سرکوب بی‌سابقه رسانه‌های ایران در جریان و پس از جنگ ۱۲ روزه
۱۴۰۴ شهریور ۱۳, پنجشنبه
مرکز حقوق بشر ایران در گزارشی که روز چهارشنبه ۱۲ شهریور منتشر شد، فهرست جامعی از بازداشت‌ها، احضارها و اقدامات قضایی علیه روزنامه‌نگاران را در سال جاری تهیه کرده و در کنار آن، گفت‌وگویی تفصیلی با یک روزنامه‌نگار زن در ایران انجام داده که شرایط کنونی کار رسانه‌ای در کشور را شرح می‌دهد.
این مرکز می‌گوید ایران همچنان یکی از خطرناک‌ترین کشورها برای اهالی رسانه است. روزنامه‌نگاران منتقد و مستقل در این کشور "با تهدید، نظارت امنیتی، پلمب دفاتر، بازداشت‌های خودسرانه و پیگرد قضایی مواجه می‌شوند."
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
هادی قائمی، مدیر این مرکز می‌گوید: «زندانی کردن روزنامه‌نگاران مستقل بخشی اساسی از راهبرد جمهوری اسلامی برای خاموش کردن صدای مخالفان و حفظ قدرت است. جامعه جهانی باید برای افرادی در ایران که معیشت و آزادی خود را برای گفتن حقیقت فدا می‌کنند، صدایش را بلند کند.»
در حال حاضر دست‌کم ۲۱ روزنامه‌نگار در ایران زندانی‌اند و این کشور در رتبه ۱۷۶ آزادی رسانه‌ها از میان ۱۸۰ کشور قرار دارد که یکی از بدترین جایگاه‌ها در جهان است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
این گزارش به بازداشت‌ها و فشارها از ابتدای سال ۲۰۲۵ تاکنون پرداخته است. ده‌ها روزنامه‌نگار و فعال رسانه‌ای احضار یا زندانی شده و تحت فشار قرار گرفته‌اند تا از فعالیت‌خود دست بکشند.
در این گزارش فهرستی طولانی از نام این فعالان رسانه‌ای آمده است از جمله: سعیده شفیعی، سلطانعلی و فرشید عابدی، منصور ایران‌پور، امید فراغت، میثم رشیدی، ایرج پاشاپور، اژدر پیری، محمد پارسی، ماندانا صادقی، کوروش کرم‌پور و فرزانه یحیی‌آبادی.
بازداشت عکاسان خبری و شهروندخبرنگاران
وزارت اطلاعات ایران در جریان جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل اعلام کرد ۹۸ نفر را به ظن همکاری با رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور بازداشت یا احضار کرده است، بی‌آنکه مدرکی مبنی بر این اتهام ارائه دهد یا هویت آنان را افشا کند.
در میان آنها گروهی از عکاسان خبری نیز هستند. برخی از آنان گفته‌اند که نیروهای امنیتی در جریان جنگ آنها را به شکل یک "طعمه" می‌دیدند. مجید سعیدی در این باره گفته است: «ما قهرمان نبودیم، ما هدف بودیم. شکار می‌شدیم.» نیروهای امنیتی تلفنی به او گفته‌اند "از خانه بیرون نرو. دوباره بازداشت می‌شوی."
دفتر انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران در ماه گذشته بسته شد. به گفته اکبر منتجبی، رئیس این انجمن این اقدام سیاسی و برای تضعیف روزنامه‌نگاری مستقل صورت گرفته است. در بیانیه این انجمن آمده است: «تخلیه اجباری دفتر انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران صرفاً نزاع بر سر یک ساختمان نیست؛ بلکه حمله‌ای آشکار به استقلال حرفه‌ای، آزادی فعالیت روزنامه‌نگاری و تکثرگرایی در جامعه است.»
بیشتر بخوانید:سرکوب گسترده روزنامه‌نگاران در ایران؛ ۱۰۹ پرونده در شش‌ماهه نخست ۲۰۲۵
این بیانیه بستن مراکزی چون خانه اندیشمندان علوم انسانی، انجمن جامعه‌شناسی ایران و اکنون انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران را "یک اتفاق منفرد" ندانسته و گفته است این "بخشی از روندی مستمر" است که به‌زودی دیگر نهادها و انجمن‌های مستقل را نیز دربر خواهد گرفت.
مصاحبه با یک زن روزنامه‌نگار
یک روزنامه‌نگار زن در شمال‌شرق ایران در مصاحبه‌ای جامع با مرکز حقوق بشر ایران شرح داده که اخذ مجوز رسانه‌ای عملاً فقط برای کسانی ممکن است که هیچ سابقه مخالفت با دولت نداشته باشند. به گفته او "همه رسانه‌ها زیر نظر وزارت ارشاد و صداوسیما هستند" و پس از گرفتن مجوز، "یک کارشناس امنیتی به‌طور غیررسمی بر فعالیت رسانه و زندگی شخصی افراد نظارت می‌کند."
در حوزه آنلاین نیز به گفته او راه‌اندازی یک خبرگزاری کاملاً مستقل تقریبا ممکن نیست. او می‌گوید اگرچه وب‌سایت‌های خبری شخصی وجود دارند اما فعالیت‌شان بسیار کوچک و محدود است و شدیداً تحت کنترل و سانسور هستند.
بنا بر این مصاحبه روند برخورد با نشریات چاپی مانند روزنامه‌ها، هفته‌نامه‌ها و ماهنامه‌ها، "حتی سخت‌تر" است و "تنها کسانی می‌توانند از فیلترها عبور کنند و مجوز دریافت کنند که سابقه‌ای از مقابله یا انتقاد از دولت نداشته باشند."
به گفته این روزنامه‌نگار ماموران نهادهای حکومتی بر سایر جنبه‌های زندگی فعالان رسانه نیز نظارت می‌کنند و "زندگی اجتماعی، فعالیت‌های سیاسی و کلیه تعاملات عمومی" آنها تحت نظارت نهادهای امنیتی قرار می‌گیرد.
در ادامه گفت‌وگو آمده است که در چنین فضایی، کار کردن به‌عنوان روزنامه‌نگاری که می‌خواهد مستقل بنویسد، در برابر دولت سر خم نکند و دغدغه‌های حرفه‌ای خود را دنبال کند، فوق‌العاده دشوار و تقریباً غیرممکن است. او می‌گوید شخصا مواردی را تجربه کرده است که "پس از انتشار آثار حساس، به‌طور مکرر به روزنامه‌نگاران هشدار داده می‌شد" و در صورتی که از "توصیه"های وزارت ارشاد تبعیت نمی‌کردند، هشدارهای مستقیم از سوی نهادهای امنیتی صادر و در نهایت، مجوز فعالیت رسانه لغو شده است.
رسانه‌های رسمی جنگ را آنطور که بود گزارش نکردند
این روزنامه‌نگار در طول جنگ ۱۲روزه شاهد سرکوب کامل رسانه‌ای بوده است. او می‌گوید هیچ‌کدام از رسانه‌های رسمی "جنگ را آنطور که واقعاً بود گزارش نکردند. هیچ‌کس درباره رنج مردم ننوشته است. هیچ‌کسی پوشش مخالفت عمومی با ورود ایران به چنین جنگی را ارائه نکرده است. هیچ رسانه‌ای تعداد خانه‌های ویران‌شده، آوارگان یا عدم پاسخگویی نهادهایی که مسئولیت داشتند را گزارش نکرد."
بیشتر بخوانید:سرکوب رسانه‌ها در ایران؛ روایت کنترل اطلاع‌رسانی در جریان جنگ با اسرائیل
او می‌افزاید: «هیچ رسانه‌ای اجازه نداشت درباره آن بنویسد، درست همان‌طور که هیچ‌کس اجازه نداشت عکس بگیرد. همان‌طور که در اخبار دیدید، بسیاری از عکاسان بازداشت شدند. تعداد زیادی از روزنامه‌نگارانی که تلاش کردند گزارش دهند، داستان بنویسند یا تصاویر آنچه بر مردم در طول جنگ ۱۲ روزه گذشته بود را مستندسازی کنند، بازداشت شدند و دوربین‌هایشان ضبط شد.»
کنترل هزار برابر شد
به گفته او اگرچه سرکوب رسانه در ایران پیش از جنگ هم شدید بود اما در طول جنگ "فضای کنترل هزار برابر شد." بسیاری از روزنامه‌نگاران تحت این فشارها "دیگر قادر به ادامه کار خود نبودند. نمی‌توانستند خود را قانع کنند که یا سکوت کنند یا به نفع دولت بنویسند و چون حاضر به تسلیم شدن در برابر این تحقیر و فروش قلم خود نبودند، مجبور شدند وطن خود را ترک کرده و علیه اراده خود مهاجرت کنند".
این گزارش در نهایت نتیجه می‌گیرد که جمهوری اسلامی با سرکوب شدید رسانه‌ای، نه تنها آزادی بیان و حق دسترسی آزاد به اطلاعات را نقض می‌کند، بلکه اهالی رسانه را یا به سکوت، یا به زندان، یا به ترک وطن وامی‌دارد.