Четири години владеење на талибанците во Авганистан

Во август 2021 година, се чинеше дека преземањето на Авганистан од страна на талибанците ќе биде само привремено. Набљудувачите веруваа дека земјата ќе биде меѓународно изолирана под водство на радикално-исламистичка терористичка организација. Четири години подоцна, тие научија поинаква лекција.

Во меѓувреме, талибанците цврсто се етаблираа на власт. Толку цврсто што многу европски влади, вклучително и Германија, постепено ги нормализираа своите односи со де факто владата во Кабул и ги прифатија како соговорници.

На почетокот на јули,  Русија стана првата земја што официјално ја призна владата на талибанците.  „На овој начин, Русија ја презема улогата на САД во Авганистан, кои доброволно ја напуштија со повлекувањето на своите сили пред четири години“, вели Сардар Рахими, истражувач по меѓународни односи на Универзитетот Иналко во Париз, специјализиран за ориентални студии. Кина, исто така, одржува блиски економски и дипломатски врски со владата на талибанците, која Пекинг официјално не ја признава.

Сепак, претседателот  Ши Џинпинг  го прими амбасадорот на  талибанците  во Пекинг во јануари 2024 година кога тој ги предаде неговите акредитиви во Големата народна сала, со сите протоколарни почести.

На Кина ѝ е потребен  Авганистан за  нејзиниот глобален инфраструктурен проект, новиот Пат на свилата. Извозот на вредни суровини од Авганистан го поддржува бумот на индустриското производство во Кина.

Депортации од Германија

И покрај одбивниот став кон талибанците, Германија одржува комуникациски канал со Кабул преку Катар. За да ги депортира бегалците во Авганистан, западните влади се принудени да соработуваат со тамошните власти и да прават отстапки, вели експертот Рахими од францускиот универзитет Иналко.

Откако талибанците ја презедоа власта,  Германија организираше два лета за депортација во Авганистан.  Вкупно 109 авганистански државјани беа вратени во нивната земја на потекло, вклучувајќи 56 осудени криминалци.

Организациите за човекови права како што е Про Азил ги опишаа депортациите како „флагрантно кршење на меѓународното право“. Европската конвенција за човекови права, меѓународен договор, забранува депортации во земји каде што постои закана од нехуман третман.

Западот мора да го прифати фактот дека  талибанците го контролираат јавниот живот  во Авганистан во секој поглед. „Тоа е исто така основата врз која се темелат односите на другите земји со талибанскиот режим“, вели Рахими. Самите талибанци се воздржани во разговорите со земји како Германија. За нив, самиот факт што Западот бара разговори е голем успех.

Техничките контакти со талибанците ги потврди германскиот министер за надворешни работи Јохан Вадефул во интервју за Уредничката мрежа на Германија. Станува збор за чисто практично, но не и за политичко, а особено не за правно прашање.

„Германската влада мора да разговара со многу влади и режими чии мислења и постапки не ги споделуваме и не ги одобруваме. Сепак, понекогаш нашите интереси бараат од нас да бидеме во контакт. Сè друго би било негирање на реалноста“, рече Вадефул во јули.

Депортации од Пакистан и Иран

Паралелно со депортациите од Европа,  голем број авганистански бегалци  се депортираат од две соседни земји, Пакистан и Иран. Според податоците на УНХЦР, повеќе од 2,1 милиони бегалци биле вратени од Иран и Пакистан во Авганистан само до почетокот на август оваа година - половина од нив насилно. Уште 1,3 милиони луѓе се соочуваат со депортација.

Овој голем број депортирани од странство претставува огромен предизвик за исламистичкиот талибански режим. Повратниците немаат сместување, работа или приход. Сепак, токму оваа хуманитарна катастрофа им оди во прилог на талибанците. Тие ја користат за да постигнат најголема можна контрола.

Западот, според логиката на талибанците, мора да се поклони кога разговара со Кабул, бидејќи депортациите од Европа се можни само ако талибанците соработуваат.

Меѓутоа, локалните извештаи покажуваат дека повратниците ретко остануваат во авганистанските затвори. Талибанците не објавуваат информации за тоа што се случило со тие луѓе. Затоа, некои депортирани, по краток престој во затвор, повторно тргнуваат на пат кон Европа.

Катастрофален биланс на човековите права

Независните активистички групи се согласуваат дека исламистичките владетели систематски ги потиснуваат човековите и граѓанските права, а пред сè правата на жените.

Жените се целосно исклучени од јавниот живот во Авганистан. На 1,4 милиони девојчиња над 12 години не им е дозволено да одат на училиште. Средните училишта и универзитетите се исто така забранети за млади жени. Организациите за човекови права документираат насилство врз жените и девојчињата врз основа на пол низ целата земја.

Опозиционерите и новинарите стравуваат од радикален прогон  од страна на исламистичкото движење. Според информациите на „Репортери без граници“, најмалку дванаесет медиумски куќи биле затворени во 2024 година. Во Авганистан, повторно владее еден од најголемите непријатели на слободата на печатот во целиот свет, според „Репортери без граници. „Талибанците им се закануваат и ги прогонуваат медиумските работници, апсат новинари, ги туркаат новинарките надвор од медиумскиот пејзаж, цензурираат извештаи и вршат напади врз редакциите.“ На листата за слобода на печатот, Авганистан е на 175-то место од 180 места.

Хуманитарна катастрофа

Дури и четири години откако талибанците ја презедоа власта, хуманитарната ситуација во Авганистан е катастрофална. Според податоците од Европската комисија, моментално 22,9 милиони луѓе во Авганистан зависат од меѓународна помош - што е половина од населението. Секое трето дете во Авганистан е неухрането.

Кризата со снабдувањето се влоши кога САД ја распуштија својата Агенција за развојна помош УСАИД во јули и веднаш ја суспендираа хуманитарната помош. Три милиони луѓе го загубија пристапот до медицинска нега.

Од 2021 година, Германија исплати вкупно 551 милион евра помош за развој за да обезбеди основни залихи во Авганистан. Талибанците немаа влијание врз проектите финансирани од парите на германските даночни обврзници, објави надлежното Министерство за економска соработка и развој. Средствата  отишле во Светската банка, институциите на ОН и невладините организации.

Меѓутоа, новата германска влада ја запре „Сојузната програма за прием“ за Авганистан, што беше наведена во коалицискиот договор меѓу трите владејачки партии ЦДУ, ЦСУ и СПД од претходната влада. Програмата требаше да им овозможи на луѓето кои, на пример, работеле за Германија во Авганистан  пред 2021 година, да дојдат во  Германија.  Моментално, на до 2.400 таканаречени локални работници им е ветено дека Германија ќе ги прими. Но, тие досега не добиле визи и мора да чекаат во Иран или Пакистан. Таму, тие се под акутна закана од масовни депортации во нивната татковина.

Управниот суд во Берлин на почетокот на јули по итна постапка одлучи дека на една Авганистанка и членовите на нејзиното семејство, кои чекаат во Пакистан повеќе од една година за да заминат, мора да им бидат издадени визи за влез во Германија, исто така со оглед на претстојниот бран депортации од Пакистан во Авганистан. Тие се под закана од „опасност по животот“. Германската влада не сака да ја прифати одлуката и побара од повисокиот суд да ја ревидира пресудата.