هفته وحدت در ایران؛ پس از چهار دهه، خبری از وحدت نیست
۱۴۰۴ شهریور ۱۴, جمعه
جمهوری اسلامی در ۴۴ سال گذشته، هر سال با خرج کردن هزینه میلیاردی تحت عنوان "هفتە وحدت" همایش و کنفرانس‌هایی برگزار کرده تا مسلمانان شیعه و سنی را به اتحاد دعوت کند.
نمایندگان برجسته اهل سنت اما می‌گویند در ظرف ۴۴ سال گذشته "نه تنها یک قدم در راستای وحدت و برادری از سوی حاکمیتِ دارای مذهب شیعه برداشته نشده برعکس، اقداماتی تبعیض‌آمیز و برهم زننده‌ی الفت، اخوت و اعتماد صورت گرفته است".
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
امسال در نخستین روز هفته وحدت در جمعه ۱۴ شهریور از مهمانان خارجی خبری نبود و رسانه‌های جمهوری اسلامی همچون سال‌های گذشته با آب و و تاب از "وحدت امت اسلامی و یا اتحاد شیعه و سنی" گزارشی منتشر نکردند.
روحانیان برجسته اهل سنت کشور از جمله مولوی عبدالحمید همیشه از "نمایشی" بودن این گونه مراسم‌ها انتقاد کرده‌اند.
پرسش این است، آیا میان شیعه و سنی در ایران "وحدت واقعی" وجود دارد و هفته وحدت چه نقشی در نزدیکی یا اتحاد این دو گروه بزرگ مذهبی کشور داشته و یا دارد؟ برای بررسی این موضوع، دویچه وله با حیدر بیات، دانش‌آموخته حوزه از قم و حسن امینی روحانی سنی اهل سنندج صحبت کرد.
حیدر بیات، دانش‌آموخته حوزه علمیه از قم، درباره وحدت شیعه و سنی می‌گوید: «در شهرهایی که چندمذهبی هستند، مردم معمولا مسائل خود را بدون مشکل حل می‌کنند، مگر آنکه روحانیان تندرو از هر دو طرف دخالت کنند، در این صورت تنش ایجاد می‌شود، وگرنه همزیستی همیشه جریان داشته است.»
بیات اضافه می‌کند هفته وحدت اساسا برای مصرف داخلی طراحی نشده بود، بلکه هدف اصلی آن نمایش وحدت در سطح جهان اسلام بود؛ اما در عمل، "نگاه امت‌گرایانه" اوایل انقلاب به یک "رویکرد شیعه‌محور" در منطقه تبدیل شد در قالب چیزی که آن را "محور مقاومت" نامیدند و آن نگاه وحدت گرایانه رنگ باخت.
وحدت در حرف اما نه در عمل
یکی از مهم‌ترین انتقادهای روحانیان اهل سنت، دخالت حکومت در امور دینی آنان است. به‌ویژه در موضوعاتی مانند "نداشتن مسجد در تهران" و بسیاری از کلان‌شهرها، و نگاه امنیتی حکومت به سنی‌ها در چهار دهه همچنان تداوم داشته است.
بیات در این باره می‌گوید:«سیاست کلی حکومت در قبال مذاهب محلی و حتی موضوعاتی چون زبان مادری، سیاستی مبتنی بر ترس و طرد بوده است. این مشکل لزوما در ذات جمهوری اسلامی نیست، بلکه ناشی از عملکرد برخی جریان‌های صاحب‌نفوذ در حاکمیت است. با این حال، تبعیض وجود دارد و حتی اگر قوانین مثبتی هم تصویب شوند، معمولا اراده یا توان اجرای آن دیده نمی‌شود.»
"رسمیت‌دادن به مذهب شیعه عامل تفرقه است"
یکی از انتقادات همیشگی علمای اهل سنت، رسمیت یافتن مذهب شیعه در قانون اساسی است. به باور آنان، در کشوری چندقومیتی و چندمذهبی مانند ایران، "رسمیت دادن به یک مذهب، عامل تفرقه است".
حسن امینی، روحانی مقیم سنندج معتقد است در قوانین کشورهای مدرن، هیچ مذهبی به‌طور رسمی بر دیگر مذاهب برتری ندارد. رسمیت دادن به یک مذهب با دنیای امروز سازگار نیست و اصل رسمیت‌یافتن مذهب شیعه باید از قانون اساسی حذف شود. او بر این باور است که ۲۵ تا ۳۰ درصد جمعیت ایران سنی‌مذهب هستند و همین امر ضرورت بازنگری در قانون اساسی را بیشتر می‌کند.
بیات نیز در همین راستا می‌گوید: «ضرورتی ندارد در قانون اساسی "مذهب رسمی" ذکر شود. قوانین باید متناسب با شرایط هر کشور باشند و نباید زمینه‌ساز تبعیض شوند.»
زندانیان سنی را آزاد کنید!
شمار واقعی زندانیان سنی کشور مشخص نیست اما ممکن است برخی از زندانیان عقیدتی اهل سنت بمناسبت فرا رسیدن هفته وحدت، از زندان آزاد شوند اما بیات می‌گوید: «این اقدامات در بهترین حالت حرکتی نمادین می‌تواند باشد. تا زمانی که مسائل بنیادی مانند حق آموزش به زبان مادری یا تبعیض‌های ساختاری حل نشود، چنین کارهایی بیشتر به عوام‌فریبی شباهت دارد تا راه‌حل.»
حسن امینی حاکم شرع مردمی کردستان هم می‌گوید نام‌گذاری هفته وحدت در سال ۱۳۶۰ (سه سال بعد از انقلابِ مردمِ ایران) با پیشنهاد آیت‌الله منتظری صورت گرفت. عامل اساسی چنین اقدامی این بوده است که درطول سه سال بعد از انقلاب، درتدوین قانون اساسی و همچنین "در اعمال و رفتارِ حکومت نماینده مذهبِ تشیّع، ستم‌ها، تبعیض‌ها و نابرابری‌های خلاف قوانین نسبت به اهل سنت اِعمال گردید".
او تاکید می‌کند در آن‌زمان رهبران مطرحِ اهل سنت از جمله مولانا عبدالعزیز ملازاده در بلوچستان، علامه کاک احمد مفتی‌زاده در کردستان، شیخ محمد ضیایی در هرمزگان و شخصیت‌های دیگر در سایر مناطق اهل سنت، زبان و قلم به اعتراض گشودند و احقاق حقوق مذهبی و ملی و قومی اهل سنت را خواستار شدند.
حاکم شرع مردمی کردستان ادامه می‌دهد در چنین شرایطی، اصطلاح "هفته وحدت" مطرح شده و اهل سنت فکر می‌کردند که حکومت با این اقدام قصد دارد نابرابری و اجحاف‌های موجود در قانون اساسی نسبت به آنان را جبران کند.
اما به گفته امینی، نه تنها این هدف تحقق نیافت، بلکه اهل سنت از تصدی پست‌های کلیدی مانند ریاست‌جمهوری، وزارت، ریاست قوه قضاییه و دیگر مناصب عالی محروم ماندند.
او یادآور می‌شود پس از انقلاب، حکومت نهادهایی چون "مرکز بزرگ اسلامی در کردستان" و "دفاتر رهبری" در سایر مناطق اهل سنت را زیر نظر علمای شیعه ایجاد کرد تا بر فعالیت روحانیان سنی نظارت کنند. همچنین، دادگاه ویژه روحانیت برای محاکمه علمای اهل سنت در استان‌های شیعه‌نشین تشکیل شد.
امینی که خود در دادگاه روحانیت مشهد محاکمه شده به دویچه وله گفت: «صدور احکام زندان، تبعید، اعدام، خلع لباس روحانیت از دیگر اقداماتِ ضدّ وحدت و برادری است که بعد از تعیین و اعلام هفته وحدت، صورت گرفته و می‌گیرد»!
این روحانی کرد اهل سنندج یادآور می‌شود جمهوری اسلامی اجازه سرشماری نمی دهد اما بر اساس شناختی که او از استان‌های سنی‌نشین مانند کردستان، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و ترکمن‌صحرا دارد "جمعیت اهل سنت کشور حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد است با این حال، حتی یک درصد هم در پست‌های کلیدی سهم ندارند".
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
چهار دهه پس از اعلام هفته وحدت، این مناسبت بیش از آنکه پلی میان شیعه و سنی باشد، به ابزار تبلیغاتی نظام تبدیل شده است. در حالی که جامعه ایران تجربه همزیستی مذهبی را دارد، سیاست‌های حکومتی و ساختار حقوقی کشور زمینه‌ساز تبعیض و بی‌اعتمادی شده است