Зошто Германија ги блокира санкциите на ЕУ за Израел

За време на неформалниот состанок на министрите за надворешни работи на земјите од Европската унија во Копенхаген за време на викендот, една од темите што повторно се дискутираше беше дали и како да се санкционира Израел за неговите постапки во тековниот конфликт во Газа.

Иако степенот на криминално однесување на Израел сè уште се дебатира, мнозинството набљудувачи веќе не го оспоруваат фактот дека израелската воена кампања во Газа, започната по нападот на Хамас врз Израел во октомври 2023 година, довела до прекршувања на меѓународното хуманитарно право.

Постојат „сѐ поголемо мнозинство“ земји кои поддржуваат санкции против Израел, изјави неодамна шефицата за надворешни работи на ЕУ, Каја Калас. Но, највисоките дипломати на Европа не успеаја да постигнат консензус. Некои, приватно изразија фрустрација поради земјите на ЕУ кои ги блокираат санкциите против Израел.

Една од тие земји е Германија.

По состанокот во Копенхаген, Калас за ДВ изјави дека ЕУ е во постојан контакт со Израел и врши притисок да се дозволи повеќе хуманитарна помош за Газа. „Има подобрувања,“ рече таа, „но не се доволни. Фрустрирачки е што не можеме да направиме повеќе.“

Различни мерки се разгледуваат, вклучително и суспензија на договорот за асоцијација меѓу ЕУ и Израел, трговскиот договор, или спречување на израелски компании да учествуваат во истражувачкиот фонд Хорајзон на ЕУ, или директно санкционирање на израелските доселеници.

Некои од овие мерки бараат квалификувано мнозинство, односно поддршка од 55% од земјите членки на ЕУ, кои претставуваат најмалку 65% од населението на ЕУ. Затоа Германија, најнаселената членка, е клучна за гласањето.  

Но досега, високи германски политичари, вклучително и канцеларот Фридрих Мерц и министерот за надворешни работи Јохан Вадефул, главно се ограничуваат на изјави дека Израел треба да дејствува во рамките на меѓународното право. Некои германски извозни дозволи за оружје се ограничени, но можат да се обноват во иднина, а трговско ембарго или други видови санкции се одбиваат.

Како што наведува Институтот за истражување на мирот во Франкфурт во коментар од мај 2025 година, улогата на Германија главно се сведува на „критика без последици“.

Германија има историска одговорност кон државата Израел поради Холокаустот. Но истовремено, расте притисокот Германија да преземе некаква акција.

Што би можело да ја натера германската влада да го промени мислењето? На тоа прашање, портпарол на владата упати на претходни изјави на Мерц, но не даде директен одговор.

Домашниот политички притисок во пораст

Во последните неколку месеци, германски политичари од различни партии почнаа повеќе да зборуваат на оваа тема.

Партијата Левица, која е во опозиција, се залага за суспензија на договорот за асоцијација со Израел и прекин на извозот на оружје.

„Овие прашања веќе се дискутираат јавно, и претпоставувам дека притисокот во Германија ќе продолжи да расте,“ рече Катја Херман, експертка за регионот од Фондацијата Роза Луксембург, која е поврзана со Левица.

Изминатава недела, некои членови на централно-левичарската Социјалдемократска партија (СПД) исто така почнаа да предлагаат поконкретни мерки. СПД е помал партнер во актуелната коалициска влада, предводена од конзервативната Христијанско-демократска унија (ЦДУ).

На почетокот на годинава, берлинскиот огранок на СПД усвои резолуција со која формално ја повикува коалициската влада да преземе повеќе. Тоа вклучуваше и да не го блокира суспендирањето на договорот за асоцијација со Израел. 

Мерц и Вадефул, двајцата членови на ЦДУ, ја критикуваа акцијата на Израел во Газа. Но кога станува збор за санкции на ниво на ЕУ, ЦДУ и ЦСУ, сестринската партија на ЦДУ од Баварија, инсистираат дека најдобриот начин да се влијае врз Израел да се откаже од, како што еден политичар го нарече, „заблудениот пат“, е преку одржувањето блиски врски со земјата.

Меѓународен притисок врз Германија 

Набљудувачите велат дека Германија сè повеќе се изолира во рамките на ЕУ по ова прашање.

На пример, во мај годинава, две третини од земјите членки на ЕУ сакаа да го преиспитаат договорот за асоцијација со Израел поради обвинувања за прекршување на човековите права во Газа. Германија се спротивстави на преиспитувањето.

По викенд-состанокот во Копенхаген, изолацијата станува сè поочигледна, вели Мартин Коблер, поранешен германски амбасадор во Египет, Ирак и Пакистан, сега пензиониран и член на „Дипломати без граници“.

„Дури и Холанѓаните сега сакаат да заземат построг став,“ рече Коблер за ДВ. „И секако, ако си изолиран по политичко прашање како ова, тоа бара сè повеќе вложување во оправдување.“

Од друга страна, продолжи Коблер, другите земји од ЕУ ја разбираат ограничената позиција на Германија во однос на Израел, поради историјата на земјата. „Но безбедноста на Израел не мора да значи безбедност на владата на Нетанјаху,“ вели Коблер.

Правни импликации, меѓународни злосторства

Друг дипломат, кој зборуваше за ДВ неофицијално, рече дека германската влада дефинитивно побарала правен совет поради стравувања дека поддршката за Израел може да значи германско соучесништво во воени злосторства, па дури и геноцид. Оваа недела, Меѓународната асоцијација на научници за геноцид изјави дека Израел врши геноцид во Газа.

Постојат неколку правни случаи кои би можеле да ја вклучат Германија во такви обвинувања, вклучително и пред Меѓународниот суд на правдата во Хаг, како и во домашни судови.

„Нашата организација директно ги тестира обврските на Германија според меѓународното право во германските судови,“ објаснува Александар Шварц, адвокат од Европскиот центар за уставни и човекови права (ЕЦЦХР) со седиште во Берлин. Во средината на ноември, ЕЦЦХР повторно ќе се појави пред суд во Берлин за да праша за легалноста на минатите испораки на оружје од Германија за Израел.

„Ако само еден од овие процеси заврши и вклучува конкретни мерки што треба да ги преземат соучеснички земји како Германија, тоа би имало влијание,“ рече Шварц за ДВ.

„Има мал ветер на промени во Германија во последно време,“ призна тој, „но германската влада има преминато толку многу црвени линии во последниве 23 месеци, што можеби е мудро да бидеме малку песимисти во однос на доброволна промена.“

„Но претпоставувам дека последната црвена линија би била ако некој суд, било домашен или меѓународен, каже дека Германија, со испорака на оружје, го прекршува меѓународното право или е соучесник во злосторството геноцид.“