تاریخ‌نگاری ۵۰ سال رویارویی فوتبال ایران و برزیل
۱۳۸۹ مهر ۱۴, چهارشنبه
برزیل که در فوتبال، فوتسال، فوتبال ساحلی، فوتبال خیابانی، فوتبال معلولین و حتی فوتبال بی‌خانمان‌ها سابقه قهرمانی در جام جهانی را دارد، برای نخستین بار در فوتبال مقابل تیم ملی ایران قرار می‌گیرد.
تیم‌های فوتبال از دو کشور بارها به مصاف هم رفته‌اند. در هفته‌ای که گذشت، برخی سایت‌های دولتی در ایران، تاریخچه‌ای از این رقابت‌ها را منتشر کردند که کاملاً ناقص بود و فقط شامل هشت مسابقه می‌شد.
فهرستی که در زیر آمده به واقعیت نزدیک‌تر است و تعداد بازی‌های بیشتری از جدال‌های فوتبالی ایران و برزیل را در بر می‌گیرد.
اولین مصاف
در سال ۱۳۴۰، تیم فوتبال شاهین در ورزشگاه امجدیه به مصاف باشگاه مادوریای برزیل رفت و ۳ - ۱ شکست خورد. امیرمسعود برومند زننده تک گل ایران در این دیدار بود.
این بازی بدون تردید، اولین حضور برزیلی‌ها در خاورمیانه محسوب می‌شود.
تیم ناشناخته
سال ۱۳۵۰، منتخب ایران به تساوی بدون گل با تیم گمنام بن سوسون رسید.
در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۵۰، پرسپولیس ۳ - ۱ بن سوسون را شکست داد. رضا وطنخواه ۲ بار و همایون بهزادی، گل‌های قرمز پوشان تهران را به ثمر رساندند.
کروزیرو
سال‌های دهه پنجاه، مناسبات فوتبالی ایران و برزیل در همان وضعیتی بود که امروز، آن‌ها با کشورهای حاشیه خلیج فارس دارند!
منتخب ایران در آغاز دهه ۵۰ با گلزنی غلامحسین مظلومی مقابل کروزیرو که تیم معتبری در فوتبال برزیل است، به تساوی ۱ - ۱ رسید.
پالمیراس و سانتوز
دو باشگاه معتبر برزیلی نیز در پی کروزیرو به ایران آمدند. سال ۱۳۵۱ خورشیدی، پالمیراس ۳ گل به ایران زد. همان سال، سانتوز پر ستاره ۵ - ۱ ایران را از پیش رو برداشت.
تک گل نماینده ایران را پرویز میرزاحسن به ثمر رساند. کیهان ورزشی و دنیای ورزش در آن مقطع زمانی، پوشش خبری و تصویری گسترده‌ای نسبت به همراهی پله، سلطان وقت فوتبال جهان با نماینده فوتبال برزیل داشتند.
المپیک مونیخ
سال ۱۹۷۲ در المپیک، ایران پنج گل از مجارستان خورد و چهار گل از دانمارک. اما در ورزشگاه رگنسبورگ در ایالت بایرن و در مسابقه‌ای که فقط ۲۲۰۰ تماشاگر داشت، نتیجه‌ای باور نکردنی را مقابل برزیل رقم زد.
این بازی به قضاوت گرهارد شولنبرگ از آلمان برگزار شد. مجید حلوایی گل برتری ایران را وارد دروازه نیلسن کرد.
منصور رشیدی، ابراهیم آشتیانی، جعفر کاشانی، مجید حلوایی، اکبر کارگرجم، پرویز قلیچ خانی، علی پروین، صفر ایرانپاک(علیرضا عزیزی)، غلام وفاخواه، محمود خوردبین و مهدی لواسانی بازیکنانی بودند که با سرمربیگری محمد بیاتی این برتری به یاد ماندنی را رقم زدند.
واشینگتن مدافع برزیلی‌ها که در نیمه دوم به زمین آمده بود، هنگام به ثمر رسیدن گل موفق شد کفش حلوایی را از پایش دربیاورد اما موفق به متوقف کردن او نشد!
در تیم برزیل، خوزه گیمارش دیرسی ئو ۲۰ ساله نیز با شماره ۱۱ حضور داشت. او بعدها برای تیم ملی کشورش هم بازی کرد و به عضویت در تیم‌های آتلتیکو مادرید و ناپولی نیز در آمد.
افتتاحیه استادیوم آریامهر
۸۰ هزار نفر برای اولین بار به ورزشگاه آزادی فعلی آمدند تا ضمن افتتاح ورزشگاه، نظاره گر بازی کروزیرو با پرسپولیس باشند.
برزیلی‌ها ۴ - ۲ بردند. گل‌های ایران را همایون بهزادی و صفر ایرانپاک به ثمر رساندند.
گوارانی
در تاریخ یازدهم ۱۱ آذر سال ۱۳۵۱، پرسپولیس که در آن مقطع یکی از بهترین دوران تاریخی اش بود، با گل علی پروین ۰ - ۱ گوارانی که از دیگر تیم‌های مطرح فوتبال برزیل را برد.
سائوپائولو
تب سفر به ایران، تیم‌های معتبر فوتبال برزیل را گرفته بود. هفدهم فروردین سال ۱۳۵۲، پرسپولیس با گلزنی همایون بهزادی به تساوی ۱ - ۱ با تیم مطرح سائوپائولو دست پیدا کرد.
سرمربیگری پرسپولیس را آلن راجرز برعهده داشت. لوئیز بازیکن بزرگ آن زمان برزیل نیز برای سائوپائولو بازی کرد.
مودت، شاهرخی، کاشانی، آشتیانی، بیوک و رضا وطنخواه، پروین، معینی (خوردبین)، ادیبی، ایرانپاک و بهزادی ترکیب سرخپوشان در آن دیدار بودند.
افتتاحیه ورزشگاه فرح
دهم فروردین ۱۳۵۵، امیدهای برزیل برای افتتاح ورزشگاه فرح مقابل تیم منتخبی از فوتبال ایران قرار گرفتند.
حشمت مهاجرانی سرمربی تیم ایران بود. تیمی که موفق شد با گل‌های غلامحسن مظلومی و ناصر نورایی با امیدهای سلسائو به تساوی ۲ - ۲ دست پیدا کند.
تساوی در شیراز
رویارویی ایران با نمایندگان فوتبال برزیل فقط مختص تهران نبود. جمعه هفتم خرداد ۱۳۵۵، تیم منتخب ایران و تیمی متشکل از بازیکنان برزیلی در شیراز ۲ - ۲ مساوی شدند.
این آخرین رقابت ایران و برزیل، پیش از انقلاب اسلامی ایران محسوب می‌شود.
پس از ۱۷ سال
پس از انقلاب، ۱۷ سال طول کشید تا مجدداً دو تیم با هم روبرو شوند. تیم فوتبال گرمیو به ایران آمد تا با تیم ملی در راه مسابقات مقدماتی جام جهانی ۱۹۹۴ بازی دوستانه‌ای را برگزار کند.
در این تیم مشهور برزیلی سیه چرده و ریزنقش در خط میانی به نام آگوستو دسوزا ملقب به دنر حضور داشت که به اردوی تیم ملی کشورش هم دعوت شده بود و در دو بازی هم برای تیم ملی فوتبال برزیل با سرمربیگری کارلوس آلبرتو پاریرا انجام داده بود.
آن‌ها ابتدا در سرمای ورزشگاه آزادی ۲ – ۰ و با گل‌های حمید درخشان مغلوب تیمی شدند که سرمربی اش علی پروین بود.
گرمیو در بازی بعدی با یک گل به پیروزی رسید و پس از انجام یک بازی دیگر که باشگاهی بود، ایران را ترک کرد.
از آن تاریخ تا امروز، جدال مهم دیگری بین ایران و برزیل تا پیش از بازی پنجشنبه، در مستطیل سبز در میان نبوده است.
مهدی رستم‌پور
تحریریه: مصطفی ملکان