نشست شانگهای؛ از نقد نظم جهانی تا عکس یادگاری بدون پزشکیان
۱۴۰۴ شهریور ۱۰, دوشنبه
چین از اعضای سازمان همکاری شانگهای خواست تا به دلیل ادامه درگیری‌ها و مناقشات تجاری جهانی، بیش از پیش متحد باشند.
شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور و دبیرکل حزب کمونیست چین، روز دوشنبه اول سپتامبر (۱۰ شهریور) در سخنرانی افتتاحیه نشست سران سازمان همکاری شانگهای در تیانجین گفت: «ما باید به دنبال نقاط مشترک باشیم و اختلافات را کنار بگذاریم.» او همچنین نسبت به شکل‌گیری بلوک‌هایی شبیه به دوران جنگ سرد هشدار داد.
رئیس‌جمهور چین همچنین وضعیت کنونی جهان را "آشفته و پیچیده" توصیف کرد و گفت که سازمان شانگهای مسئولیت بزرگی برای حفظ صلح و ثبات بر دوش دارد.
شی بر دستاوردهای این سازمان، از جمله در مقابله با تروریسم و سرمایه‌گذاری در حوزه صنعت نیز تأکید کرد و گفت، کشورهای عضو مجموعاً سالانه حدود ۳۰ تریلیون دلار تولید اقتصادی دارند. او همچنین وعده داد که دو میلیارد یوان (حدود ۲۸۰ میلیون دلار) کمک مالی به اعضای این سازمان اختصاص خواهد داد.
مودی و پوتین دست در دست هم
پس از سخنرانی شی، دیگر سران نیز، از جمله مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران و نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، سخنرانی کردند. اعضای سازمان شانگهای قرار است بیانیه مشترکی نیز صادر کنند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
بر اساس اعلام کرملین، در برنامه روز دوشنبه اول سپتامبر (دهم شهریور) برای ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، دیدارهای دوجانبه‌ای نیز، از جمله با مودی، پزشکیان و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، پیش‌بینی شده است. موضوعاتی چون جنگ اوکراین و برنامه هسته‌ای ایران محور اصلی این گفت‌وگوها خواهد بود.
در ویدئوهای منتشرشده از پیش از آغاز مراسم، حضور پوتین و مودی در حالی که دست در دست هم در سالن کنفرانس قدم می‌زدند، توجه زیادی را به خود جلب کرد.
سازمان همکاری شانگهای ۲۴ سال پیش برای مبارزه با تروریسم و همکاری‌های اقتصادی تأسیس شد. اکنون ده کشور، از جمله بنیان‌گذاران آن همچون روسیه، چین و قزاقستان، و نیز هند، پاکستان، و از سال ۲۰۲۳ ایران و از ۲۰۲۴ بلاروس، عضو آن هستند.
این سازمان به عنوان وزنه‌ای در برابر ائتلاف‌های غربی شناخته می‌شود، هرچند در سال‌های اخیر در مواجهه با برخی مناقشات و اختلافات، نتوانسته همواره به موضعی مشترک دست یابد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
اجلاس تیانجین قرار است قدرت و انسجام این بلوک را به نمایش بگذارد. با این حال، سازمان شانگهای عمدتاً زیر نفوذ رهبران نظام‌های اقتدارگرایی است که به دلیل نقض حقوق بشر در سطح جهانی مورد انتقادند.
یک روز پیش از آغاز رسمی اجلاس، شی جین‌پینگ با شماری از رهبران بیش از ۲۰ کشور عضو و نیز نمایندگانی از سازمان‌ها، از جمله آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، دیدارهای دوجانبه داشت. در بیشتر بیانیه‌های منتشرشده از سوی چین، بر لزوم همکاری بیشتر میان کشورها تأکید شده بود.
اما در گفتوگو با مودی، موضوع مناقشه مرزی دیرینه نیز مطرح شد که طی سال‌های گذشته روابط این دو کشور پرجمعیت جهان را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.
شی در ضیافت شامی که شامگاه یکشنبه (به وقت محلی) برای میهمانان دولتی ترتیب داده شده بود، گفت که جهان شاهد تحولاتی بی‌سابقه در یک قرن اخیر، همراه با افزایش چشمگیر بی‌ثباتی و ناامنی است.
درخواست "نظم نوین جهانی" از سوی چین
شی و نیز پوتین مدت‌هاست خواستار ایجاد یک "نظم چندقطبی جهانی" هستند. منظور آنها، نظمی خارج از رهبریِ به زعم آنها مسلط آمریکا است.
چین از مدت‌ها پیش در پی گسترش نفوذ خود در "جنوب جهانی" است و با ابتکاراتی در حوزه سرمایه‌گذاری، از جمله در پروژه "کمربند و جاده" یا همان "راه ابریشم جدید"، خود را به عنوان جایگزینی برای آمریکا و اتحادیه اروپا معرفی می‌کند.
سازمان همکاری شانگهای از اختلافات تجاری و گمرکی بسیاری از کشورها با ایالات متحده نیز سود می‌برد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اخیرا تعرفه واردات از هند را به ۵۰ درصد افزایش داد.
واشنگتن این اقدام را به ویژه به خاطر معاملات نفتی هند با روسیه انجام داده است؛ معاملاتی که منابع مالی مسکو برای جنگ علیه اوکراین را تقویت می‌کند. سفر مودی، برای نخستین بار پس از هفت سال به چین، از این منظر همچون نشانه‌ای از نزدیکی بیشتر به پکن ارزیابی می‌شود.
در حالی که مودی روز دوشنبه چین را ترک می‌کند، پوتین چند روز دیگر در این کشور خواهد ماند تا روز چهارشنبه در پکن، از جمله در کنار کیم جونگ اون رهبر کره شمالی و مسعود پزشکیان در رژه عظیم نظامی به مناسبت هشتادمین سالگرد پیروزی بر ژاپن در جنگ جهانی دوم حضور یابد. پیش از آن نیز، مذاکرات دوجانبه روسیه و چین، برای روز سه‌شنبه برنامه‌ریزی شده است.
مخالفت پوتین با "محوریت غرب در نظم جهانی"
ولادیمیر پوتین در سخنرانی خود در نشست شانگهای تأکید کرد که نظم جهان دیگر نباید بر محور اروپا و آمریکا استوار باشد.
او مدعی شد که تاریخ مصرف "مدل یورو-آتلانتیک" گذشته و آینده متعلق به نظمی است که بتواند منافع اکثر کشورها را در نظر بگیرد.
رهبر کرملین سازمان همکاری شانگهای را بخشی از این "نظم نوین" دانست و ضمن تأکید بر اولویت امنیت داخلی و مرزی اعضا، از همکاری آنان در مقابله با افراط‌گرایی و قاچاق مواد مخدر قدردانی کرد.
او همچنین ضمن اشاره به دیدار اخیرش با دونالد ترامپ در آلاسکا، بار دیگر تلاش به گفته او غرب برای کشاندن اوکراین به پیمان ناتو را یکی از دلایل جنگ کنونی عنوان کرد؛ جنگی که به فرمان او سه سال و نیم پیش آغاز شد.
پزشکیان در پی کاهش تأثیر تحریم‌ها
در این نشست مسعود پزشکیان نیز سخنرانی کرد. در حالی که جمهوری اسلامی علاوه بر تحریم‌های آمریکا، با کلید خوردن مکانیسم ماشه از سوی تروئیکای اروپایی، در آستانه روزهایی سخت‌تر نیز قرار دارد، پزشکیان در سخنرانی روز دوشنبه خود در نشست شانگهای، بیشتر بر موضوعات اقتصادی مرتبط با کاهش اثر تحریم‌ها تأکید کرد.
پزشکیان پیشنهاد استفاده از ارزهای ملی به جای دلار، راه‌اندازی زیرساخت‌های دیجیتال و ارزهای بانک‌های مرکزی و نیز تشکیل صندوق سوآپ ارزی چندجانبه را مطرح کرد.
رئیس‌جمهور ایران در آستانه سفرش به چین، بر اهمیت این نشست به دلیل جمعیت و سهم اقتصادی عظیم اعضای آن تأکید کرده و از آن به عنوان "فرصتی برای چندجانبه‌گرایی" در برابر "یکجانبه‌گرایی غرب" یاد کرده بود.
بیشتر بخوانید: سازمان همکاری شانگهای؛ عضویت ایران و فعال‌سازی مکانیسم ماشه
هم‌زمان با این سفر، حساب علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در شبکه اجتماعی اکس، خواستار نقش‌آفرینی جهانی ایران و چین از طریق اجرای کامل توافق راهبردی ۲۵ ساله میان دو کشور شده بود.
پزشکیان در سخنرانی خود همچنین حملات آمریکا و اسرائیل به ایران را محکوم کرد. سازمان همکاری شانگهای ۲۳ ژوئن گذشته، طی بیانیه‌ای حملات نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران را به شدت محکوم کرده و آن را "نقض آشکار حقوق بین‌الملل" دانسته بود.
غیبت پزشکیان در عکس یادگاری سران شانگهای
یکی از حاشیه‌های نشست همکاری شانگهای، غیبت پزشکیان در عکس یادگاری اجلاس در روز یکشنبه بود که گمانه‌زنی‌هایی را نیز به همراه داشت.
مهدی طباطبایی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر ریاست‌جمهوری، در همین رابطه در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی اکس نوشت: «یک. ملاقات دکتر پزشکیان با شی‌جین پینگ از نظر زمانی عینا مشابه بقیه روسای جمهور حاضر در اجلاس است. دو. اجلاس شانگهای فردا رسما آغاز می‌شود. عکس ضیافت غیررسمی و قبل از ورود هیأت ایرانی بوده است.»
معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهوری در ادامه افزود: «رئیس‌جمهور پزشکیان با دست پر از چین بازخواهد گشت.»
این در حالی است که به گزارش تابناک، "برخی منابع" علت غیبت پزشکیان در عکس یادگاری سران را "دیر رسیدن او به محل اجلاس" اعلام کرده بودند. مسئولان دولتی اما این ادعا را رد کرده‌اند.
تابناک همچنین نوشته است: «گفته می‌شود علت غیبت پزشکیان در مراسم ضیافت سران اجلاس شانگهای پروتکل‌های تشریفاتی میزبان در سرو مشروبات الکلی بوده که مقامات ایران به همین دلیل معمولا در برنامه‌های ضیافت اجلاس‌ها شرکت نمی‌کنند.»