turystyczne. Zwiększają gotowość straży pożarnej i wysyłają dodatkowe zespoły do zagrożonych obszarów.
Zapobieganie przez odpowiedzialność własną
Kluczową rolę odgrywa system wczesnego ostrzegania 112: w ciągu kilku sekund telefony komórkowe w zagrożonych regionach otrzymują SMS-y z dokładnymi wskazówkami dotyczącymi właściwego postępowania. Metoda ta sprawdziła się; umożliwia ewakuację w odpowiednim czasie i zapobiega panice.
Obywatele jednak muszą również wykazać się odpowiedzialnością. Ich działki muszą być wolne od suchej trawy, śmieci i materiałów łatwopalnych. Osoby naruszające te przepisy narażają się na kary grzywny. W pobliżu lasów obowiązuje zakaz grillowania i palenia tytoniu. Sama technika tu nie wystarczy, decydujące znaczenie ma zachowanie się każdego mieszkańca.
Sytuacja w tym roku jest napięta: w ciągu 48 godzin trzeba było ugasić ponad 150 nowych pożarów; głównie w zachodniej Grecji i na wyspach takich jak Zakintos, Kefalonia i Chios. Według danych satelitarnych pożary objęły około 100 tys. hektarów, z czego tylko niewielka część to lasy, mimo to akcja ratunkowa była ogromna. Silne wiatry, ekstremalna susza i wysokie temperatury utrudniają pracę straży pożarnej i innych służb.
W regionie Achaja wokół miasta Patras policja prowadzi dochodzenie w sprawie podpalenia, między innymi w miejscowościach Isoma, Platanos i Voudeni. – Ktoś najwyraźniej chciał, aby ogień dotarł do miasta Patras – powiedział Giannis Kefalogiannis. Tylko dzięki szybkiej interwencji służb udało się zapobiec najgorszemu.
Duże pożary i pomoc UE
Pomimo wyzwań, rząd wskazuje na postępy: Grecja ma trzeci najwyższy wskaźnik liczby strażaków na jednego mieszkańca w UE. Programy takie jak AIGIS promują zapobieganie i modernizację techniczną jednostek straży pożarnej, a na rok 2025 przeznaczono na ten cel 210 mln euro.
Zaostrzono również kary, za nieumyślne lub umyślne spowodowanie pożaru grozi wysoki wymiar pozbawienia wolności. Pierwsze ekipy zajmujące się odbudową już są aktywne w dotkniętych katastrofą gminach. Rząd w Atenach zapowiedział też ulgi podatkowe dla właścicieli zniszczonych nieruchomości.
Jeśli krajowe możliwości są niewystarczające, Grecja może liczyć na pomoc z UE: w ramach programu rescEU przybędą samoloty gaśnicze i ekipy strażackie z innych krajów, takich jak Francja, Rumunia czy Niemcy. Również w tym roku do Grecji ponownie zostaną wysłani europejscy ratownicy. Tego lata cała południowa Europa zmaga się z klęską pożarów, dlatego Grecja chce w jeszcze większym stopniu postawić na szybką i skuteczną, własną ochronę.
Wnioski z tragedii w Mati
23 lipca 2018 roku w Mati, miejscowości położonej na wschód od Aten, w jednej z najtragiczniejszych katastrof pożarowych w Europie zginęły 104 osoby. Silny wiatr, upał, brak ostrzeżeń i chaotyczna ewakuacja doprowadziły do tragedii, która głęboko zapisała się w zbiorowej pamięci. Zwęglone samochody, zawalone domy i zdesperowani ludzie szykający ratunku w morzu stały się symbolem porażki działań greckiego państwa.
Tragedia ta ma wpływ do dziś. Bezpośrednim jej skutkiem była reorganizacja zarządzania kryzysowego, wprowadzenie numeru alarmowego 112, zwiększenie liczby służb ratowniczych oraz cyfryzacja systemów ostrzegawczych. Dzisiaj greckie państwo reaguje szybciej, bardziej zdecydowanie i przejrzyściej; również dlatego, że jest świadome powracającego zagrożenia.
Grecja walczy na wielu frontach, za pomocą technologii, zespołów ratunkowych i przejrzystości. Decydującym czynnikiem w walce z ogniem jednak pozostaje nadal człowiek.
Artykuł ukazał się pierwotnie na stronach Redakcji Niemieckiej DW.