نیم‌نگاهی به تاریخچه پرفراز و نشیب لیگ دسته اول فوتبال آلمان
۱۳۸۸ مرداد ۱۳, سه‌شنبه
تا سال ۱۹۶۳ که لیگ سراسری فوتبال آلمان به راه افتاد، پنج لیگ منطقه‌ای در این کشور وجود داشت که قهرمانان آنها برای کسب عنوان قهرمانی باشگاه‌های آلمان به مصاف هم می‌رفتند. اگر چه در سال ۱۹۳۲، یعنی پیش از روی کار آمدن رژیم نازی، فلیکس لینه‌مان، رییس فدارسیون فوتبال آلمان در آن سال‌ها، راه‌اندازی یک لیگ سراسری را در کشور پیشنهاد کرده بود، اما فدراسیون‌های منطقه‌ای پیشنهاد او را رد کردند، تا اینکه سرانجام در دهه شصت میلادی این رؤیا تحقق یافت.
نخستین سال‌ها
باید اعتراف کرد که درمقایسه با کشورهایی چون ایتالیا، اسپانیا و انگلیس، راه‌اندازی یک لیگ سراسری در آلمان بسیار دیر صورت گرفت. شاید هم، یکی از دلایل کم‌اقبالی باشگاه‌های آلمانی در رقابت‌های اروپایی تا پیش از سال ۱۹۶۳، همین بوده باشد. درخور توجه آنکه تیم پرآوازه بایرن مونیخ در اولین فصل بوندس‌لیگا، جزو تیمهای دسته اول نبود و تنها تیمی که از آغاز تاسیس بوندس‌لیگا تا کنون در این لیگ حضور دارد، تیم هامبورگ است.
سوت اولین دیدار بوندس‌یگا در روز ۲۴ ماه اوت ۱۹۶۳ زده شد. ۵۸ ثانیه از به صدا درآمدن صدای سوت بازی نگذشته بود که تیمو کنیئتسکا Timo Konetzka از تیم بوروسیا دورتموند، نخستین گل تاریخ بازی‌های لیگ سراسری دسته اول فوتبال آلمان را به ثمر رساند.
عنوان قهرمانی اولین فصل را که با حضور ۱۶ تیم برگزار شد، تیم اف ث کلن از آن خود کرد. در پنج فصل اول، هر بار تیمی دیگر قهرمان بوندس‌لیگا شد و هیچ قهرمانی از پس دفاع از مقامش برنیامد. از سال ۱۹۶۵، شمار تیمهای دسته‌اولی لیگ فوتبال آلمان، از ۱۶ تیم به ۱۸ تیم افزایش یافت.
دوئل غرب و جنوب در سالهای ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۷
از اواخر دهه ۱۹۶۰ تا اواخر دهه هفتاد میلادی، وضعیتی فوق‌العاده در لیگ دسته اول آلمان حاکم بود، چرا که تنها دو تیم حرف اول را در رقابت‌های آن سال‌ها می‌زدند: یکی بایرن مونیخ که تا امروز موفق‌ترین باشگاه آلمان و یکی از معروف‌ترین باشگاه‌های دنیا محسوب می‌شود و دیگری بوروسیا مونشن گلادباخ که برخلاف بایرن مونیخ، فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته، چرا که هم فتح قله اروپا را تجربه کرده و هم تلخی حضور در لیگ دسته دوم آلمان را.
در بین سالهای ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۷، تیم بایرن مونیخ چهار بار عنوان قهرمانی را از آن خود کرد و بوروسیا مونشن گلادباخ نیز پنج بار این عنوان را به دست آورد. مونیخی‌ها حتی در طی سالهای ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۴ موفق شدن سه بار پیاپی قهرمان بوندس‌لیگا شوند.
ناگفته نماند که بازیکنان این دو باشگاه، از جمله گونتر نتزر، فرانتس بکن‌باوئر، گرد مولر، سپ مایر و یوپ هاینکس در تیم ملی فوتبال آلمان هم حرف اول را می‌زدند. کسب عنوان قهرمانی اروپا در سال ۱۹۷۲ و عنوان قهرمانی جهان در سال ۱۹۷۴ شاهدی است بر برتری و قدرت‌نمایی فوتبال آلمان در دهه هفتاد میلادی.
در حالیکه آخرین موفقیت بزرگ بوروسیا مونشن‌گلادباخ به ۳۱ سال پیش و کسب عنوان قهرمانی بوندس‌لیگا در سال ۱۹۷۷ برمی‌گردد، بایرن مونیخ توانسته است، روز به روز جایگاه خودش را در لیگ دسته اول فوتبال آلمان و نیز فوتبال اروپا مستحکم‌تر سازد.
سالهای ۱۹۷۹ تا ۱۹۹۰ و حضور موفق تیمهای شمالی
رقابت بایرن مونیخ و مونش‌گلادباخ درواقع پیکار جنوب و غرب آلمان بود. در بین سالهای ۱۹۷۹ و ۱۹۹۰ اما، بوندس‌لیگا بیش از همه صحنۀ دوئل باشگاه‌های شمال و جنوب آلمان بود. بایرن مونیخ و اشتوتگارت از تیمهای جنوب آلمان بودند که توانستند در این سال‌ها موفق باشند و تیمهای هامبورگ و وردر برمن نیز از تیمهای شمال این کشور بودند که در چند فصل موفق به فتح قله لیگ دسته اول آلمان گردیدند.
در دهه هشتاد میلادی، تماشاچیان کمتری جذب استادیوم‌ها می‌شدند و محبوبیت فوتبال در آلمان نیز رو به کاهش گذاشت. یکی از دلایل مهم این روند منفی، انتقال چندین ستاره فوتبال آلمان به باشگاه‌های خارجی بود.
جنجالی‌ترین نقل و انتقال آن زمان، پیوستن کارل هاینتس رومنیگه از بایرن مونیخ به اینتر میلان در سال ۱۹۸۴ بود. میلانی‌ها برای به خدمت درآوردن این مهاجم مو بور آلمانی ده و نیم میلیون مارک (مبلغی معادل پنج و نیم میلیون یورو) به حساب بایرن مونیخ واریز کردند.
دهه ۹۰ میلادی و وحدت دو آلمان
آغاز دهه ۱۹۹۰ میلادی برای آلمان و آلمان‌ها خوش‌یمن بود. یکی آنکه تیم ملی فوتبال آلمان توانست در مسابقات جام جهانی ۱۹۹۰ ایتالیا، به عنوان قهرمانی جهان دست یابد و دیگر آنکه در همان دوران وحدت دو آلمان صورت گرفت.
در سال ۱۹۹۱ فدراسیون‌های فوتبال آلمان غربی و آلمان شرقی سابق به هم پیوستند. در اولین فصل بوندس‌لیگا که بعد از وحدت دو آلمان برگزار شد، تیمهای دینامو درسدن و هانزا روستوک از آلمان شرقی سابق هم در کنار ۱۸ تیم بوندس‌لیگا قرار گرفتند. این تنها باری بود که رقابت‌های لیگ دسته اول آلمان با شرکت ۲۰ تیم برگزار شد.
در دهه‌ی ۱۹۹۰ میلادی، مجموعا پنج تیم مختلف توانستند عنوان قهرمانی بوندس‌لیگا را به دست آورند. اگر چه بایرن مونیخ در دهه مزبور حضوری برجسته داشت، اما باید به درخشش بوروسیا دورتموند نیز اشاره کرد که در سالهای ۱۹۹۵ و ۱۹۹۶ دو بار پیاپی قهرمان بوندس‌لیگا شد و از آن گذشته در سال ۱۹۹۷ عنوان قهرمانی لیگ قهرمانان اروپا و قهرمانی باشگاه‌های جهان را از آن خود کرد.
یکی از رکوردهای جالب دهه نود میلادی را باشگاه کایزرزلاوترن به جای گذاشت. این تیم در سال ۱۹۹۷ با رهبری اتو رهاگل (سرمربی کنونی تیم ملی فوتبال یونان) از لیگ دسته دوم آلمان به دسته اول صعود کرد و بلافاصله نیز به عنوان قهرمانی بوندس‌لیگا دست یافت.
با شروع قرن بیست و یکم، محبوبیت فوتبال در آلمان دوباره رو به افزایش گذاشت. در سالهای اخیر، باز هم بایرن مونیخ بوده که در لیگ دسته اول آلمان حرف اول را می‌زده و می‌زند. مونیخی‌ها در عرض هشت سال گذشته، پنج بار قهرمان بوندس‌لیگا شدند و اکنون با داشتن ۲۱ عنوان قهرمانی بوندس‌لیگا، رکوردار مطلق هستند.
۴۹ باشگاه در ۴۶ فصل
از آغاز تأسیس بوندس‌لیگا تا کنون ۴۹ باشگاه مختلف در جمع دسته‌اولی‌های آلمان بوده‌اند که در بین آن تنها باشگاه هامبورگ، بی‌وقفه در لیگ دسته‌اول آلمان حضور داشته است. اکثر این باشگاه‌ها از شهرهای بزرگ آلمان هستند و معدود شهرهایی با جمعیتی کمتر از ۱۰۰ هزار نفر وجود دارند که در تاریخ بوندس‌لیگا تیمی دسته‌اول داشته‌اند.
از لحاظ جغرافیایی، اکثر باشگاه‌های بوندس‌لیگا در غرب آلمان فعالیت دارند و کمترین آنها در شرق آلمان. در حال حاضر تنها نماینده قسمت شرقی آلمان در بوندس‌لیگا هرتا برلین است که البته برخلاف تیم‌هایی چون هانزا روستوک یا انرژی کوتبوس جزو باشگاه‌های آلمان شرقی سابق به حساب نمی‌آید.
ورزشگاه‌های پنج ستاره
استادیوم‌های باشگاه‌های بوندس‌لیگا جزو بزرگترین و مدرن‌ترین ورزشگاه‌های دنیا به حساب می‌آیند. پنج استادیوم فوتبال آلمان حتی پنج ستاره محسوب می‌شوند. و از این رو، از معیار و کیفیت لازم برای میزبانی دیدار فینال لیگ قهرمانان باشگاه‌های اروپا و مسابقات جام ملت‌های اروپا برخوردارند.
اکثر ورزشگاه‌های فوتبال آلمان طی سالهای گذشته به خاطر برگزاری پیکارهای جام جهانی ۲۰۰۶ در این کشور، مدرنیزه شده و استاندارد بالایی دارند.
سنگین بودن هزینه‌ی ساخت یا مدرن‌سازی استادیوم‌های فوتبال سبب شد که در اکثر موارد، نام استادیوم در ازای حمایت مالی هنگفت، به شرکت و یا کنسرنی واگذار شود؛ برای نمونه استادیوم Allianz در مونیخ که با پشتیبانی شرکت عظیم بیمه Allianz ساخته شده.
بزرگترین استادیوم فوتبال آلمان به باشگاه بوروسیا دورتموند تعلق دارد. در این ورزشگاه عظیم بیش از ۸۰ هزار نفر جای می‌گیرند. استادیوم المپیک برلین با ۷۴ هزار نفر و استادیوم مونیخ با نزدیک به ۷۰ هزار نفر گنجایش در رده‌های دو و سوم قرار دارند. ناگفته نماند که بهای بلیت بازی‌های بوندس‌لیگا در مقایسه با بازی‌های لیگ دسته اول ایتالیا و انگلیس به مراتب ارزان‌تر هستند.
نویسنده: شهرام احدی
تحریریه: شیرین جزایری