Франција си игра со оган

Речиси никој не се сомнева дека премиерот Франсоа Бајру ќе загуби на гласањето за доверба во францускиот парламент во понеделник (8 септември). Тоа е затоа што му недостасува мнозинство за неговите планови да го стави националниот долг на Франција под контрола со намалување на буџетот.

Што ќе се случи потоа, никој не знае. Дали ќе има нови избори, како што бара десничарската партија Национален собир, или  претседателот Емануел Макрон ќе може да инсталира нова малцинска влада, е прашање на политичката димензија на кризата. Економските последици се поврзани со парите и огромната планина од долгови на Франција. Во апсолутни бројки, ниедна друга земја од ЕУ не е толку задолжена како земјата предводена од претседателот Емануел Макрон. Националниот долг сега порасна на над 3,35 трилиони евра, што одговара на околу 114 проценти од брутодомашниот производ (БДП). А коефициентот на долг продолжува да расте - експертите предвидуваат дека може да се искачи на повеќе од 125 проценти од БДП до 2030 година.

Кралица на долговите

Франција е толку задолжена што во ЕУ е надмината само од Грција и Италија. Со дефицит од 5,4 до 5,8 проценти од БДП, владата во Париз е одговорна и за највисокиот буџетски дефицит во ЕУ.

Затоа, за да се постигне целта за дефицит од три проценти, што е во согласност со прописите на ЕУ, потребни се значителни заштеди. И бидејќи ова не може да се спроведе политички, финансиските пазари реагираа со премии за ризик на француските државни обврзници. Во некои случаи, исплатената премија беше повисока отколку што беше пред 16 години во споредба со германските државни обврзници, кои се сметаат за особено безбедни. Ова значи дека германските државни обврзници со десетгодишен рок на доспевање носат само околу 2,7 проценти камата, додека француските носат околу 3,5 проценти.

Па, дали треба да бидеме загрижени за еврото ако финансиите на втората по големина економија во ЕУ излезат од контрола? „Да, треба да бидеме загрижени. Еврозоната е нестабилна во овој момент“, вели Фридрих Хајнеман во интервју за ДВ.

„Не сум загрижен за нова должничка криза во наредните месеци. Но, секако, мора да се прашаме каде ќе води ова ако голема земја како Франција, која имаше постојано растечки коефициент на долг во последните години, сега стане дополнително политички дестабилизирана“, нагласува економистот од ЦЕВ, Центарот Лајбниц за европски економски истражувања, со седиште во Манхајм.

Многу други земји, исто така, имаат историски високи нивоа на долг и мора да соберат милијарди на пазарите на капитал. Оваа есен, други големи економии како Германија, Јапонија и САД ќе издаваат обврзници, и тоа е исто така една од причините зошто пазарите на обврзници се исклучително напнати.

„Фактот дека пазарите на обврзници не се уште понервозни, значи тоа што каматните распони за Франција не растат уште повеќе, првенствено се должи на надежта дека Европската централна банка несомнено ќе купи француски државни обврзници за да ја стабилизира ситуацијата“, објаснува Хајнеман. „Но, оваа надеж може да биде погрешна, бидејќи ЕЦБ мора да внимава да не го наруши својот кредибилитет во оваа област.“

Тоа е добро познат проблем: Секогаш кога се бараат мерки за штедење или реформи, и левите и десните партии во Франција креваат врева и ги мобилизираат своите поддржувачи. Синдикатите веќе повикаа на генерален штрајк на 10 септември, два дена по гласањето за доверба во парламентот. Оживуваат сеќавањата на Жолтите елеци што ја парализираа Франција во есента 2018 година.

ЕК и ЕЦБ во дилема

„Европската комисија е делумно одговорна за проблемот. Таа постојано затвораше едно око кога се работи за Франција, понекогаш и двете. Тоа беа политички компромиси од загриженост дека во спротивно ќе им се даде поттик на популистите“, вели економистот Хајнеман.

Франција веќе сега мора да собира 67 милијарди евра годишно само за да ги покрие каматите - пари што недостасуваат на други места. А земјата е под притисок затоа што се обврза кон ЕУ постепено да го намалува својот висок дефицит. Сепак, договорот со ЕУ има еден проблем - беше договорен со Франсоа Бајру, сегашниот шеф на владата без мнозинство.

„Сега го имаме проблемот: Франција веќе искористи голем дел од својот фискален простор за игра. Германија е во многу подобра позиција и сè уште има многу простор за маневрирање. Франција, од друга страна, нема“, вели Хајнеман.

Огромен застој во реформите

Франција, како и Германија, има потреба од сеопфатни социјални реформи и мора да ги намали државните трошоци. Алтернативата би била зголемување на даноците - во земја која веќе наметнува многу високи даноци на своите граѓани и компании, потенцира Хајнеман.

Гледајќи ја политиката во Франција, тој е скептичен дека ќе се постигне меѓупартиски консензус за намалување на долгот и државните издатоци: „Бидејќи популистите од левицата и десницата на спектарот сега добиваат на сила, не гледам дека тоа ќе се случи. Не гледам дека нешто се научило, а центарот се намалува. Затоа, сум песимист во случајот со Франција и не гледам никакво решение.“

За Ендру Кенингем, главен економист за Европа во лондонската аналитичка фирма „Капитал економикс“, ризиците за финансиските пазари се (сè уште) прегледни. „Засега, проблемите се чини дека се во голема мера ограничени на самата Франција, барем под претпоставка дека обемот на францускиот проблем нема да стане преголем.“

Сепак, постојат веродостојни сценарија во кои би можело да дојде до многу поголема криза во Франција, зголемувајќи го ризикот од ширење на кризата. „На крајот на краиштата, Франција е втора по големина економија во Еврозоната, со значајни трговски и финансиски врски со своите соседи и е политички водечка сила во ЕУ“, нагласува Кенингем. Затоа, криза во Франција би можела да ја доведе во прашање одржливоста на целиот „европски проект“.

Овој текст е првично објавен на ДВ на германски јазик