خطر گسترش زنگ گندم از مزارع ایران به افغانستان
۱۳۸۸ مرداد ۱۲, دوشنبه
به گزارش خبرگزاری اينترپرس سرويس (IPS) کارشناسان علوم کشاورزی از گسترش آفتی خطرناک از ایران به مزرعه‌های گندم افغانستان نگران هستند. این آفت که "يو. جی ۹۹" یا "زنگ گندم" نام دارد، نوعی قارچ سمی است که با وزش باد در زمانی کوتاه مسافت‌های طولانی را طی می‌کند. این آفت که تهدیدی برای بهداشت، امنیت غذایی و سلامت محصولات کشاورزی به شمار می‌رود، نخستین بار در سال ۱۹۹۹ در مزرعه‌های اوگاندا یافت شد. "زنگ گندم" با رشد بر ساقه‌ی محصولات کشاورزی آب و املاح معدنی آنها را جذب و گیاه را نابود می‌کند.
گسترش این قارچ پیش‌تر کشتزارهایی را در اوگاندا، اتیوپی، کنیا و سودان از بین برده بود. اکنون همین آفت به خاورمیانه رسیده و در کشورهایی چون یمن و ایران نیز به چشم می‌خورد. مزرعه‌های گندم استان‌های شرقی ایران بیشتر در معرض خطر این آفت هستند.
«زنگ گندم یا بمب ساعتی مزارع»
به باور کارشناسان علوم کشاورزی در حال حاضر موضوع مهم، زمان رسیدن این آفت به محصولات کشاورزی افغانستان، پاکستان و هند است. غلات در این کشورها منبع غذایی جمع بسیاری از مردم به شمار می‌‌روند که آسیب به آنها خسارت‌های سنگینی به بار خواهد آورد. ۲۵ میلیون هکتار زمین در این کشورها زیر کشت گندم است.
سرعت گسترش يو. جی ۹۹ ، محققان علوم کشاورزی را متعجب کرده است. پس از سودان و یمن که در سال ۲۰۰۶ خسارت‌هایی در این زمینه متحمل شدند، دامنه‌‌ی گسترش این آفت در سال ۲۰۰۷ به ایران رسید. همان زمان پیش‌بینی‌‌ها حاکی از گسترش "زنگ گندم" در سال ۲۰۰۹ در ایران بودند.
این آفت تنها تهدیدی برای خاورمیانه محسوب نمی‌‌شود، بلکه ۹۰ درصد مزرعه‌های گندم سراسر جهان آمادگی گسترش این نوع قارچ کشنده را دارند. در سال ۲۰۰۷ تدابیر ایران برای دفع این آفت بیشتر شده بود و خطر آن برای این کشور توجه بعضی مراکز بین‌المللی تحقیقات علوم کشاورزی را نیز جلب کرده بود؛ زیرا این کشور در حد فاصل دو منطقه‌ی بزرگ تولید گندم قرار گرفته است.
مقابله با آفت در ایران و افغانستان
اگر این آفت از مزرعه‌های ایران به سوی شرق حرکت کند به افغانستان، پاکستان، آسیای مرکزی و هند می‌رسد و اگر به غرب بگراید، ممکن است به مصر، آفریقای شمالی و سپس اروپا برسد.
در حال حاضر "مرکز پژوهش‌های علوم کشاورزی در مناطق گرم و خشک" (ICARDA) که مقر آن در سوریه است، با همکاری "گروه مشاوران پژوهش‌های بین‌المللی علوم کشاورزی" (CGIAR) در حال بررسی وضعیت زمینهای کشاورزی افغانستان هستند. زمینهای زراعی این کشور در اثر جنگ‌های طولانی و بمباران‌ها آسیب‌های فراوانی دیده‌اند.
اکنون با توجه به خطر گسترش آفت زنگ گندم از ایران به این کشور، موضوع دفع آن اهمیت بسیاری یافته است. این عرصه می‌تواند زمینهای برای همکاری با پژوهشگران ایرانی نیز باشد. آسیب به محصولات کشاورزی افغانستان به دلیل محوریت آنها در اقتصاد این کشور، پیامدهای ناخوشایندی خواهد داشت.
تهدیدی برای کشت جایگزین
یک سوم تولید ناخالص ملی افغانستان از راه کشاورزی حاصل می‌شود و ۸۰ درصد جمعیت شاغل این کشور، در مزرعه‌ها کار می‌کنند، که این رقم تقریباً تمام کشاورزان گندم را در برمی‌گیرد. گسترش "زنگ گندم" بر رشد تولید مواد مخدر نیز تأثیر خواهد داشت؛ زیرا کار توسعه‌ی کشت‌های جایگزین - از جمله گندم- را در افغانستان با مشکل روبرو می‌کند. پشتیبانی از محصولات جایگزین بخشی از سیاست جدید ایالات متحده در این کشور برای جلوگیری از کشت خشخاش است. این موضوع ممکن است کار مبارزه با مواد مخدر را در ایران آسان‌تر کند.
از سوی دیگر گندم، خوراک غالب بخش گسترده‌ای از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهد و امنیت غذایی آنها را تأمین می‌کند. مرکز پژوهش‌های علوم کشاورزی در مناطق گرم و خشک" (ICARDA) ، گروه مشاوران پژوهش‌های بین‌المللی علوم کشاورزی (CGIAR) و سازمان جهانی خواربار و کشاورزی، فائو، برای مقابله با آفت زنگ گندم در افغانستان نشستی را در ماه سپتامبر سال جاری برنامه‌ریزی کرده‌اند. در این نشست بررسی اقدام‌های لازم به منظور تأمین امنیت غذایی افغانستان با توجه به گسترش آفت زنگ گندم در دستور کار قرار خواهد داشت.
نویسنده: پویا راستین
تحریریه: فرید وحیدی