Србија: Хаосот на улиците може да тргне во која било насока

По девет месеци релативно мирни протести, улиците на Србија повеќе не се полни со поворки од демонстранти, туку со сцени што личат на воена состојба. Судири меѓу демонстрантите и полицијата, палки, солзавец, димни бомби, факели и оштетени канцеларии на владејачката Српска напредна партија (СНС) се повторуваат ноќ по ноќ низ целата земја.

Неда Вребац од собирите на граѓаните на Нови Сад е на улиците со месеци. Вели дека луѓето се гневни и дека насилството на улиците е само реакција на насилството на режимот.

„Тргнавме голораки на бајонети“,  вели Вребац за ДВ. „Јас лично, како и другите граѓани кои редовно одат на протести, се чувствуваме многу вознемирено, несигурно и небезбедно, а тоа е последица на фактот што живееме во фашизам, со сите негови манифестации“, додава Вребац.

Демонстрантите на улицата честопати не знаат дали се во конфликт со полицијата или параполицијата на Српската напредна партија. На социјалните мрежи се шират видеа на кои се гледаат групи млади мажи со фантомки и палки како ги напаѓаат демонстрантите, а медиумите пишуваат дека меѓу поддржувачите на СНС имало и луѓе кои претходно биле осудени за обиди за убиство, насилно однесување, па дури и поранешен лидер на навивачи кој бил осуден за убиство на францускиот навивач Брајс Татон во 2009 година.

„Владата, со помош на партиски криминалци, им објави улична војна на граѓаните. Но, нема повеќе повлекување, догорено е до нокти. Граѓаните сфатија дека нема веќе парламентаризам и демократија со мафијата, дека нема повеќе разговори со мафијата освен околу предавање на власта“, вели за ДВ Радивоје Јововиќ од Движењето на слободни граѓани.

Тој верува дека насилството на улиците е резултат на нервозата на владата, која не е во состојба да ја реши кризата.

„Власта е таа што одби да ги земе предвид праведните барања на протестот, таа што тргна со цокули по розите. Само што, се покажа дека овие рози се трнливи. СНС не ни веруваше кога рековме 'пазете се од гневот на трпеливиот човек', а сега извршија злосторства што го забрзаа нивниот крај“, додава Јововиќ.

Одговор на државата

Во меѓувреме,  полицијата исто така почна да користи насилство.  Граѓаните и медиумите снимија низа примери на полициска бруталност пред камера, а студентката од Белград, Николина Синѓелиќ, сведочеше дека командантот на Единицата за обезбедување на лица и објекти, Марко Кричак, „ја удирал со шлаканици и ја удирал со главата од ѕидот“, нарекувајќи ја „курва“.

„Велеше дека ќе ме соблече и ќе ме силува пред сите, дека сите ќе го гледаат тоа. Бев видливо бесна, тој рече 'треба да ме замолиш да престанам да те тепам', изјави Николина Синѓелиќ за телевизијата Н1.

Додека во текот на ноќта беа користени палки, во текот на денот следеа масовни апсења. Неколку режимски медиуми објавија видео на кое се гледаат млади мажи како клекнуваат на ѕид со рацете зад грб, додека по еден полицаец стои зад секој од нив.

Ова видео многумина ги потсети на сликите од воените логори, а Неда Вребац вели дека знае дека барем тројца од нив се дваесетгодишници кои биле приведени од полицијата иако не биле ниту на протестите. Еден од нив е Вукашин Курилиќ, чие семејство го познава лично.

„Тие се од мојот круг, поддржуваат сè, но не се активни учесници во протестот. Го уапсија на пат од продавницата.“

„Носел некои кеси и кога му се приближиле, тој се спротивставил, рекол - не направив ништо. Потоа го претресле, нашле пумпа за астма и помислиле дека е бибер спреј и го ставиле во полициско возило. Пред тоа немаше никакви прекршоци“, раскажува Неда Вребац за ДВ.

Вучиќ најавува „остар одговор“

Претседателот на Србија,  Александар Вучиќ,    најавува остар одговор од државата за неколку дена, но негира дека станува збор за воведување вонредна состојба.

„За еден момент ќе ја видите целата решителност на државата  Србија.  Ќе искористиме сè што ни е на располагање за да вратиме ред, мир и поредок во нашата земја и ќе го направиме тоа. Ќе се спротивставиме на сите надворешни притисоци, на сите оние што ни се закануваат, што нè предупредуваат за тоа што е дозволено и можно, а досега од нив видовме дека успеаја да внесат хаос во нашата земја. И ние ќе победиме“, рече Вучиќ.

На прес-конференција, тој ги обвини студентите и граѓаните што протестираат за соборување на државата, споредувајќи ги со фашисти и нацисти, и рече дека е само прашање на денови кога некој ќе биде убиен.

Многумина се плашат од тоа сценарио.

„Се плашам за човечки животи.  Нашите животи, граѓани, невини, деца, активисти“, вели Неда Вребац. Но, исто така се плаши дека режимот би можел да убие некого од своите редови, за насилството дополнително да ескалира. „Мислам дека е подготвен на сè, бидејќи има големи суми пари и мафијата околу него. А и вие самите знаете како функционира мафијата“, вели Неда Вребац.

Состојбата на рамнотежа на немоќ останува

Зоран Стојиљковиќ, пензиониран професор на Факултетот за политички науки, ја нарекува оваа ситуација рамнотежа на немоќ, во која двете страни имаат проблем да добијат предност, а ниедна страна нема јасна стратегија.

„Мислам дека самиот Вучиќ не посакува вонредна состојба, бидејќи нема капацитет да ја одржи кога луѓето не се подготвени да ја почитуваат, а очигледно не се. Она што е посакуваниот излез е секако некаков дијалог, релативно фер изборни услови и избори во рок од неколку месеци до крајот на оваа година или почетокот на следната година“, оценува Стојиљковиќ.

Затоа е клучно, додава тој, студентите кои сè уште имаат кредибилитет да ги мобилизираат граѓаните преку приказната за политичкиот епилог.

„Да им кажете јасно на луѓето што ќе добијат кога ќе победите и што ќе правите во тој разумен временски период до некакви нормални избори за една или две години, за ова никогаш да не се повтори“, додава Стојиљковиќ.

Сè што е спротивно на тоа води кон  бавно гниење на системот,  кое може да трае долго време и да донесе бројни сценарија - од отворена репресија до нови бранови протести и штрајкови, со неизвесноста како единствена константа.