کنسرت خیابانی شجریان؛ از استقبال تا مقایسه با کشتی تایتانیک
۱۴۰۴ شهریور ۱۱, سه‌شنبه
همایون شجریان، روز دوشنبه ۱۰ شهریور (اول سپتامبر)، در نشستی خبری اعلام کرد که "پس از حدود هشت سال پیگیری"، مجوز برگزاری کنسرت خیابانی رایگان در میدان آزادی تهران برای او صادر شده است. این کنسرت قرار است روز جمعه ۱۴ شهریورماه در فضای باز میدان آزادی برگزار شود و به‌صورت رایگان برای عموم مردم قابل دسترسی باشد.
شجریان تأکید کرد که هیچ محدودیتی برای حضور مخاطبان وجود ندارد و تمهیدات لازم برای مدیریت جمعیت پیش‌بینی شده است. او گفتە کە احتمالا کنسرت در ساعت ٢٢ برگزار خواهد شد.
این اجرا با همراهی ارکستر ۳۰ نفره سیاوش برگزار خواهد شد. به گفتە شجریان این برنامه شامل قطعاتی از آثار پیشین اوست و با قطعه "دیار عاشقان" آغاز و با تصنیف ماندگار "مرغ سحر" به پایان می‌رسد. او همچنین از برنامه‌ریزی برای پخش آنلاین این رویداد برای افرادی که امکان حضور فیزیکی ندارند خبر داد.
شجریان در این نشست اظهار داشت: «تالارهای کنسرت ظرفیت محدودی دارند و ما می‌خواهیم هم تعداد بیشتری از مخاطبان را در بر بگیریم و هم از دلالی بلیت جلوگیری کنیم.» او تأکید کرد که این اجرا به‌صورت مستقل برگزار می‌شود و نه به سفارش هیچ نهاد یا دستگاهی.
با این حال درباره دلایل رفع موانع صدور مجوز گفت: «نمی‌دانم چه شد که موانع برداشته شد، اما مهم این است که این خواسته بالاخره عملی شد.»
او در نشست خبری خود به پیگیری‌های مستمر خود و افرادی چون فروزان و نادره رضایی اشاره کرد و گفت: «همیشه پیگیر این موضوع بودم. نمی‌دانم شرایط به چه شکل تغییر کرده که موانع برداشته شده، اما این همان خواسته‌ای است که ما داشتیم.»
این کنسرت در بستری برگزار می‌شود که موسیقی در ایران با محدودیت‌های متعددی مواجه است. خوانندگان زن از اجرای زنده روی صحنه محروم هستند، برخی هنرمندان به دلیل مواضع انتقادی خود از ادامه کار منع شده‌اند و صفحات شبکه‌های اجتماعی بسیاری از هنرمندان مسدود شده است. این شرایط باعث شده است که برگزاری چنین کنسرتی در فضای باز پرسش‌ها و بحث‌های گسترده‌ای را در جامعه ایجاد کند.
واکنش‌های متضاد به کنسرت همایون شجریان
اعلام برگزاری کنسرت خیابانی شجریان با واکنش‌های متفاوتی در شبکه‌های اجتماعی و میان هنرمندان مواجه شده است. برخی از مخاطبان این اقدام را فرصتی برای دسترسی رایگان به موسیقی باکیفیت و لحظه‌ای از شادی جمعی در شرایط دشوار اقتصادی و اجتماعی ایران دانسته‌اند.
کاربری در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «کنسرت رایگان همایون شجریان می‌تونه یه شب به‌یادموندنی برای مردم باشه. این کار نشون می‌ده هنر هنوز می‌تونه مردم رو دور هم جمع کنه.»
با این حال انتقادهای تندی نیز از این رویداد مطرح شده است. برخی کاربران و هنرمندان این کنسرت را تلاشی برای تبلیغات حکومتی و تحریک احساسات ملی‌گرایانه در شرایط بحرانی ایران تلقی کرده‌اند. صفحه اکس منتسب به مهدی یراحی، خواننده پاپ و منتقد جمهوری اسلامی، در واکنشی غیرمستقیم، با انتشار ویدیویی از فیلم تایتانیک که نوازندگان در لحظات غرق شدن کشتی به نواختن ادامه می‌دهند، به‌طور ضمنی این کنسرت را با وضعیت کنونی ایران مقایسه کرده است.
صفحه اینستاگرامی منتسب بە صبا علیزاده، فرزند حسین علیزاده، موسیقی‌دان برجسته نیز این کنسرت را با "پروپاگاندای رایش سوم" مقایسه کرد و آن را حرکتی در راستای اهداف سیاسی دانست.
کاربری دیگر با اشاره به کنسرت متالیکا در سال ۱۹۹۱ در شوروی که به گفته او "با مجوز کا.گ.ب" برگزار شد، نوشت: «شوروی با متالیکا هم نتونست جلوی سقوط رو بگیره.»
برخی کاربران این کنسرت را با تجمعات سیاسی مقایسه کرده‌اند. یکی از کاربران نوشت: «کنسرت رایگان همایون شجریان می‌تونه مثل تجمع ۲۱ دسامبر ۱۹۸۹ در بخارست بشه، وقتی چائوشسکو طرفداراش رو جمع کرد، ولی معترضان هم اومدن.» کاربر دیگری این رویداد را "تله امنیتی" خواندە و هشدار داد: «میدانی پر از دوربین و نیروهای سرکوب، جایی برای شناسایی و بازداشت است، نه جشن مردم.»
کاربر دیگری خطاب به شجریان نوشت: «مردم ما زخم دارند. آقای شجریان، می‌خوای مرهم دردشون باشی؟ الان زمان اشتباهی است.» برخی دیگر این کنسرت را تلاشی برای "تخلیه فشار مردم" در شرایطی دانستند که کشور با بحران‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دست‌وپنجه نرم می‌کند. کاربری نوشت: «حکومت با این نمایش‌ها دنبال خریدن وقته. گرونی، سرکوب و بحران هنوز سر جاشه.»
در همین حال برخی از کاربران نیز با اشاره به درخواست علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی برای اجرای سرود "ای ایران" توسط یک مداح حکومتی پس از جنگ ۱۲ روزه، کنسرت شجریان را بخشی از استراتژی مشابهی می‌دانند که به دنبال برانگیختن "احساسات ملی‌گرایانه و تقویت همبستگی داخلی در برابر فشارهای خارجی است".
منتقدان همچنین به محدودیت‌های گسترده در حوزه موسیقی اشاره می‌کنند. زنان از اجرای موسیقی در صحنه محروم هستند، نوازندگان زن اجازه حضور روی صحنه ندارند، و بسیاری از هنرمندان به دلیل مواضع انتقادی خود با ممنوعیت در کار یا محدودیت‌های دیگر مواجه شده‌اند. این شرایط باعث شده است که برخی این کنسرت را در تضاد با میراث محمدرضا شجریان، پدر همایون بدانند، آن‌ها می‌گویند کە پدر او "در سال‌های پرالتهاب همواره در کنار مردم بودە است".
انتقاد نماینده مجلس از برگزاری کنسرت شجریان
روز سه‌شنبه ١١ شهریور عضو کمیسیون شوراهای مجلس به برگزاری کنسرت همایون شجریان در میدان آزادی واکنش نشان داد. به گزارش ایسنا، قاسم روانبخش، نماینده محافظه‌کار قم در جلسه علنی روز سه‌شنبه مجلس در تذکری گفت: «ما نمایندگان بر اساس اصل ۶۷ قانون اساسی، در برابر قرآن و خدای متعال قسم خورده‌ایم که از قانون اساسی دفاع و برای تأمین مصالح مردم تلاش کنیم.»
او با انتقاد از مسائل مختلفی از جمله اعلام وصول نشدن تقاضاهای استیضاح وزرا و قطعی برق، به کنسرت شجریان اشاره کرد و افزود: «دولت به جای پرداختن به این موارد، درگیر کارهای حاشیه‌ای است مثل برگزاری کنسرتی در خیابان آزادی تا مردم خوش باشند؛ این خوب است اما مثل این است که بیماری را نمی‌توانند درمان کنند و بعد بالای سرش موسیقی پخش می‌کنند تا دردش را فراموش کند و زمان به سرعت بگذرد. آیا راه‌حل مشکل مردم چنین چیزهایی است؟ چرا می‌خواهید سر مردم کلاه بگذارید؟ به جای این کارها از حقوق مردم دفاع کنید.»
میدان آزادی؛ نماد تاریخی با دو معنای متضاد
میدان آزادی، محل برگزاری کنسرت شجریان، که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ به نام میدان شهیاد شناخته می‌شد، بزرگ‌ترین میدان تهران در بخش غربی شهر است. این میدان به همراه برج آزادی در سال ۱۳۴۹ به دستور شاه و برای گرامیداشت جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران توسط حسین امانت طراحی و ساخته شد و پس از انقلاب اسلامی به «میدان آزادی» تغییر نام یافت.
این مکان برای حکومت نمادی از اقتدار است و میزبان مراسمی مانند راهپیمایی ۲۲ بهمن، آیین‌های مذهبی-حکومتی و تجمعات سیاسی بوده است. در مقابل برای مخالفان جمهوری اسلامی، این میدان فضایی نمادین برای ابراز اعتراض و گردهمایی‌های مردمی در لحظات حساس تاریخی به شمار می‌رود. این دوگانگی تاریخی و سیاسی، کنسرت شجریان را به رویدادی با لایه‌های معنایی پیچیده تبدیل کرده است.