Што е со движењето „Црните животи се важни“?

Онаму каде што на асфалтот некогаш блескаше светло жолтиот напис „Црните животи се важни“, сега повторно се пробиваат низ улиците тешки теренски возила. Републиканците во американскиот Конгрес беа вознемирени од симболичката ознака, конечно беше отстранета во март. Кејона Џонс стои на средината на оваа некогаш позната 16-та улица во Вашингтон. „Се чувствувам благодарна, преоптоварена и разочарана - но во исто време и зајакната“, вели уметницата за ДВ.

Пред околу пет години, таа и други уметници ги насликаа огромните букви на асфалтот во ноќна акција. Дури во зорите, кога непознати луѓе застанувале и сакале да помогнат, таа сфатила дека станала дел од нешто поголемо. „Во рок од 24 часа, буквите беа видливи насекаде низ светот. Тоа ме исполни со радост и ми даде сила. Вака се случуваат промените“, вели таа.

Убиството на Џорџ Флојд предизвика протести ширум светот

Промената што Кејона Џонс ја сака е правдата. Пред точно пет години, Афроамериканецот Џорџ Флојд почина за време на брутална полициска акција -  болно задушен под коленото на полицаец. Неговата смртна борба траеше нешто помалку од девет и пол минути, прецизно документирана од камерата на мобилен телефон. „I can't breathe“ (Не можам да дишам) на Флојд можеше да се слушне повторно и повторно.

Видеото од Минеаполис го обиколи светот. Наскоро  стотици илјади луѓе излегоа на улиците да протестираат против расистичкото полициско насилство и да бараат далекусежни реформи. Движењето „Црните животи се важни“ стана можеби најголемото протестно движење во историјата на САД.

Конечно во фокус: полициско насилство

Смртта на Флојд предизвика бура и надвор од САД. Од јуни 2020 година наваму, протести се одржаа ширум светот - иако со различен фокус. Активистите во Бразил и Колумбија го користеа движењето „Црните животи се важни“ за да привлечат внимание на расистичкото полициско насилство врз домородните и афро-латиноамериканските заедници.  

Во Европа, движењето „Црните животи се важни“ можеше да мобилизира десетици илјади луѓе, особено во Германија, Данска и Италија. Протестите покажаа дека постои „сè поголема свест за проблемот“, изјави за ДВ Тахир Дела, портпарол на иницијативата „Црни луѓе во Германија“.

„Смртта на Џорџ Флојд може да се гледа како пресвртница“, изјави за ДВ адвокатката Лајла Абдул-Рахман, која на Универзитетот Гете во Франкфурт го проучува полициското насилство. И во Германија, „Црните животи се важни“ одигра значајна улога во обликувањето на јавната дебата. „Дискурсот сега се води поинаку, дури и во науката."

Пет години подоцна - ветувањата треба да се одржат

Пет години подоцна,  првичната надеж на многумина е измешана со разочарување.  „Ние сме далеку од постигнување на сите промени што им беа ветени на луѓето тогаш“, изјави за ДВ Роберт Семјуел, коавтор на книгата „Неговото име е Џорџ Флојд“. „САД не успеаја да преземат одржлива и активна заложба за обезбедување еднаквост и еднакви можности за сите." 

Ова разочарување се рефлектира и во анкетите: додека во 2020 година, 52 отсто од Американците веруваа дека новиот фокус ќе го подобри животот на црнците, пет години подоцна, според Истражувачкиот центар Пју, се појавува поинаква слика. Само 27 отсто велат дека тоа всушност доведе до позитивни промени. 72 отсто не гледаат подобрувања.

Прописите на Трамп - назадување за „Црните животи се важни“

Ова може да има врска и со политиките на  Доналд Трамп:  набргу по преземањето на функцијата, американскиот претседател нареди да се прекинат сите програми што промовираат различност, учество и инклузија во федералните агенции. Компаниите и универзитетите исто така беа ставени под притисок да ги укинат политиките за промовирање на обесправените групи на универзитетите. Трамп, исто така, сака да ги укине училишните часови за расизмот и социјалната правда - доколку е потребно со повлекување на државното финансирање.

Американската влада сака делумно да ја запре и полициската истрага за случаи на полициско насилство. Министерството за правда во средата објави дека има намера да ги ослободи полицајците во Луисвил, Кентаки и Минеаполис, Минесота. Ќе бидат испитани и наводите против полицајците во Мемфис и четири други градови. Одделот за правда соопшти дека  затворските службеници биле „лажно“ обвинети  за „намерна дискриминација“ на црнците.

Алармантни бројки покажа и непрофитниот проект „Мапирање на полициско насилство“. Според извештајот, најмалку 1.260 луѓе загинале во рацете на полицијата  во САД  во 2024 година. Тоа е повеќе од кога било во последните десет години, и непропорционално со бројот на црнци. Кејона Џонс вели дека и таа изгубила шест блиски пријатели од нејзиното соседство поради пукање или полициско насилство во последните пет години.

Тешко е да се измери колку луѓе ширум светот биле жртви на расистичко полициско насилство и дали бројките се промениле. Според организациите за човекови права, инцидентите често не се пријавуваат. Во Бразил, на пример, официјалните лица „постојано убиваа луѓе кои не претставуваа никаква закана - главно млади црнци - безбедни знаејќи дека овие убиства ретко ќе бидат истражени или кривично гонети“, пишува Амнести интернешнл во извештајот последен пат ажуриран во 2024 година.

„Преживувањето не е ништо ново“

Сепак, вели Роберт Семјуел, има и позитивни промени. Начинот на кој се дискутира за расизмот е фундаментално променет. Најмалку 16 држави го забранија полицискиот метод на задржување на осомничените со колена на вратот – токму практиката што го чинеше Џорџ Флојд живот. 

Прашана за Доналд Трамп, Кејона Џонс бега во фатализам. „Црните луѓе научија да преживуваат во текот на нивните животи - со векови и децении“, вели уметничката. „Пораснав во југоисточен Вашингтон, населба често заборавена и недоволно обезбедена. Приказната за преживувањето не е ништо ново за мене. Затоа тешко ме шокира кога некој нов е во владата“.