Чешка ја забранува комунистичката пропаганда

За цврстите противници на комунизмот во Чешка, ова го означува крајот на еден многу долг пат: Повеќе од триесет години по демократската „Кадифена револуција“ во ноември 1989 година, тие побараа комунистите да бидат третирани еднакво со националсоцијалистите и сличните авторитарни идеологии, соодветно на тоа, да бидат забранети.

Тоа сега и се случи: Во втората половина на јули, претседателот Петр Павел потпиша амандман на Кривичниот законик со кој јасно се изедначуваат националсоцијализмот и комунизмот во Чешка. Со потписот на претседателот заврши законодавниот процес. Новиот закон ќе стапи на сила на 1 јануари 2026 година.

Амандманот на законот беше инициран од граѓанското движење „Ноември сè уште не е завршен“. Нејзин водач е Мартин Мејстрик, студентски лидер од ерата на Кадифената револуција, а подоцна и сенатор. Историчари од чешкиот Институт за проучување на тоталитарни режими (УСТР) исто така се приклучија на иницијативата. Оваа пролет, тој беше усвоен во Домот на пратениците и во Сенатот од група пратеници и политичари од проевропската коалициска влада на премиерот Петр Фиала.

„Секој што основа, поддржува или пропагира националсоцијалистичко, комунистичко или друго движење кое докажано има за цел потиснување на човековите права и слободи или пропагира расно, етничко, национално, верско или класно непријателство или непријателство кон друга група лица, ќе се казни со затвор од една до пет години“ - гласи новата формулација на член 403 од Чешкиот кривичен законик.

Заштита на демократската уставна држава

„Целта на предлогот беше да се елиминира очигледно неправедното разликување помеѓу двете криминални тоталитарни идеологии на 20 век“, објасни на крајот на мај Камил Недведицки, прв заменик-директор на УСТР, откако законот беше усвоен од страна на Домот на пратениците. „И двата - националсоцијализмот и комунизмот - демонстративно имаат за цел потиснување на основните права и слободи, и логично е и праведно што чешкиот кривичен закон јасно го одразува ова“, продолжи Недведицки. „Не станува збор за идеологија, туку за заштита на демократската уставна држава.“

Парадоксално, Чешка, со население од десет милиони, денес е една од ретките земји во Европската Унија каде што комунистичка партија - Комунистичката партија на Бохемија и Моравија (КСЦМ) - успешно функционира повеќе од три децении. До последните парламентарни избори пред речиси четири години, КСЦМ не само што имаше претставници во парламентот, туку од нејзините редови имаше и неколку потпретседатели на собранието.

Бабиш: „За мене, тие не се комунисти“

Партијата наследничка на марксистичко-ленинистичката Комунистичка партија на Чехословачка (КСЦМ), која диктаторски владееше со земјата до 1989 година, сè уште има десетици илјади членови и, како главна сила во изборната коалиција „Стачило!“ (Доста!), влезе во Европскиот парламент по европските избори во 2024 година. Повеќето анкети во моментов покажуваат дека „Стачило!“ ќе ја надмине пречката од пет проценти на претстојните избори во октомври 2025 година.

И можеби не само тоа. Фаворитот на чешките парламентарни избори во октомври, лидерот на популистичкото движење АНО, поранешниот премиер и олигарх Андреј Бабиш, не ја исклучува можноста за формирање нова влада со Стачило!. „За мене, тие не се комунисти“, објасни Бабиш во интервју за tn.cz. Главен кандидат на изборната коалиција е лидерката на Комунистичката партија и европратеничка Катерина Конечна.

Обид за замолчување на опозицијата?

Новиот закон би можел да доведе до забрана на самата КСЦМ, како во случајот со чешката Работничка партија, која беше забранета и распуштена во 2010 година поради нејзината докажана националсоцијалистичка идеологија. Лидерката на КСЦМ, Катерина Конечна, за ДВ изјави дека сегашниот амандман на законот, кој беше применет тогаш, е политички напад од страна на владејачката коалиција врз нејзината партија.

„Станува збор за систематски обид на антисоцијалната, корумпирана влада на Петр Фиала да ги замолчи своите најгласни критичари. Тоа дефинитивно нема место во демократско општество“, вели Конечна. Таа, исто така, смета дека е „забавно“ што законот е потпишан од Петр Павел „кој самиот беше член на Комунистичката партија на Чешка (КСЦ), дури и истакнат член“.

Претседателот Петр Павел беше член на Комунистичката партија

Чешкиот претседател, професионален војник, навистина беше член на тогашната владејачка партија до крајот на комунистичкото владеење во 1989 година. „Тоа беше одлука на која, гледано од сегашен агол и со знаењето што го имам денес, дефинитивно не сум горд“, коментираше Павел за овој факт пред претседателските избори пред повеќе од две години.

„Мислам дека последните триесет години што ги посветив на градење побезбедна Чешка Република се симболично извинување кон општеството“, додаде тој во интервју за весникот „Деник Блеск“ пред пет години. Павел беше началник на Генералштабот на чешката армија од 2012 до 2015 година и од 2015 година претседател на Воениот комитет на НАТО повеќе од три години.

Шефицата на КСЦМ, Конечна, смета и дека владата треба да се справи со проблемите на чешките граѓани, „како што се високите цени на енергијата или огромните трошоци за домување“. Наместо тоа, според Конечна, владата троши време донесувајќи закон дизајниран да ги замолчи критичарите. „Сепак, нема да бидеме заплашени, дури и ако ни се заканат сто пати и нè затворат!“, борбено изјави Конечна.

Претседателот на Думата, парламентот на Русија, исто така се изјасни против забраната за комунизмот во Чешка: „Кога државата и системот од тоа време се споредуваат со фашистичката идеологија и фашистичкиот режим, сосема е очигледно дека ова се прави за да се доведе во прашање, обвини и осуди нашата земја“, го цитира руската државна новинска агенција ТАС Вјачеслав Володин, претседател на Думата во Москва, на 25 јули 2025 година.

За политичарот од партијата „Единствена Русија“ на претседателот Владимир Путин, комунистичката диктатура што можеше да владее со Чешка од 1945 до 1989 година само благодарение на поддршката од Советскиот Сојуз, очигледно е идентична со денешната руска држава.