تئودوراکیس "صدای مردم یونان" ۸۵ ساله شد

در یونان همه او را تنها "میکیس" می‌نامند. این نشانه علاقه ژرفی است که یونانی‌ها به بزرگترین آهنگساز، رهبر ارکستر و نماد مقاومت ملی در برابر حکومت سرهنگان در دهه ۷۰ میلادی دارند.

کناره‌گیری از موسیقی، حضور در سیاست

تئودوراکیس، چند سالی است که به علت کهولت سن کار رهبری ارکستر را کنار گذاشته است، اما با یک متر و نود سانتی متر قد، چشمانی درخشان و صدایی رسا، همچنان یک مداخله‌گر سیاسی پرانرژی است و در برابر هرآنچه که به سرنوشت سیاسی هم‌میهنانش مربوط است، واکنش نشان می‌دهد.

هنگامی که ورشکستگی مالی دولت یونان از پرده بیرون افتاد، تئودوراکیس همه یونانی‌ها را فراخواند تا به آینده بنگرند و کشورشان را بار دیگر به مسیر درست هدایت کنند. در ماه مه امسال، وقتی که اردوغان و پاپاندرئو نخست‌وزیران ترکیه و یونان در آتن با یکدیگر دیدار کردند، میکیس پس از یک دیدار کوتاه، از دو سیاستمدار خواست که به روند نزدیکی ترکیه و یونان، در جهت منافع مردم هر دو کشور، سرعت بخشند.

"عقاب" رسانه‌های یونانی

ماه گذشته، مجری یک برنامه رادیویی، هنگامی که از میکیس صحبت می‌کرد گفت:«شاید دقیقا در همین شرایط زمانی است که جای موسیقی و شخص او را بر صحنه خالی می‌یابیم.»

پرتره‌های تئودوراکیس‌ی که با دستان گشوده، ارکستر، خواننده و گاه حتی شنوندگان کنسرت‌هایش را به آسمان موسیقی می‌برد، اکنون تنها در تلویزیون یا فیلم‌های کهنه دیده می‌شوند. روزنامه‌های یونانی، در اشاره به همین پرتره‌ها است که هنوز هم میکیس را به "عقاب" تشبیه می‌کنند.

تکیه‌گاه روحی جنبش مقاومت

هنر مردمی تئودوراکیس، در سیاه‌ترین فراز تاریخ معاصر یونان، یعنی در دوران حکومت سرهنگان (۱۹۶۷ تا ۱۹۷۴) الهام بخش و همراه روحی مبارزات مردم یونان، علیه خودکامگی نظامی بود.

"صدای مردم یونان" روز ۲۹ ژوئیه سال ۱۹۲۵ در جزیره "چیوس" به دنیا آمد. او با دیدن فیلمی درباره بتهوون عاشق موسیقی شد. خودش گفته است:«فیلم را در کنار پدرم دیدم. پدرم به خاطر کار عازم آتن بود. چنان مجذوب شده بودم که از پدرم خواهش کردم هرچه در آتن درباره موسیقی پیدا می‌کند برایم بیاورد. به این ترتیب، آشنایی من با موسیقی آغاز شد.»

بعدها، میکیس موسیقی را در کنسرواتوار آتن فراگرفت. اما نبوغ موسیقیایی او ۱۵ سال بعد آشکار شد. در آستانه دهه ۶۰ او به سراغ ریشه‌های موسیقی یونانی رفت و به Rembetiko موسیقی کارگران و قشرهای محروم یونان عمیقا دل‌بست. در این دوره بود که موسیقی خاص خودش "آوازهای میکیس" را آفرید.

آهنگ‌های این دوره، اغلب طنینی حزن‌انگیز و مالیخولیایی داشتند، اما بعدا همین آهنگ‌ها و تصنیف‌ها، قلب یونانیان را اشغال کردند. بسیاری از یونانیان آثار این دوره تئودوراکیس را "جادویی" می‌نامند و می‌گویند که هنگام شنیدن آن همواره موی بر اندامشان سیخ می‌شود.

زوربای یونانی

برجسته‌ترین آهنگ‌ساز تاریخ معاصر یونان، سرانجام با ساختن "زوربای یونانی" در آغاز دهه ۶۰ میلادی شهرت جهانی یافت. زوربای یونانی، از همان زمان، برای یونانی‌ها موقعیتی شبیه یک سرود ملی مخفی را یافت.

تئودوراکیس، در اوج جنگ جهانی دوم، از رزمندگان مقاومت ملی یونان بود. او در جریان جنگ‌های داخلی یونان (۱۹۴۷ تا ۱۹۴۹) به جبهه چپ پیوست. در دوران حکومت سرهنگان علیه آنان ‌جنگید و پس از دستگیری و شکنجه، تا سقوط سرهنگان در سال ۱۹۷۴ در تبعید پاریس به سر ‌برد.

تغییر جبهه دائمی

"صدای مردم یونان" پس از استقرار مردم‌سالاری به یونان بازگشت و به عنوان نماینده حزب کمونیست به مجلس ملی راه یافت، اما مدتی بعد از کمونیست‌ها مایوس شد و این بار از سوی محافظه‌کاران برای نمایندگی مجلس برگزیده شد. بعدها، مدتی در کابینه محافظه‌کاران وزیر بود و سپس به حزب سوسیالیست پیوست.

به‌رغم همه این تغییر جبهه‌ها، در یونان تا امروز هیچکس برجسته‌ترین هنرمند کشور خود را متهم به فرصت‌طلبی نکرده است. مردم همچنان او را صدای رسای خود می‌شناسند، زیرا در هر جبهه‌ای که بوده، علیه خودکامگی و بی‌عدالتی مبارزه کرده است.

در آغاز ماه ژوئن امسال، به افتخار تئودوراکیس کنسرت بزرگی در آتن برگزار شد. یک زن جوان، در پایان کنسرت گفت:« امیدوارم سال‌های دراز دیگری او برای ما زنده بماند.»

جواد طالعی

تحریریه: بهمن مهرداد