ایران در قعر جدول کیفیت اینترنت جهان؛ رتبه ۹۷ از ۱۰۰
۱۴۰۴ مرداد ۱۲, یکشنبه
بر اساس گزارش پنجم کیفیت اینترنت، ایران با میانگین سه شاخص کلیدی سرعت، اختلال و محدودیت، رتبه ۹۷ را در میان ۱۰۰ کشور نخست از نظر تولید ناخالص داخلی کسب کرده است. رتبه‌هایی که ایران در این سه شاخص به‌دست آورده، به ترتیب ۸۴ برای کندی، ۹۲ برای اختلال و ۹۹ برای محدودیت بوده است. در کنار این شاخص‌ها، شاخص Round Trip Time نیز وضعیت نگران‌کننده‌ای را نشان می‌دهد: ایران با میانگین ۲۹۵ میلی‌ثانیه، هم‌ردیف کشورهای جنگ‌زده‌ای مانند سودان و اتیوپی قرار دارد.
این شاخص اصطلاحا به مدت زمانی اطلاق می‌شود که طول می‌کشد تا یک بسته داده از یک دستگاه به مقصد ارسال شود و سپس پاسخ آن به دستگاه مبدأ برگردد.
این بررسی با داده‌هایی از Google CRUX، Cloudflare Radar و پروژه OONI انجام شده و نشان می‌دهد که اگرچه عوامل خارجی مانند تحریم‌ها سهمی در این وضعیت دارند، اما نقش سیاست‌های داخلی، به‌ویژه فیلترینگ گسترده و ایجاد اختلال‌های تعمدی پررنگ‌تر است.
۹۳ درصد جوانان ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند
در نظرسنجی مشترک انجمن تجارت الکترونیک و مرکز افکارسنجی ایسپا که پیش از حمله اسرائیل به ایران در خرداد ۱۴۰۴ انجام شد، نتایجی به‌دست آمده که از وخامت وضعیت اینترنت حکایت دارد.
بر این اساس، ۹۳/۸ درصد از جوانان زیر ۳۰ سال ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند. این عدد برای کل کاربران اینترنت به ۸۶ درصد می‌رسد. همچنین مشخص شده که بیش از ۶۰ درصد افرادی که از شبکه‌های اجتماعی برای کسب درآمد استفاده می‌کرده‌اند، اینستاگرام را به‌عنوان بستر اصلی درآمدزایی خود معرفی کرده‌اند.
در همین راستا، بیش از ۱۰۰ استارت‌آپ کشور در بیانیه‌ای رسمی خواستار "رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی"، "افزایش پهنای باند بین‌الملل" و "رفع محدودیت پروتکل‌های نوین مانند HTTP/3 و IPv6" شده‌اند. آن‌ها تأکید کرده‌اند که فیلترینگ نه‌تنها موجب مهاجرت کاربران به فیلترشکن‌های خطرناک شده، بلکه باعث آسیب به "امنیت ملی، رشد اقتصاد دیجیتال و کاهش اعتماد عمومی" شده است.
اینترنت طبقاتی؛ چرخه معیوب تصمیم‌گیری در کشور
یکی از انتقادهای کلیدی در این گزارش، تداوم سیاست اینترنت طبقاتی است که دولت با عنوان "سطح دسترسی تخصصی" از آن یاد می‌کند. در این مدل، درحالی‌که دسترسی عموم کاربران به پلتفرم‌های پرکاربرد محدود شده، گروه‌هایی خاص مانند روزنامه‌نگاران، اساتید و برخی کسب‌وکارها مجوز رفع فیلتر دارند. این چرخه از تصمیم‌گیری‌های نمایشی، نه‌تنها به حل مسئله منجر نشده، بلکه شکاف دیجیتالی و نارضایتی عمومی را افزایش داده است.
گزارش همچنین به سیاست "ایران اکسس" (Iran Access) نیز پرداخته؛ سیاستی که طی آن بسیاری از وب‌سایت‌های دولتی و بانکی ایران برای کاربران خارج از کشور مسدود هستند. این در حالی‌ست که همین وب‌سایت‌ها هدف حملات سایبری از داخل ایران قرار گرفته‌اند و این محدودیت، نه‌تنها مزیتی نداشته بلکه امنیت سایبری را نیز تضعیف کرده است.
در مجموع، پنجمین گزارش کیفیت اینترنت، تصویر روشنی از یک بحران ساختاری در سیاست‌گذاری اینترنتی کشور ترسیم می‌کند. بحرانی که اصولا در کشورهای با حکومت نرمال وجود ندارد، اما با ادامه وضعیت فعلی، شکاف دیجیتال میان ایران و جهان هر روز عمیق‌تر خواهد شد.