Русија: Судење за терористичкиот напад во „Крокус“

Сликите споделени на социјалните мрежи од 22 март 2024 година беа вознемирувачки: маскирани мажи неселективно пукаат во толпата, насекаде крв. Луѓето се обидуваат да се сокријат зад црвените фотелји. Други врескаат и бегаат во паника. Видеата ја покажуваат салата како вивнува во пламен.

Непосредно пред 20 часот, само неколку минути пред почетокот на концертот,  четворица вооружени мажи упаднаа во распродадената сала „Крокус" во Красногорск во близина на Москва, која имаше капацитет од повеќе од 6.000 места.

149 лица загинаа во нападот, делумно како резултат на пожарот. Повеќе од 600 беа повредени. Нападот се смета за еден од најтешките на руска почва од земањето заложници во Беслан пред 20 години.

Следниот ден, руската разузнавачка агенција ФСБ објави дека се уапсени неколкумина осомничени. Огранок на терористичката организација „Исламска држава“  ја презеде одговорноста за нападот на Телеграм. Меѓународните експерти за тероризам веруваа дека тврдењето за одговорност е автентично.

Путин ја обвини Украина

Сепак, рускиот претседател  Владимир Путин   нападот го поврза со Украина:  сторителите се обиделе да избегаат „кон Украина“ - „каде, според прелиминарните информации, украинската страна подготвувала можност терористите да ја преминат границата“.

Државната телевизија брзо објави видеа од осомничените сторители и испрашувања. Во едно од овие видеа, еден од притворените рече дека некој го контактирал преку Телеграм и му понудил половина милион рубљи за нападот. Обезбедено било оружје и возила, а тој не знаел кој го нарачал нападот.

Јасни знаци на тортура

Со текот на деновите, се појавуваа сè повеќе фотографии од осомничените.  Нивните тела покажуваа јасни знаци на тортура.  Едниот имаше повреда на увото, другиот силно отечено лице. Друг беше изведен пред судијата во инвалидска количка. На социјалните мрежи кружеа снимки на кои се гледа како осомничен е злоставуван со електрични шокови во гениталниот дел.

Сергеј Бабинец ја предводи организацијата за човекови права „Комитет против тортура“, која работи на истражување на случаи на тортура во Русија. Тој е убеден дека со отворено прикажување знаци на тортура, руската држава се обидува да каже: ако сакаме, ќе употребиме нелегално насилство и тортура.

„Ако имало злоупотреба во минатото, тоа никогаш не било јавно објавено; секогаш се држело зад затворени врати. Но сега беше поинаку.“ Целиот процес од апсењето на осомничените е  следен од медиумите во текот на целиот процес. „Видеата беа исто така коментирани. И сè беше со добар квалитет. Државата се обидува да ни покаже што може да им направи на терористите ако сака", оценува Бабињез.

Според Бабињез, ова јавно прикажување има за цел, од една страна, да ги одврати потенцијалните имитатори – а од друга страна, да ѝ обезбеди задоволство на „разбеснетата јавност“.

Гастарбајтери од Таџикистан

Се  тврдеше дека  напаѓачите дошле од Таџикистан и живееле во  Русија како гастарбајтери. По нападот, руската влада го заостри својот став кон мигрантите и измени неколку закони поврзани со странските државјани.

На крајот на јуни 2025 година, околу еден месец пред почетокот на судењето, еден водител прочита соопштение од Истражниот комитет на државната телевизија: „Истрагата покажа дека ова нечовечко злосторство било планирано и извршено во интерес на сегашното раководство на Украина, со цел дестабилизирање на политичката ситуација во нашата земја“.

Покрај тоа, некои од обвинетите планирале и напад врз забавен комплекс во градот Каспијск во Република Дагестан, но тој бил спречен, рече водителот. „Според истрагата, подготовките за терористичкиот напад во „Крокус" започнале неколку месеци пред неговото извршување“.

Обвинувања и против Западот

Според извештајот, сторителите биле обучени во странство. Ниту една официјална агенција не прецизираше во кои земји. Сепак, државната новинска агенција ТАСС, очигледно повикувајќи се на судски документи, пишува дека обуката се одржала во Турција.

Директорот на ФСБ, Александар Бортников, исто така изјави дека украинските и западните разузнавачки агенции биле вклучени во нападот. До денес, руските власти не доставиле докази за какви било врски меѓу сторителите и Украина или западните земји.

Денес пред суд се 19 мажи. Четворица од нив се сметаат за главни сторители, а другите за соучесници. Сите тие сега се на националниот список на терористички организации.

Автор: Лилиа Бекер, ВДР