Како тече евакуацијата на Украинците во Донбас?
29 август 2025
„Седиме на куфери“, вели жена која се претставува како Наталија од Свјатогоривка, село на периферијата на градот Добропил во источна Украина. Руската армија напредуваше и сега е само десет километри од нејзината куќа. Украинските војници успеаја да повратат некои места, но селата околу неа сè уште се под постојано бомбардирање.
Единствената причина зошто Наталија сè уште не ја напуштила Свјатогоривка е тоа што нејзините постари родители одбиваат да се евакуираат. „Татко ми вели: 'Тука сум роден и тука ќе умрам'. А јас му велам: 'Ќе умреш, но нема да има никој да те закопа кога сите ќе си заминат.'“
Репортерката на ДВ разговараше со Наталија во речиси напуштеното село. Евакуацијата, со помош на волонтери, ја организираа офицери од специјалната украинска полициска единица позната како „Бели ангели“.
Евакуацијата во Донбас е опасна работа и затоа групата патува во оклопно возило опремено со електронска борбена опрема. Давид, волонтер од добротворната мисија АУРА, е зад воланот, а полицаецот Илија Малзев ја проучува мапата. Тие мора да земат луѓе од две различни адреси во Свјатогоривка.
„А каде ќе живеам?“
На првата адреса чека 74-годишната Марија. Веќе ги спакувала своите работи. Еден полицаец ги носи нејзините торби, а еден волонтер ѝ помага да стигне до возилото. Марија не може да оди брзо, се потпира на бастун. Конечно влегува во возилото. Дише тешко.
„Дроновите летаат право кон нас. Всушност сакав да останам. Мислам - веќе сум стара. Но, овој живот ме принудува да си одам. Неподносливо е. Во нашата улица остана само еден сосед, сите други си заминаа“, ни раскажува Марија.
Спасувачите не можеа веднаш да ја пронајдат другата адреса. Речиси никој овде не ја познава 70-годишната Татјана, чие име е на списокот на луѓе што треба да се евакуираат. На крајот, полицаецот ја наоѓа во една од напуштените куќи. Таа се засолнила таму пред една недела, откако нејзината куќа во блиското Добропиља била уништена од проектили. „Морав да ги оставам сите мои работи“, ни кажува таа.
„Ајде, одиме! Нема смисла да се остане тука“, се обидува да ја убеди Малзев Татјана. Старицата го покрива лицето со рацете. На почетокот не сака да тргне, но на крајот им се заблагодарува на помагачите. „А мислев дека сите ме заборавиле“, вели таа и се насмевнува.
На излез од Свјатогоривка, таа прашува каде ќе ја добива пензијата во иднина. „Каде што ќе живееш“, ѝ велат спасувачите. „А каде ќе живеам јас?“, прашува таа.
„Ситуацијата драстично се промени“
Наоѓањето сместување за луѓе од градови и села близу до фронтовската линија е исто толку тешко како и самата евакуација, вели Константин Туницки. Тој е исто така полицаец од единицата „Бели ангели“, а патем, и самиот е внатрешно раселено лице. По потекло од малото гратче Курахово, кое беше окупирано од Русија на почетокот на оваа година.
Евакуираните од Добропиља, Свјатогоривка и други села прво се носат во привремен центар во регионот Доњецк, каде што им помагаат волонтери од разни добротворни организации. Потоа луѓето се транспортираат подалеку на запад во регионот Дњепропетровск, каде што или се ставаат во возови или се сместуваат во засолништа за итни случаи. Оваа недела, бројот на евакуирани далеку го надмина сместувањето што е на располагање и многумина мораа да спијат во шатори.
Туницки вели дека секој ден добиваат десетици барања за евакуација од луѓе во Добропиље и околината. „Цела станбена зграда во Добропиље беше уништена од наведуван проектил. Пет лица кои нè чекаа ја поминаа ноќта таму. Ситуацијата драстично се промени“.
Туницки објаснува дека ако единиците за евакуација не се во можност да влезат во одредена област бидејќи е премногу опасно, тогаш им велат на луѓето да ја напуштат пеш. Еднаш добиле повик од постара двојка. „Се воделе тешки битки во селото Никаноровка.“
Постариот пар кој има тешкотии со одењето донел во инвалидска количка старица, која инаку е прикована за кревет, во соседното село Билецке. „Ни кажаа дека руските војници го убиле синот на жената, како и нејзините соседи кои се криеле во подрумот.“
„Луѓето брзо ги пакуваат своите работи“
Луѓето го напуштаат Добропиље и неговата околина со свои возила. Автомобил со бела лента и приколка застанува на местото за евакуација. Сопственичката на автомобилот, Наталија, објаснува дека лентата е наменета за заштита од руски беспилотни летала, а приколката се користи за транспорт на целиот нејзин живот некаде на друго место. Наталија, нејзиниот сопруг и нивната мачка штотуку го напуштија Добропиља.
„Многу куќи се уништени таму. Градот навистина изгледа морничаво. Луѓето брзо ги пакуваат своите работи и си заминуваат“, вели тој. „Искрено, не знам што ќе правиме. Прво морам да го преболам сето ова.“
Наталија и нејзиниот сопруг се упатуваат кон Тернопиље во западна Украина, каде што планираат да го посетат својот син. Тој бил војник во војската, но бил демобилизиран откако бил ранет. Мајката на Наталија е сè уште во Добропиља. „Не можев да ја убедам“, воздивнува жената.
„Луѓето понекогаш одбиваат да бидат евакуирани. Обично тоа е затоа што роднините ги ставиле на списокот, а тие самите не го побарале тоа“, објаснува Туницки. Помагачите се обидуваат да ги убедат. „Ќе дојде време кога никој нема да може да им се приближи.“
„Мојот совет е: одете на безбедно“
Олех (56) од Покровск знае како изгледа кога одбивате да заминете. „Мојот совет е: одете на безбедно“, поттикнува тој. Олех има повреди на лицето, шиен е над окото и има преврзана рака. Го напуштил Покровск со велосипед. „Избегав. Имав среќа. Но, имаше искршени велосипеди, расипани мотоцикли и автомобили по целиот пат.“
Три дена претходно, руски дрон долетал во градината на Олех. „Беше како мал авион. Кружеше. Не сфатив дека е толку опасно. Ненадејната експлозија речиси ми ги изгоре очите“, вели тој. Соседите му притрчале на помош. По нападот со беспилотното летало, Олех сега е делумно слеп.
Тој решил да замине, бидејќи дури и болниците во Покровск веќе не се отворени. „Ние сме под постојано бомбардирање. Куќите горат. Градот повеќе не постои“, вели тој.
Братот на Олех бил убиен од артилериска граната во јуни. Морал да го закопа покрај оградата. „Многу луѓе се закопани во градини“, вели Олех.
„Ако некој сè уште се сомнева, мојот совет е: заминете!“, повторува тој. Минатиот септември, на почетокот на евакуацијата на Покровск, тој ги испратил сопругата и ќерката во Одеса, но самиот одбил да замине. Тогаш не сакал да ја напушти куќата.
„Бев врзан за моите работи. Но, животот е поскапоцен“, вели Олех. Сега, додека патува да им се придружи на сопругата и детето, сите негови работи се собрани само во две торби.