ایران چقدر نگران نزدیکی پاکستان و آمریکاست؟

در پی دیدار اخیر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، با شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، دو کشور بر سر گسترش همکاری‌ها به توافق رسیدند. یکی از اهداف اعلام‌شده، افزایش حجم مبادلات تجاری به ۱۰ میلیارد دلار است؛ رقمی که چهار برابر حجم کنونی روابط اقتصادی دو کشور محسوب می‌شود. در کنار آن، ایران و پاکستان وعده داده‌اند برای مقابله با گروه‌های تروریستی در مناطق مرزی همکاری امنیتی خود را تقویت کنند.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

مرز مشترک ۹۰۰ کیلومتری ایران و پاکستان بیشتر از مسیرهای کوهستانی و کم‌جمعیت عبور می‌کند و پناهگاهی برای گروه‌های مسلح است که برخی از آن‌ها، مانند "جیش‌العدل" در ایران و "ارتش آزادی‌بخش بلوچستان" در پاکستان، در فهرست گروه‌های تروریستی کشورهای غربی قرار دارند.

فاطمه امان، تحلیلگر ارشد مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن، به دویچه وله گفت که ایران خواهان تقویت تبادل اطلاعات امنیتی، گشت‌های مرزی مشترک و هماهنگی بیشتر با پاکستان در زمینه مقابله با تهدیدات امنیتی است. این موضوع یکی از محورهای اصلی نشست آینده سازمان همکاری‌های شانگهای (SCO) در پکن خواهد بود؛ سازمانی که ایران و پاکستان عضو رسمی آن هستند و تحت نفوذ چین قرار دارد.

پیچیدگی روابط با آمریکا

هرچند تهران و اسلام‌آباد در بسیاری از مواضع سیاسی همسو هستند و پاکستان در جریان حملات اخیر اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران، صراحتاً از موضع تهران دفاع کرد، اما هم‌زمان پاکستان نیز در حال نزدیکی به آمریکاست. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، اخیراً اعلام کرده که با پاکستان برای توسعه میادین نفت و گاز توافق کرده‌اند. بیشتر این منابع در ایالت بلوچستان پاکستان واقع‌اند؛ منطقه‌ای که هم‌مرز با استان سیستان و بلوچستان ایران است.

حضور احتمالی شرکت‌های آمریکایی در این منطقه مرزی می‌تواند برای ایران نگران‌کننده باشد. به گفته اسامه مالک، کارشناس حقوق تجارت بین‌الملل، تهران ممکن است حضور آمریکا در پشت مرزهای شرقی‌اش را تهدیدی مستقیم بداند.

با این حال، فاطمه امان می‌گوید که پاکستان علیرغم این نزدیکی، از ورود به یک ائتلاف نظامی با آمریکا خودداری کرده تا حساسیت‌های ایران و چین را در نظر بگیرد. محمد شعیب، استاد علوم سیاسی در دانشگاه اسلام‌آباد نیز معتقد است که تهران از سابقه روابط نظامی آمریکا و پاکستان آگاه است و دلیلی برای بی‌اعتمادی فوری به نزدیکی اخیر نمی‌بیند.

امید تهران به نقش میانجی‌گر پاکستان

به گفته امان، در شرایطی که احتمال حمله مجدد اسرائیل یا حتی آمریکا به ایران همچنان بالاست، تهران تلاش دارد روابطش را با همسایگان شرقی‌اش تقویت کند. ایران امیدوار است که پاکستان، به عنوان یک قدرت هسته‌ای مسلمان، همچنان از حق ایران برای برخورداری از برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز حمایت کند و از کانال‌های ارتباطی‌اش با واشنگتن برای میانجی‌گری استفاده نماید.

محمد شعیب نیز تأیید کرده که ایران به دنبال یک میانجی معتبر با آمریکاست و پاکستان می‌تواند چنین نقشی ایفا کند؛ همان‌طور که در گذشته نیز نقش میانجی را داشته است. به گفته او، پاکستان از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران حمایت می‌کند، اما کمکی به توسعه سلاح هسته‌ای نخواهد کرد.

سخنگوی وزارت خارجه پاکستان نیز در گفت‌وگو با دویچه‌وله تأیید کرده که اسلام‌آباد آماده است نقش مثبتی در کاهش تنش میان تهران و واشنگتن ایفا کند.

تحریم‌ها مانعی بزرگ برای تجارت

در نهایت، یکی از مهم‌ترین موانع در مسیر این همکاری‌ها، تحریم‌های آمریکا علیه ایران است. این تحریم‌ها مانع بزرگی برای دستیابی به هدف ۱۰ میلیارد دلاری تجارت دوجانبه محسوب می‌شود.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

به گفته محمد شعیب، اسلام‌آباد در حال حاضر از تجارت رسمی با ایران پرهیز می‌کند. حتی پروژه خط لوله گاز ایران-پاکستان نیز به تعویق افتاده است. ایران بخش خود را از این خط لوله به طول ۹۰۰ کیلومتر تکمیل کرده، اما پاکستان همچنان از اجرای بخش خود خودداری می‌کند. شعیب می‌گوید اسلام‌آباد خواستار "تعدیل نسبی تحریم‌های آمریکا علیه ایران" است تا بتواند همکاری‌های انرژی و اقتصادی را بدون نگرانی از مجازات‌های مالی دنبال کند.

در شرایط فعلی، برآوردها نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد از سوخت پاکستان از طریق بازار سیاه و قاچاق از ایران تأمین می‌شود؛ وضعیتی که هم از نظر امنیتی و هم از نظر اقتصادی برای هر دو کشور چالش‌برانگیز است.