جنگ ایران و اسرائیل؛ هند ناگزیر به انتخاب یک طرف خواهد شد؟
۱۴۰۴ خرداد ۳۱, شنبه
هند همواره تلاش کرده است روابط دوستانه خود با هر دو کشور ایران و اسرائیل را حفظ کند؛ تلاشی که حاصل یک سیاست متوازن و حساس در طول سالیان گذشته بوده است. اکنون، با بالا گرفتن درگیری میان ایران و اسرائیل و تبدیل شدن آن به یک بحران منطقه‌ای همراه با افزایش تلفات و ابهامات، هند در موقعیتی دشوار قرار گرفته است.
بندبازی دیپلماتیک هند
در دهه گذشته، روابط هند با اسرائیل، به‌ویژه در حوزه‌های نظامی و فناوری، تقویت شده است. هند تسلیحات پیشرفته‌ای از جمله موشک‌های دفاعی "باراک ۸"، پهپاد، مهمات و سامانه‌های راداری پیشرفته از اسرائیل خریداری کرده است.
در درگیری کوتاه‌مدت اخیر میان هند و پاکستان نیز، دهلی‌نو از برخی تسلیحات ساخت اسرائیل بهره گرفت، که اهمیت این شراکت استراتژیک را نشان می‌دهد.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
در عین حال، ایران برای هند دارای ارزش‌های تاریخی، فرهنگی و ژئوپلیتیکی است. ایران دومین تأمین‌کننده بزرگ نفت خام هند است و نقش مهمی در امنیت انرژی و اتصال منطقه‌ای ایفا می‌کند. پروژه بندر چابهار در سواحل دریای عمان که به‌طور مشترک توسط ایران و هند توسعه یافته، نقش کلیدی در اتصال هند به افغانستان و آسیای مرکزی دارد و مسیر پاکستان را دور می‌زند.
شانتی ماریِت دسوزا، پژوهشگر مسائل منطقه‌ای، در گفتگو با دویچه‌وله گفت: «هند باید این سیاست متوازن را حفظ کند تا هم همکاری‌های دفاعی با اسرائیل و هم منافع استراتژیک و اقتصادی خود در چابهار را حفظ نماید.»
او افزود: «در چنین شرایط متضادی، ابهام استراتژیک می‌تواند مانعی برای گرفتار شدن هنددر این درگیری باشد، به‌ویژه اگر جنگ ادامه‌دار شود.»
دفاع از منافع ملی
هفته گذشته، وزارت امور خارجه هند با انتشار بیانیه‌ای نگرانی عمیق خود را از تحولات میان ایران و اسرائیل ابراز کرد. در این بیانیه آمده بود: «هند از دو طرف می‌خواهد از هرگونه اقدام تنش‌زا خودداری کنند. از مجاری دیپلماتیک موجود برای کاهش تنش‌ها و حل اختلافات استفاده شود.»
این بیانیه افزود: «هند روابط دوستانه نزدیکی با هر دو کشور دارد و آماده است هرگونه کمک ممکن را ارائه دهد.»
هند با پایبندی به سیاست بی‌طرفی و عدم تعهد، از امضای بیانیه اخیر سازمان همکاری شانگهای که در آن حملات اسرائیلبه ایران محکوم شده بود، خودداری کرد. این سازمان ۱۰ عضوی به رهبری چین و روسیه، برای مقابله با نظم جهانی غرب‌محور شکل گرفته است. با وجود رقابت منطقه‌ای با چین، هند نیز عضو این سازمان است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
پروفِسور پی‌آر کوماراسوامی، استاد مطالعات خاورمیانه در دانشگاه جواهر لعل نهرو در دهلی و متخصص در سیاست‌های اسرائیل، در گفتوگو با دویچه‌وله گفت: «سکوت استراتژیک هند در بحران ایران و اسرائیل و امتناع قاطعانه‌اش از حمایت از بیانیه سازمان همکاری شانگهای، بازتابی از رویکردی سنجیده، دقیق و مبتنی بر منافع ملی است.»
او افزود: «این رویکرد همانند بی‌طرفی هند در جنگ اوکراین و روسیه است که به احساسات پایتخت‌های عربی هم توجه دارد؛ پایتخت‌هایی که درگیر اقدامات اسرائیل و نگرانی از همسایگی با ایرانِ هسته‌ای هستند.»
کوماراسوامی تأکید کرد: «هند از طریق پاسخ‌های سنجیده و حداقلی، بدون بیانیه‌های احساسی، به دنبال حفظ استقلال راهبردی خود است.»
شانتی دسوزا در ادامه گفت این سیاست تا زمانی مفید است که بحران میان ایران و اسرائیل کوتاه‌مدت باشد.
او افزود: «اگر این درگیری طولانی شود، هر اقدام هند زیر ذره‌بین خواهد رفت و بی‌طرفی‌اش مورد آزمون قرار خواهد گرفت. این یک آزمون واقعی برای دیپلماسی هند خواهد بود.»
دسوزا همچنین گفت: «در صورت تداوم بحران، فشارها بر هند افزایش خواهد یافت، اما تأکید بر دیپلماسی و گفتوگو یک سیاست محتاطانه و پایدار برای حفظ اصل عدم تعهد است.»
آیا هند مجبور به انتخاب خواهد شد؟
اوایل این هفته، هند عملیات "سندهو" را برای خروج اتباع خود آغاز کرد و در نخستین گام، ۱۱۰ دانشجوی هندی را از شمال ایران تخلیه کرد. این افراد با همراهی دیپلمات‌های هندی از طریق مرز زمینی به ارمنستان منتقل شدند.
پس از موفقیت در تخلیه اتباع از ایران، هند دامنه این عملیات را به اسرائیل نیز گسترش داد. وزارت امور خارجه هند اعلام کرده که شهروندانی که تمایل به ترک اسرائیل دارند، از طریق مرزهای زمینی خارج و سپس با پرواز به کشور بازگردانده می‌شوند.
آنیل وادها، دیپلمات پیشین، در گفتوگو با دویچه‌وله گفت هند تنها در صورتی ناچار به انتخاب جانب یکی از طرف‌ها خواهد شد که منافع حیاتی‌اش مانند امنیت انرژی، ارتباطات منطقه‌ای یا دفاعی در معرض تهدید مستقیم قرار گیرد.
او افزود: «هند استقلال راهبردی را در اولویت قرار داده است. حتی در خاورمیانه هم دیدگاه‌ها درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران متفاوت است. به همین دلیل، هند با هر یک از شرکای منطقه‌ای خود بر اساس روابط دوجانبه اعتمادسازی می‌کند.»
وادها تأکید کرد: «هند نمی‌خواهد در کشمکش‌های مبتنی بر بلوک‌بندی درگیر شود و به دنبال توسعه منافع خود از طریق شراکت‌های هدفمند است.»