وضعیت اهل سنت پس از حمله آمریکا و اسرائیل به ایران
۱۴۰۴ تیر ۲۵, چهارشنبه
جنگ جمهوری اسلامی با اسرائيل ۱۲ روز به طول انجامید. حکومت در طول جنگ برای جلب حمایت اهل سنت اعلام کرد که این جنگ میان "حق و باطل" و "اسلام و کفر" است و در همین راستا دست به تبلیغات گسترده‌ای زد. اما آیا همه اینها نشانه‌ای از تغییر سیاست راهبردی جمهوری اسلامی نسبت به اهل سنت می‌تواند باشد؟
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
برخی روحانیان سنی منتقد، از جمله مولوی عبدالغفار نقشبندی، امام جمعه سابق شهرستان راسک در پیامی به صراحت گفته‌اند که "جنگ اسرائیل و ایران، نبرد کفر و اسلام نیست و هیچ ربطی به اسلام ندارد".
حسن امینی: اوضاع هیچ تغییری نکرده است
حسن امینی، حاکم شرع مردمی کردستان در سنندج نسبت به "تغییر سیاست حاکمیت نسبت به سنی‌ها" خوشبین نیست و می‌گوید، از اول انقلاب ۵۷ تا کنون هیچ تغییری در سیاست راهبردی جمهوری اسلامی نسبت به سنی‌های کشور بوجود نیامده است.
امینی تاکید می‌کند: «اوضاع هیچ تغییری نکرده است. در گذشته از اوایل دهه ۶۰ زندانی و تبعید داشتیم. من خودم در دهه ۶۰ سه سال و چند ماهی بخاطر عقایدم در زندان بودم و بعدا در دادگاه ویژه روحانیت محاکمه شدم. امروز هم وضعیت تغییر نکرده و زندانی و تبعیدی داریم.» سیاست حکومت نسبت به اهل سنت همچنان ثابت مانده است.»
این روحانی اهل سنندج به‌طور خاص به وضعیت محمد خضرنژاد، روحانی کرد که قبلا به اعدام محکوم شده نیز اشاره می‌کند که همچنان در زندان به‌سر می‌برد، در حالی‌که به‌گفته امینی، "استحقاق چنین مجازاتی را ندارد".
خضرنژاد، روحانی معترض کرد در آبان ۱۴۰۱، پس از سخنرانی در مراسم خاکسپاری اسعد رحیمی، از جانباختگان اعتراضات سراسری همراه فرزندش با ضرب و شتم نیروهای امنیتی بازداشت شد.
حسن امینی در ادامه گفتگوی خود با دویچه وله خاطرنشان کرد که روحانیان اهل سنت حتی بدون حکم قضایی، از سوی نمایندگان ولی فقیه "ممنوع‌المنبر" یا "ممنوع‌السفر" می‌شوند.
او در ادامه افزود، روحانیان بلوچ هم اکنون در زندان بسر می‌برند، بنابراین اوضاع کنونی اهل سنت در مقایسه با گذشته فرقی نکرده است.
به عقیده امینی، ایجاد همدلی واقعی میان شیعه و سنی، مستلزم آزادی روحانیان اهل سنت از زندان و بازنگری بنیادین در سیاست‌های حاکمیت است. او همچنین از حاکمان کشور خواست، به دخالت در امور مذهبی اهل سنت پایان دهند.
کنترل اهل سنت از طریق مراکز رسمی
یکی دیگر از مطالبات دیرینه اهل سنت، پایان دادن به دخالت حکومت از طریق "مراکز بزرگ اسلامی" در غرب و شمال کشور است؛ نهادهایی که از سال ۱۳۵۹ فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و همواره مورد انتقاد رهبران دینی سنی‌ها و فعالان حقوق بشر بوده‌اند.
"مرکز بزرگ اسلامی غرب" در استان‌های کردستان، آذربایجان غربی و کرمانشاه ۲۲ شعبه دارد. مرکز بزرگ اسلامی شمال کشور نیز در استان‌های گلستان و گیلان فعالیت دارد. این مراکز، فلسفه تاسیس خود را ساماندهی امور دینی اهل سنت تعریف می‌کنند.
مسئولان این مراکز که شیعه هستند می‌گویند، "وظيفه و ماموريت" آنها از جمله همکاری با نهاد "نمايندگی ولی فقيه در امور اهل سنت"، "دايره‌ی روحانيت اهل سنت" و "مرکز مديريت امور اهل سنت" است.
نگاه محتاطانه به برخی "گشایش‌ها"
یک منبع آگاه در زاهدان هم در مصاحبه با دویچه وله تبلیغات حکومت درباره "وفاق ملی" و "وحدت شیعه و سنی" در ایام جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل را نوعی "گفتاردرمانی" توصیف می‌کند و می‌گوید: «وقتی بحران‌ها شدید می‌شود، حکومت برای جلوگیری از اعتراضات گسترده، برخی اقدامات محدود و نمادین انجام می‌دهد».
جمهوری اسلامی برای نخستین‌بار اجازه داد مولوی محمدحسین گرگیج، یکی از روحانیان برجسته سنی کشور که پیش از این از طرف نماینده ولی فقیه در استان گلستان ممنوع‌المنبر شده بود به زاهدان سفر کند و با مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان و دیگر رهبران سنی بلوچ دیدار کند.
گرگیج در این سفر با مولوی فتحی‌محمد نقشبندی، امام جمعه راسک که در حال مرخصی از زندان وکیل‌آباد مشهد به سر می‌برد نیز دیدار کرد. در این دیدار "فشارهای مداوم امنیتی بر علمای اهل سنت" مورد بحث قرار گرفت.
سفر گرگیج در حالی انجام گرفته است که او همچنان تحت محدودیت‌های امنیتی و توقیف رسانه‌های وابسته به خود قرار دارد. وزارت اطلاعات کانال تلگرام و صفحه اینستاگرام این روحانی را توقیف کرده است.
با این احوال کارشناسی که از زاهدان با دویچه وله مصاحبه کرد بسیار محتاطانه به "برخی گشایش‌ها" می‌نگرد و می‌گوید: «پرسش اساسی این است که آیا حاکمیت در نظر دارد اوضاع را تغییر دهد و آزادی بدهد؟ در این مورد من امیدوار و خوشبین نیستم. اما مشکلات آنقدر زیاد هست که از کوچک‌ترین تغییر استقبال می‌کنیم. ولی به این مسئله که دید کلی حکومت تغییر بکند و اوضاع اهل سنت دگرگون بشود، باید کمی محتاطانه باید نگریست.»
"در حمله اسرائیل بلوچستان آرام‌ترین روزها را داشت"
کارشناسی که از زاهدان با دویچه وله صحبت کرد همچنین می‌گوید: «بلوچستان در ایام جنگ آرام‌ترین دوران خود را سپری کرد. سرکوب‌ها کاهش یافت، اعدام‌ها متوقف شد و خبری از قتل‌های مشکوک نبود.»
او در ادامه اضافه می‌کند که حکومت باید "قدر این همراهی اهل سنت را بیشتر بداند" چرا که به گفته او، با وجود دهه‌ها سرکوب، اهل سنت در جریان جنگ با اسرائيل، علیه حکومت قیام و از اسرائيل نیز حمایت نکردند.
با این حال، او نسبت به تغییر راهبردی نگاه حکومت تردید دارد و معتقد است که تنها برخی "گشایش‌های جزئی" صورت گرفته‌اند که نمی‌توان آنها را نشانه‌ای از تغییر واقعی قلمداد کرد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
هر دو کارشناس تاکید دارند که علیرغم برخی اقدامات نمادین پس از جنگ ۱۲ روزه، سیاست کلی و راهبردی جمهوری اسلامی نسبت به اهل سنت تغییری نکرده و شکاف میان اهل سنت و حکومت همچنان پابرجاست.