آیا آذربایجان و ترکمنستان به "پیمان صلح ابراهیم" می‌پیوندند؟
۱۴۰۴ مرداد ۱۴, سه‌شنبه
به گزارش خبرگزاری رویترز، دولت دونالد ترامپ در حال انجام مذاکراتی فعال با آذربایجان و برخی کشورهای آسیای مرکزی درباره امکان پیوستن آن‌ها به توافق‌نامه‌های صلح ابراهیماست. پنج منبع آگاه به این خبرگزاری گفته‌اند هدف اصلی این مذاکرات، نه عادی‌سازی روابط، بلکه تعمیق روابط موجود با اسرائیل است.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
آذربایجان و کشورهای آسیای مرکزی از جمله ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان روابط دیرینه‌ای با اسرائیل دارند بنابراین پیوستن این کشورها به توافقنامه ابراهیم بیشتر جنبه‌ای نمادین دارد.
"دستاوردی بزرگ برای اسرائیل"
مناشه امیر، کارشناس مسائل خاورمیانه در اسرائیل، به دویچه‌وله می‌گوید اسرائیل سال‌هاست با آذربایجان روابط دوستانه دارد، از این کشور نفت و گاز می‌خرد و به آن سلاح می‌فروشد. به گفته او، همکاری‌های نظامی میان دو کشور نیز بسیار گسترده است.
او می‌افزاید: «ایران همواره تلاش کرده است مسلمانان شیعه آذربایجان را علیه دولت این کشور تحریک کند، اما موفق نبوده است. رئیس‌جمهور آذربایجان در برابر این فشارها قاطعانه ایستادگی کرده که این خود باعث تیرگی روابط با ایران شده است. نزدیکی آذربایجان به اسرائیل در چنین شرایطی طبیعی است و برای اسرائیل نیز فرصت مهمی به حساب می‌آید، چرا که آذربایجان در مرز شمالی ایران قرار دارد و می‌تواند نقش یک پایگاه شنود و اطلاعاتی برای ارتش اسرائیل ایفا کند.»
او تاکید می‌کند که نزدیکی آذربایجان به اسرائیل در شرایطی که ایران چهره‌ای "فتنه‌گرانه" از خود نشان داده، می‌تواند ابزاری برای تامین امنیت این کشور نیز باشد و "اسرائیل با اطلاعات دقیق خود از داخل ایران می‌تواند در مقابله با تهدیدات احتمالی ایران به آذربایجان کمک کند".
به گفته امیر، پیوستن کشوری غیرعرب و با اکثریت شیعه مانند آذربایجان به پیمان ابراهیم، یک "دستاورد بزرگ" برای اسرائیل محسوب می‌شود و می‌تواند عامل تقویت صلح منطقه‌ای و در عین حال، تضعیف جمهوری اسلامی ایران باشد.
در مورد ترکمنستان نیز، این کارشناس معتقد است اگرچه این کشور روابطی دوستانه با ایران داشته، اما همواره از احتمال دخالت‌ها و اقدامات تخریبی تهران نگران بوده است و اکنون پیوستن ترکمنستان به پیمان ابراهیم می‌تواند برای این کشور مزایایی چون دریافت کمک‌های آمریکا را به دنبال داشته باشد.
واکنش ایران چگونه خواهد بود؟
به باور مناشه امیر، جمهوری اسلامی از چنین تحولاتی خشنود نخواهد بود و تلاش خواهد کرد جلوی آن را بگیرد، اما در وضعیت کنونی، تهران با بحران‌های داخلی متعدد از جمله مسائل اقتصادی، ارزی و امنیتی دست‌وپنجه نرم می‌کند.
او می‌گوید پس از جنگ ۱۲ روزه اخیر، ایران در موقعیت دشواری قرار گرفته است و حتی اگر اعتراض‌های لفظی هم نشان دهد، توان عملیاتی آن برای تأثیرگذاری بر تحولات کشورهای همسایه، محدود شده است.
این کارشناس همچنین معتقد است که قدرت ایران برای ایجاد ناآرامی در ترکمنستان به‌مراتب کمتر از آذربایجان است و از این رو، دولت ترکمنستان می‌تواند به تهدیدهای تهران بی‌اعتنا باشد.
"آذربایجان می‌تواند به هر پیمانی بپیوندد"
با توجه به جنگ ۱۲ روزه میان اسرائیل و ایران و آتش‌بس "شکننده" بعد از آن، آیا آذربایجان با درخواست دولت ترامپ مبنی بر پیوستن این کشور به پیمان ابراهیم موافقت خواهد کرد؟
این پرسش را دویچه وله با آرزو نقی‌اف، رئیس کمیسیون امنیت ملی پارلمان آذربایجان مطرح کرد. آقای نقی‌اف می‌گوید ترامپ تلاش می‌کند در مناقشه میان ارمنستان و آذربایجان میانجی‌گری کند اما کشورش بر اساس منافع ملی خود تصمیم می‌گیرد.
او خاطرنشان می‌کند: «آذربایجان سیاست خارجی مستقلی دارد و تصمیم‌گیری‌هایش تحت تأثیر دیکته‌های خارجی نیست. برای ما منافع ملی، نه روابط احساسی یا برادری، اولویت دارد بنابراین آذربایجان مستقلا تصمیم می‌گیرد که وارد چه پیمانی بشود و یا نشود و این ارتباطی به هیچ کشور دیگری ندارد.»
محاصره ایران از طرف مرزهای شمالی
"تایمز اسرائیل" قبلا در گزارشی نمایندگی اسرائیل در عشق‌آباد را "نزدیک‌ترین سفارتخانه اسرائیل به خاک دشمن اصلی خود، یعنی ایران" توصیف کرده بود.
آرنه گلی، مدیر "مرکز مطالعات ترکمن" در سوئد، در گفت‌وگو با دویچه‌وله پیوستن ترکمنستان و آذربایجان به پیمان ابراهیم را به‌ویژه برای جمهوری اسلامی ایران که با هر دو کشور مرزهای طولانی زمینی و آبی دارند، "حساسیت‌برانگیز" دانست.
ترکمنستان بدون توجه به اعتراض‌های ایران، سال‌هاست به اسرائیل اجازه داده در این کشور نماینئگی خود را افتتاح کند.
به گفته‌ی گلی، ایران تاکنون چند بار به همکاری‌های ترکمنستان با اسرائیل و همچنین افتتاح سفارت اسرائیل در عشق‌آباد اعتراض کرده است. ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور پیشین ایران در سفرهای خود به ترکمنستان نسبت به "ایجاد پایگاه‌های اسرائیلی در نزدیکی مرزهای ایران" هشدار داده بود.
این کارشناس تاکید می‌کند که اگر دو کشور حاشیه خزر به پیمان ابراهیم بپیوندند، "پای اسرائیل به دریای خزر باز می‌شود" و ایران از سمت شمال تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرد و از طرف مرزهای شمالی خود محاصره می‌شود.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
با این حال، او یادآور می‌شود که سیاست خارجی ترکمنستان بر "اصل بی‌طرفی" استوار است و حتی سازمان ملل نیز این سیاست را به رسمیت شناخته است. پیوستن به یک پیمان برخلاف این سیاست خواهد بود.
اما بازگشایی نمایندگی‌‌های اسرائیل در این کشورها علیرغم اعتراض‌های ایران نشان می‌دهد که تحولات آینده قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است با وجود فشارهای جمهوری اسلامی، این کشورها به توافق‌نامه‌های ابراهیم بپیوندند.