نشست اوکراین در کاخ سفید؛ دستاوردها و ابهامات
۱۴۰۴ مرداد ۲۸, سه‌شنبه
برای نخستین بار از آغاز تجاوز نظامی روسیه به اوکراین، در حدود سه سال و نیم پیش، نشانه‌هایی از یک روند جامع مذاکره با مشارکت همه طرف‌ها به چشم می‌خورد.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا و همتای روس‌اش ولادیمیر پوتین، جمعه گذشته در آلاسکا مستقیماً با یکدیگر گفت‌وگو کردند. سپس دیدار ترامپ با ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین و سران کشورهای اروپایی در واشنگتن انجام گرفت.
دستاوردهای مشخص این نشست چه بود و چه موضوعاتی همچنان ناروشن‌اند؟
آیا پوتین و زلنسکی دیدار خواهند کرد؟
چنین به نظر می‌رسد که دیدار پوتین و زلنسکی انجام خواهد گرفت. رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرده که مقدمات برگزاری دیدار دوجانبه دو رئیس‌جمهور آغاز شده است اما مکان و زمان آن هنوز مشخص نیست. به گفته فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، این دیدار باید ظرف دو هفته آینده انجام شود. پس از آن، طبق برنامه ترامپ، دیداری سه‌جانبه با حضور خود او صورت خواهد گرفت.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
با این حال، گویا این برنامه هنوز قطعی نشده است. پس از گفت‌وگوی تلفنی ترامپ با پوتین، کرملین از دیداری در سطح روسای جمهوری روسیه و اوکراین سخنی به میان نیاورد.
گرچه پوتین بارها برای دیدار با زلنسکی اعلام آمادگی کرده، اما همیشه شرط آن را حل و فصل مسائل بنیادین اعلام کرده است. در مقابل اما زلنسکی در کاخ سفید بار دیگر تأکید کرد که خواستار دیدار با پوتین، در حضور ترامپ، است.
چه تضمین‌های امنیتی برای اوکراین مطرح است؟
معنای تضمین‌های موسوم به "تضمین‌های امنیتی" این است که کشورها یا سازمان‌های بین‌المللی تعهدی الزام‌آور برای حمایت از یک کشور بدهند تا از آن در برابر تهدیدهای خارجی محافظت کنند. در مورد اوکراین، دو الگو بیش از همه محل مناقشه است.
یکی تضمین‌هایی مشابه ماده ۵ پیمان ناتو است، که مقرر می‌کند در صورت حمله به یکی از اعضا، دیگر اعضا موظف به حمایت از او هستند و حمله به یک عضو به منزله حمله به همه تلقی می‌شود. مارک روته، دبیرکل ناتو، در واشنگتن تأکید کرد که موضوع عضویت کامل اوکراین در این ائتلاف نظامی مطرح نیست، اما گزینه تضمین‌هایی مشابه ماده ۵ ناتو همچنان روی میز است و جزئیات آن در حال بررسی است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
الگوی دوم، استقرار نیروهای حافظ صلح در اوکراین است. روته، مرتس و حتی ترامپ هنوز روشن نکرده‌اند که چنین نیرویی دقیقاً چه ویژگی‌هایی خواهد داشت. امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، از "نیروهای پشتیبان در دریا، هوا و زمین" سخن گفت که می‌توانند از سوی متحدان اوکراین تأمین شوند.
مکرون همچنین ارتش نیرومند اوکراینی را که توان ایستادگی در برابر هر حمله‌ای را داشته باشد، بخشی از این تضمین‌های امنیتی دانست. زلنسکی نیز لحن مشابهی داشت. روته در شبکه آمریکایی فاکس‌نیوز تأکید کرد که پس از توافق صلح، روسیه هرگز نباید کوچکترین تلاشی، حتی برای تصاحب ذره‌ای از خاک اوکراین کند.
مسکو چه می‌گوید؟
پوتین پس از دیدار خود با ترامپ در آلاسکا هرچند از "تضمین‌های امنیتی" برای اوکراین سخن گفت، اما جزئیات آن را باز نکرد. وزارت خارجه روسیه در همان روز نشست واشنگتن اعلام کرد که مسکو حضور نیروهای ناتو در اوکراین را برای حفظ صلح پس از آتش‌بس نخواهد پذیرفت. روسیه هشدار داد که چنین سناریویی می‌تواند به تشدید بحران و حتی به یک تقابل جهانی بینجامد.
بالاخره آتش‌بس هست یا نه؟
کاملاً نامشخص است که آیا اکنون آتش‌بس برقرار است یا نه. مواضع طرف‌های مختلف با یکدیگر تفاوت دارد. ترامپ در ابتدا خواستار آتش‌بس فوری در اوکراین شده بود، اما پس از دیدارش با پوتین که نشانه‌ای از نرمش در این باره از خود بروز نداد، دیگر سخنی از آتش‌بس به میان نیامد.
فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، در واشنگتن گفت: «تصور نمی‌کنم دیدار بعدی بدون یک آتش‌بس انجام شود.»
با این حال، زلنسکی شرط دیرینه خود مبنی بر لزوم آتش‌بس پیش از دیدار با پوتین را کنار گذاشت و پس از گفت‌وگوهای انجام‌گرفته در کاخ سفید گفت: «فکر می‌کنم باید بدون هیچ پیش‌شرطی دیدار کنیم و بیندیشیم که چگونه می‌توان مسیر پایان بخشیدن به جنگ را ادامه داد.»
واگذاری برخی مناطق به روسیه چه می‌شود؟
درخواست روسیه همواره این بوده که اوکراین برای دستیابی به آتش‌بس، از دست رفتن بخشی از سرزمین‌هایش را بپذیرد. مناطق اشغال‌شده لوهانسک، دونتسک، زاپوریژیا و خرسون از سال ۲۰۲۲ به عنوان مناطق جدید روسیه در قانون اساسی این کشور گنجانده شده‌اند.
مسکو در یادداشتی، به عنوان شرط آتش‌بس، پیشنهاد کرده است که نیروهای اوکراینی کاملا از بخش‌هایی از لوهانسک و دونتسک که هنوز تحت کنترل کامل روسیه نیستند، عقب‌نشینی کنند. شهرهای راهبردی کراماتورسک و اسلوویانسک در منطقه دونتسک همچنان در اختیار کی‌یف است و اوکراین قصد واگذاری آنها را ندارد.
گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه روسیه شاید بخش‌های اشغال‌شده استان‌های سومی (Sumy)، خارکیف، دنیپروپتروفسک و میکولایف را ترک کند و در عوض کنترل کامل دونتسک و لوهانسک را به دست آورد. آینده مناطق زاپوریژیا و خرسون نیز روشن نیست. کنترل بیش از نیمی از هر دو منطقه در اختیار روسیه است، اما اوکراین همچنان کنترل مراکز آنها را حفظ کرده است.
زلنسکی بارها تأکید کرده که قانون اساسی اوکراین هیچ‌گونه واگذاری یا مبادله سرزمینی را مجاز نمی‌داند. او همچنین گفته است که می‌خواهد در این باره مستقیماً با پوتین مذاکره کند. متحدان اروپایی نیز تصریح کرده‌اند که تصمیم نهایی در این زمینه باید توسط خود اوکراین گرفته شود.
آلمان چه نقشی دارد؟
آلمان کماکان یکی از نزدیکترین حامیان اوکراین است. صدراعظم آلمان نیز نقشی محوری در میان متحدان اروپایی دارد. مرتس در واشنگتن با تأکید بر اینکه آماده‌سازی دیدار برنامه‌ریزی‌شده پوتین و زلنسکی باید به خوبی انجام شود، گفت: «ما این کار را با رئیس‌جمهور زلنسکی نیز انجام خواهیم داد.»
در داخل آلمان بحث‌هایی دشوار و جدی در جریان است مبنی بر اینکه، در صورت رسیدن به توافق صلح، آلمان باید چه سهمی در تضمین‌های امنیتی اوکراین داشته باشد. پرسش اصلی این است که آیا آلمان باید، ۸۰ سال پس از پایان جنگ جهانی دوم، نیروهای ارتش خود را به اوکراین بفرستد؟
مرتس گفته است که دامنه این تضمین‌ها باید در اروپا و در ائتلاف حاکم در برلین بررسی شود، "تا جایی که شاید نیاز به تصمیماتی مشمول مجوز پارلمان داشته باشیم".
صدراعظم آلمان افزود که هنوز برای پاسخ قطعی در این خصوص زود است. تصمیمات مشمول مجوز به این معناست که پارلمان آلمان (بوندستاگ) باید اعزام سربازان به اوکراین را تصویب کند.
اروپایی‌ها چقدر خوش‌بین‌اند؟
پس از نشست اوکراین، نوعی آسودگی خاطر در میان اروپایی‌ها دیده شد. مرتس گفت: «انتظاراتم نه تنها برآورده شد، بلکه حتی فراتر از آن بود.» او پنهان نکرد که نگران بوده نتیجه متفاوت از آب در بیاید. به گفته مرتس: «این امکان وجود داشت که اوضاع طور دیگری پیش برود.»
با این حال، صداهای متفاوتی نیز شنیده شد. الکساندر اشتوب، رئیس جمهوری فنلاند، پس از این نشست در گفت‌وگو با شبکه آمریکایی "سی‌ان‌ان" گفت که اهداف اساسی راهبردی پوتین تغییری نکرده‌اند. به گفته او، رئیس کرملین می‌خواهد روسیه را همچون یک ابرقدرت ببیند و قصد دارد در اردوگاه غرب شکاف ایجاد کند.
رئیس جمهوری فنلاند، کشوری که مستقیما با روسیه هم‌مرز است، همچنین گفت که پوتین می‌خواهد حاکمیت اوکراین را از میان بردارد.