عراقچی: با چین و روسیه علیه مکانیسم ماشه همکاری می‌کنیم
۱۴۰۴ مرداد ۲۴, جمعه
عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران شب گذشته ۲۳ مرداد (۱۴ اوت) در یک گفت‌وگوی تلویزیونی گفت که تهران با پشتیبانی چین و روسیه تلاش می‌کند از فعال شدن "مکانیسم ماشه" توسط سه کشور اروپایی و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل جلوگیری کند.
عراقچی این اقدام را یک "چالش حقوقی جدی" میان ایران و اروپا خواند و تاکید کرد که از نگاه تهران، کشورهای اروپایی "صلاحیت" استفاده از این ابزار را ندارند.
بریتانیا، فرانسه و آلمان هفته گذشته به سازمان ملل اعلام کردند که اگر تا ۲۸ مهر (۱۹ اکتبر ۲۰۲۵) توافقی برای حل اختلاف بر سر برنامه هسته‌ای ایران به دست نیاید، از مکانیسم ماشه استفاده خواهند کرد.
این سازوکار که در توافق هسته‌ای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت پیش‌بینی شده، به هر یک از طرف‌های توافق اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات، بدون نیاز به رای‌گیری یا وتو، تمام تحریم‌های قبلی شورای امنیت علیه ایران را بازگردانند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
فعال شدن این مکانیسم عملا جمهوری اسلامی را به وضعیت پیش از توافق هسته‌ای بازمی‌گرداند و می‌تواند پیامدهای سیاسی و حقوقی قابل توجهی داشته باشد.
با این حال، عراقچی در گفت‌وگوی تلویزیونی خود مدعی شد که "تاثیر اقتصادی آن چندان سنگین نخواهد بود" زیرا بخش اعظم این تحریم‌ها از زمان خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، در قالب تحریم‌های یک‌جانبه واشنگتن از پیش اعمال شده است.
بیشتر بخوانید: مکانیسم ماشه؛ هشداری از درون حاکمیت در مورد روزهای طوفانی ایران
استدلال حقوقی تهران و موضع چین و روسیه
وزیر خارجه ایران می‌گوید، در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل و شورای امنیت توضیح داده که سه کشور اروپایی به دلیل "مواضع و اقدامات گذشته"، دیگر عضو برجام محسوب نمی‌شوند و بنابراین حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارند.
عباس عراقچی افزود که چین و روسیه در این ارزیابی با ایران هم‌نظر هستند و از همین رو، تهران در هماهنگی با این دو کشور به دنبال جلوگیری از اقدام اروپا است.
عراقچی تصریح کرد که این موضوع سال‌هاست محور جلسات کارشناسی ایران، چین و روسیه بوده و ابزارهای مختلفی برای مقابله با آن طراحی شده است. با این حال، او اذعان کرد که تصمیم‌گیری نهایی در این زمینه در شورای امنیت انجام می‌شود و ایران عضو این شورا نیست، عاملی که به گفته او، کار را "سخت‌تر" می‌کند.
روسیه نیز به‌طور رسمی با برنامه آلمان، فرانسه و بریتانیا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت علیه ایران مخالفت کرد.
نمایندگی دائم روسیه در سازمان ملل در یادداشتی به شورای امنیت نوشت که هرگونه تلاش برای بازگرداندن قطعنامه‌های قدیمی شورای امنیت "فاقد مشروعیت"، "بی‌اثر"، "بدون پایه حقوقی" و "مضر" برای روندهای دیپلماتیک خواهد بود.
در این یادداشت، مسکو تاکید کرد که بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و مفاد برجام، استفاده از مکانیسم اسنپ‌بک [بازگشت خودکار تمامی تحریم‌های سازمان ملل] تنها زمانی مجاز است که کشور متقاضی، به‌عنوان یکی از مشارکت‌کنندگان در برجام، تمام مراحل حل‌وفصل اختلافات مندرج در بندهای ۳۶ و ۳۷ توافق را طی کرده باشد.
روسیه مدعی شده که آلمان، فرانسه و بریتانیا نه تنها این مراحل را طی نکرده‌اند، بلکه خود با عدم اجرای تعهدات برجامی، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از توافق در مه ۲۰۱۸، در "نقض اساسی" برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شریک بوده‌اند.
واکنش اروپا به مواضع جمهوری اسلامی
اظهارات عباس عراقچی یک روز پس از آن مطرح شد که بریتانیا، فرانسه و آلمان، استدلال‌های حقوقی ایران را رد کردند.
بیشتر بخوانید: وزیر خارجه بریتانیا: توپ اکنون در زمین ایران است
دیوید لمی، وزیر خارجه بریتانیا، گفته بود که برنامه هسته‌ای ایران "تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی" است و تهران در ارائه تضمین‌های معتبر درباره ماهیت این برنامه ناکام مانده است. او همچنین فاش کرد که لندن به ایران پیشنهاد تمدید محدود لغو تحریم‌های سازمان ملل را داده، مشروط به این که مذاکرات با آمریکا و همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ازسرگرفته شود.
به گفته لمی: «ایران هنوز هم حق انتخاب بازگشت به دیپلماسی را دارد و اکنون توپ در زمین ایران است.»
سه کشور اروپایی در هفته‌های اخیر دو بار با ایران، یک بار در سطح وزرای خارجه و یک بار در سطح معاونان، دیدار کرده‌اند، اما به گفته تهران، هنوز تاریخی برای مذاکرات بعدی تعیین نشده است.
پیامدهای سیاسی و حقوقی احتمالی
عباس عراقچی هشدار داد که فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت باعث می‌شود که ایران مشمول ماده ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد شود، وضعیتی که به گفته او "تبعات سیاسی و حقوقی" برای تهران خواهد داشت.
او در عین حال گفت، بخش زیادی از تحریم‌های سازمان ملل محدود به افراد و شرکت‌هاست و "تحریم‌های اقتصادی عمده‌ای" بیش از آنچه امروز برقرار است، افزوده نخواهد شد. با این حال، عراقچی تحریم تسلیحاتی مجدد ایران را یکی از خسارات این روند دانست.
به باور وزیر خارجه ایران، آمادگی کامل دفاعی و دیپلماتیک کشور "مهم‌ترین عامل بازدارنده" در برابر هرگونه اقدام خصمانه است و می‌تواند حتی مانع فعال شدن این مکانیسم شود.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
اظهارات عراقچی در حالی مطرح شده که لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال، در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) نوشت، به نظر می‌رسد «در اواخر ماه میلادی جاری به سمت اسنپ‌بک [بازگشت تحریم‌های سازمان ملل] پیش می‌رویم».
او به نقل از یک منبع دولتی بریتانیا گفت، از زمان ارائه پیشنهاد سه هفته پیش برای تمدید مهلت اجرای اسنپ‌بک به ایران پاسخی از تهران دریافت نشده و "اکنون زمان بسیار کوتاه است".
در کنار موضوع مکانیسم ماشه، عراقچی به تحولات دیگر نیز پرداخت. او درباره توافق اخیر آذربایجان و ارمنستان گفت، بر اساس توضیحات مقامات ارمنستان، "هیچ نیروی آمریکایی" در مرز ایران و ارمنستان مستقر نخواهد شد و امنیت پروژه‌های جاده‌ای در این منطقه بر عهده خود ارمنستان خواهد بود.
عراقچی همچنین به اظهارات اخیر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل مبنی بر توانایی کمک به ایران برای حل مشکل کم‌آبی واکنش نشان داد و آن را "اظهارات بچگانه" خواند و مدعی شد که ایران از توان علمی برای تصفیه آب برخوردار است.
علی‌رغم پرداختن به این موضوعات، محور اصلی سخنان وزیر خارجه ایران در این گفت‌وگو تلاش برای جلوگیری از فعال شدن مکانیزم ماشه بود.
او تاکید کرد که تهران تا آخرین لحظه از تمام ابزارهای دیپلماتیک و حقوقی خود برای ممانعت از این اقدام استفاده خواهد کرد، هرچند اذعان داشت که چالش‌های ساختاری در شورای امنیت و فشار سیاسی اروپا، مسیر پیش رو را دشوار می‌کند.