"مأموریت مخفی یک هیات هسته‌ای ایرانی در سفر به روسیه"
۱۴۰۴ مرداد ۱۴, سه‌شنبه
روزنامه بریتانیایی فایننشنال تایمز در گزارشی اختصاصی درباره "سفر یک هیات تحقیقاتی ایران به روسیه در سال ۲۰۲۴" نوشته اعضای این هیات با گذرنامه‌های دیپلماتیک، مأموریتی محرمانه در کشور مقصد داشته‌اند. این اعضا پیوندهایی با سازمان پژوهش و نوآوری‌های دفاعی (سپند) دارند، سازمانی که با برنامه هسته‌ای ایران مرتبط است.
هیات اعزامی به روسیه به سرپرستی علی کَلوَند، دانشمند هسته‌ای ۴۳ ساله ایرانی، از مؤسساتی در روسیه بازدید کرده است که حوزه فعالیتشان توسعه فناوری‌هایی با کاربرد دوگانه (غیرنظامی و نظامی) است.
تمرکز اصلی این بازدید بر تولید کلایسترون‌ها (نوعی لوله ترموالکتریک خاص) و ایزوتوپ‌هایی مانند تریتیوم بوده است؛ موادی که برای توسعه تسلیحات هسته‌ای اهمیت بالایی دارند. شرکت روسی «Ritverc» که پیش از این مأموریت کارشناسان ایرانی با آن تماس گرفته بودند، ظاهراً تمایل خود را برای تأمین تریتیوم، استرانسیم-۹۰ و نیکل-۶۳ برای مقاصد تحقیقاتی اعلام کرده بود؛ موادی که طبق مقررات بین‌المللی به‌دلیل کاربرد دوگانه آنها به‌شدت کنترل می‌شوند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
دانشمندان ایرانی برای این سفر گذرنامه‌های دیپلماتیکی با شماره‌های متوالی دریافت کرده بودند که تنها چند هفته پیش از مأموریت صادر شده بودند. آنها خود را به‌عنوان نمایندگان شرکت "دماوندتک" معرفی کرده بودند. با این حال، اسناد بررسی‌شده نشان می‌دهد که چندین عضو این هیأت با سپند و شرکت‌هایی در ارتباط هستند که پیش‌تر توسط ایالات متحده به دلیل دسترسی به فناوری‌های حساس تحریم شده‌اند. در میان اعضای هیأت، یک افسر اطلاعات نظامی ایران و یک مدیر سابق شرکتی که در تأمین تجهیزات برای سپند نقش داشته، حضور داشته‌اند.
روسیه در ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای با ایران مشارکت دارد و نسبت به غنی‌سازی متعارف اورانیوم در ایران حساسیت غرب را ندارد. گرچه در جنگ اوکراین، ایران به لحاظ تسلیحاتی در کنار روسیه ایستاد، ولی تا کنون رد و نشانه‌ای از همکاری حساس اتمی میان دو کشور در دست نبوده است. ملاحظات منطقه‌ای مسکو، از جمله در رابطه با اسرائیل حتی عامل تعلل در تحویل تسلیحات پیشرفته به ایران تلقی می‌شود. از این رو همکاری در زمینه‌های حساس‌تری مانند آنچه که هیات ایرانی در سفر خود به روسیه دنبال می‌کرده اگر جنبه عملی یابد احتمالا فاز تازه و حساس‌تری در روابط تهران و مسکو است.
"هیاتی غیرمتعارف"
فایننشال تایمز در گزارش خود این هیئت را مرکب از دانشگاهیان متعارف نمی‌داند و به ارتباط نزدیک آنها با سپند اشاره می‌کند، نهادی که سرویس‌های اطلاعاتی غرب آن را دارای بحث‌برانگیزترین و نگران‌کننده‌ترین فعالیت‌ها در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران می‌دانند.
جواد قاسمی، ۴۸ ساله، یکی از اعضای هیات، پیش‌تر مدیرعامل شرکت Paradise Medical Pioneers بوده است، شرکتی که از سال ۲۰۱۹ به‌خاطر تامین قطعات سلاح هسته‌ای برای سپند، در فهرست تحریمی آمریکا قرار دارد و محسن فخری‌زاده، چهره محوری در برنامه‌های موشکی و هسته‌ای ایران، پیش از کشته شدن در این شرکت نقش داشت.
قاسمی اکنون مدیرعامل شرکت "ایمن گستر رامان کیش" است؛ شرکتی که تجهیزات ایمنی هسته‌ای و تست تشعشع ارائه می‌دهد و از طریق مدیران کنونی و پیشین خود ارتباطات متعددی با سپند و سپاه پاسداران دارد.
به نوشته فایننشال تایمز، روح‌الله عظیمی‌راد عضو دیگر هیات اعزامی به روسیه، از نظر مقامات غربی عنصر ارشد هسته‌ای در سپند است و در دانشگاه صنعتی مالک اشتر، وابسته به سپاه سمت استادیاری دارد. این دانشگاه نیز در فهرست تحریمی اتحادیه اروپا و بریتانیا قرار دارد.
فایننشال‌تایمز از سروش محترم‌شاهی به عنوان مهم‌ترین عضو این هیات یاد کرده و می‌نویسد که او احتمالا عامل برنامه هسته‌ای تهران و مرتبط با دانشگاه صنعتی امیرکبیر است.
تخصص محترم‌شاهی در حوزه مولدهای نوترون است. این دستگاه‌ها که در صنایع و پزشکی کاربرد دارند دارای کاربرد دوگانه‌اند و می‌توان از آنها برای ایجاد انفجار در برخی تسلیحات هسته‌ای هم استفاده کرد.
امیر یزدیان، ۳۵ ساله، عضو دیگر هیات فاقد پرونده‌ای در تحقیقات و پروژه‌های دانشگاهی است و احتمالا از عوامل اطلاعاتی بوده است.
ابهاماتی که ظن و تردید برمی‌انگیزند
بر اساس تحلیل برخی کارشناسان بین‌المللی که با فایننشال تایمز گفت‌وگو کرده‌اند، هدف این مأموریت حفظ و گسترش "دانش فنی هسته‌ای" ایران در حوزه‌هایی مانند ژنراتورهای نوترونی و دستگاه‌های پرتو ایکس سریع (Flash X-ray) بوده است که می‌توان از آنها در شبیه‌سازی‌های مربوط به انفجارهای هسته‌ای استفاده کرد.
دولت ایران داشتن اهداف نظامی در برنامه هسته‌ای خود را رد کرده و به پرسش‌های این روزنامه بریتانیایی درباره این سفر پاسخ نداده است. روسیه نیز از طریق سخنگوی کرملین، دیمیتری پسکوف، اعلام کرده که با ایده دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای مخالف است. با این حال، جامعه غربی همچنان نگران است، نگرانی‌ای که در حال حاضر عمدتا در تلاش آمریکا و کشورهای اروپایی برای سوق جمهوری اسلامی به سوی توقف غنی‌سازی بازتاب یافته است.
منابع اطلاعاتی آمریکا معتقدند سپند از انتقالات مشکوک فناوری استفاده می‌کند تا توانایی‌های بالقوه تسلیحاتی خود را حفظ کند. تحقیقات فایننشال تایمز هم با ارزیابی‌های فعلی که برنامه هسته‌ای ایران را نه در تلاش مستقیم برای دستیابی به بمب اتمی، بلکه در فراهم‌کردن همه زمینه‌های فنی آن و کم‌کردن فاصله برای تولید عملی بمب می‌داند، مغایرتی ندارد.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
سفر هیات تحقیقاتی جمهوری اسلامی به روسیه می‌تواند پازل پیشینی از رویکردهای جاری جمهوری اسلامی در ایجاد ابهام در باره برنامه هسته‌ای خود تلقی شود، ابهامی که حالا با قطع نظارت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مبهم نگهداشتن میزان خسارت به تاسیسات اتمی ایران در جریان جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل و نیز ناروشنی درباره سرنوشت ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰درصدغنی‌شده ابعاد تازه‌ای یافته است.