نفت تحریمی ایران، روسیه و ونزوئلا چگونه به چین رسانده می‌شود
۱۴۰۴ مرداد ۳۰, پنجشنبه
به گزارش فایننشیال تایمز، در بهار ۲۰۱۹ "سعید علی‌خانی" که خود را حسابدارِ یک کارگزار کالاییِ پانامایی به‌نام "اوشن گلوری" (Ocean Glory) معرفی کرده بود، از یک وکیل در سوئیس خواست تا ترتیبات تجاری خاص برای "رهن دریایی" روی نفتکشها برقرار کند؛ وثیقه‌ای که به فروشنده اجازه می‌داد در صورت عدم پرداخت، مالکیت کشتیِ طرف مقابل را مطالبه کند. به‌گفتهٔ این وکیل، او ظرف شش ماه برای حداقل ۹ نفتکش رهن ثبت کرد و سپس دو همکار دیگرش تا ۲۰۲۳ این کار را ادامه دادند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
در مجموع، سه سوئیسی روی بیش از ۳۰ نفتکش به ارزش نزدیک به یک میلیارد دلار رهن امضا کردند. علی‌خانی منشأ محموله‌ها را "مالزی" و "بصره" معرفی می‌کرد، اما بررسی‌های بعدی نشان داد کشتی‌ها عمدتاً حامل نفت ایران، ونزوئلا و بعدتر روسیه بوده‌اند.
برای هر نفتکش یک هلدینگ جداگانه با مدیران چینی کم‌حاشیه ثبت می‌شد؛ نشانی‌ها و شماره‌هایی که در اسناد رهن آمده، با برخی اشخاص و شرکت‌های چینیِ تحریم‌شده در ۲۰۱۹ نیز پیوند داشت.
مسیرها و ارقام: ۱۳۰ میلیون بشکه، ۹/۶ میلیارد دلار، مقصد عمدتاً چین
تحلیل داده‌های رهگیری نشان می‌دهد پس از رهن‌گذاری، کشتی‌ها فوراً وارد چرخهٔ انتقال نفت تحریمی شدند: آبان ۲۰۱۹ نفتکش "سرس" Ceres (پیش‌تر Affluence) حدود ۲ میلیون بشکه نفت جمع‌آوری‌شده از جزیره خارک را در تنگه مالاکا "کشتی‌به‌کشتی" بارگیری و به چین رساند.
نفتکش "اشکادی" Skadi که در آبان ۲۰۲۲ با رهن ۲۰ میلیون دلاری پوشش داده شد، در بهمن ۲۰۲۳ نفت Urals را از پریمورسک روسیه برداشت و بخشی را در سواحل اسپانیا به "آن سون ۲" An Shun II منتقل کرد تا راهی چین شود؛ اسناد نشان می‌دهد اسکادی دست‌کم ۵ بار محموله روسی و ۳ بار محموله ایرانی جابه‌جا کرده است.
جمع‌بندی یک نهاد پژوهشی حاکی است این ناوگان در دورهٔ رهن‌گذاری حداقل ۱۳۰ میلیون بشکه نفت به ارزشی حدود ۹/۶ میلیارد دلار جابه‌جا کرده؛ نیمی از ایران، یک‌چهارم از روسیه و نزدیک به یک‌پنجم از ونزوئلا و ۹۳ درصد مقصد نهایی چین بوده است.
حلقه‌های چینی و تحریم‌ها: از "پگاسوس" تا فهرست‌های ثانویه
یکی از نخستین رهن‌ها ۲۴ میلیون دلار روی نفتکش "تیان ما زو" (Tian Ma Zuo) ثبت‌شده به شرکت هنگ‌کنگی پگاسوس بود؛ یک ماه بعد، نام پگاسوس و مدیرش شن لوچیان همراه با چند شرکت (از جمله زیرمجموعه‌های COSCO) در نخستین دور "تحریم‌های ثانویه" آمریکا بابت تجارت نفت ایران آمد.
بررسی اسناد رهن نشان می‌دهد هشت شرکت مالک نفتکشها یک شمارهٔ تلفن مشترک ثبت کرده‌اند که به فردی به‌نام لی‌یی تعلق دارد، نامی که در فهرست همان تحریم‌های ۲۰۱۹ نیز دیده می‌شود.
دست‌کم ۲۰ نفتکشِ تحت رهن از جمله "اشکادی" و "سرس" بعدتر به‌دلیل جابه‌جایی نفت تحریمی وارد فهرست تحریم‌های آمریکا شدند؛ "سرس" در دسامبر ۲۰۲۴، پنج ماه پس از برخورد با یک کشتی در دریای چین جنوبی. خود "اوشن گلوری" (Ocean Glory) نیز به‌دلیل مالکیت بر کشتی حامل نفت ایران در دسامبر ۲۰۲۴ تحریم شد.
روایت‌ها و انکارها: دارو و کشاورزی یا نفت؟
علی‌خانی در گفت‌وگو با رسانه‌ها تأیید کرده در ۲۰۱۹ به وکیل سوئیسی مراجعه کرده، اما مدعی شده هدف وثیقه‌ها برای تجارت دارو و محصولات کشاورزی بوده که ذیل معافیت‌های انسانی مجاز است و رهن ۳۴ نفتکش ربطی به نفت ندارد.
شرکت ثبت‌کننده گلوری اوشن در پاناما گفت نمایندهٔ حقوقی شرکت نبوده و اطلاعی از فعالیت‌های تجاری آن ندارد. در پکن، وزارت خارجه چین بار دیگر با تحریم‌های یک‌جانبهٔ بدون مجوز شورای امنیت اعلام مخالفت کرد و همکاری عادی در چارچوب حقوق بین‌الملل با ایران را مشروع دانست.
چین بزرگ‌ترین واردکنندهٔ نفت جهان، هرگز خرید نفت تحریمی را انکار نکرده و بخش قابل‌توجهی از آن راهی پالایشگاه‌های مستقل موسوم به "تی‌پات" می‌شود.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
اندرو بولینگ، پژوهشگر C4ADS، می‌گوید این شبکه نشان می‌دهد "ابزارها و ترفندهای مقاومت در برابر تحریم‌های غربی میان دولت‌های تحریم‌شده تکثیر شده" و گلوری اوشن با تنوع‌دادن به محموله‌های روسی و ونزوئلایی، عملاً نقش "سوپربروکرِ نفت تحریمی" را ایفا کرده است.
کلر یونگمن از "وورتکسا" نیز استفاده از "رهن دریایی" به‌جای "ال سی" را نشانهٔ "جسورتر شدن شبکه‌ها در مناطق خاکستریِ حقوق دریایی، مالی و ژئوپولیتیک" می‌داند و می‌گوید ناوگان تاریک و شرکت‌های پوششیِ ایران اکنون به مدل و منبعی برای جریان‌های سایهٔ نفت به شرق بدل شده‌اند. در همین حال، با بازگشت فشارهای واشینگتن بر صادرات تهران و بررسی گزینه‌های جدید علیه مسکو، دامنهٔ ریسک برای حلقه‌های چینیِ مرتبط با این شبکه رو به گسترش است.