آیا حزب‌الله لبنان برای کمک به ایران بیش از حد ضعیف شده است؟
۱۴۰۴ خرداد ۲۵, یکشنبه
پس از حمله اسرائیل به ایران، تنش‌ها در سراسر خاورمیانه به بالاترین سطح خود در یک سال گذشته رسیده است.
با این حال حزب‌الله لبنان، که زمانی مجهزترین و بزرگترین گروه شبه‌نظامی جمهوری اسلامی در منطقه به شمار می‌رفت، فقط به صدور بیانیه‌ای چند ساعت پس از این حمله بسنده کرد.
حزب‌الله حمله اسرائیل را محکوم کرد و به تهران بابت کشته‌شدگان تسلیت گفت، اما با وجود آنکه از نظر جغرافیایی در لبنان مستقر بوده و مستقیماً هم‌مرز با اسرائیل است، هیچ پیشنهادی برای مشارکت در عملیات تلافی‌جویانه مطرح نکرد.
هایکو ویمن، مدیر پروژه عراق، سوریه و لبنان در "گروه بین‌المللی بحران" به دویچه وله گفت: «قاعده پیشین این بود که اگر ایران در خاک خود مورد حمله قرار گیرد، از همان‌جا واکنش نشان می‌دهد.» با این حال، او این امر را منتفی ندانست که «ممکن است این قواعد تغییر کرده باشند.»
ویمن افزود: «ممکن است حزب‌الله منتظر فراخوانی روشن از سوی ایران برای اقدام باشد.»
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
رونی شطح، تحلیلگر سیاسی مستقر در بیروت و مجری پادکست The Beirut Banyan، به دویچه‌وله گفت: «ایران، به دلیل تلفات سنگین حزب‌الله در جنگ سال گذشته با اسرائیل، امروز به‌راحتی نمی‌تواند از خاک لبنان اقدامات تلافی‌جویانه انجام دهد.»
به گفته این تحلیلگر سیاسی، ممکن است "گل سرسبد ایران" دیگر کارکردی را که برایش به عنوان خط مقدم دفاع خارجی از تهران طراحی و در نظر گرفته شده بود، نداشته باشد.
با وجود این، رونی شطح معتقد است که «با توجه به روندهای کلی منطقه و نحوه واکنش حزب‌الله، می‌توان با اطمینان گفت که حزب‌الله حتی در وضعیت تضعیف‌شده فعلی‌اش نیز کماکان بازتابی از نگرانی‌های امنیتی ایران است.»
حملات اسرائیل به مهم‌ترین تأسیسات غنی‌سازی و موشکی جمهوری اسلامی، دو روز پیش از دور ششم مذاکرات آمریکا و ایران برای رسیدن به یک توافق جدید هسته‌ای در عمان انجام شد.
این دور از مذاکرات که قرار بود یکشنبه ۲۵ خرداد برابر با ۱۵ ژوئن در مسقط، پایتخت عمان برپا شود در پی حمله اسرائيل به ایران لغو شده و در حال حاضر آینده ادامه مذاکرات روشن نیست.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
با این حال، امیدها برای دستیابی به توافقی جدید، حتی پیش از حمله اسرائیل نیز، تا حدودی نقش بر آب شده بود. اوایل این هفته، یکی از مقام‌های ارشد ایرانی به خبرگزاری رویترز گفته بود که تهران حق غنی‌سازی اورانیوم را کنار نخواهد گذاشت.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، نیز سطح انتظارات خود را از رسیدن به توافق جدیدی که می‌توانست از تنش‌ها در منطقه بکاهد، کاهش داده بود.
آیا حزب‌الله بیش از حد ضعیف شده یا مشغول تجدید قوا است؟
هایکو ویمن می‌گوید: «یکی دیگر از دلایل سکوت رسانه‌ای حزب‌الله ممکن است تصمیم آنها مبنی بر اولویت دادن به بازسازی داخلی باشد.» به گفته ویمن، این بازسازی شامل تعیین رهبری جدید و تمرکز بر تولید داخلی سلاح با هدف استقلال بیشتر از محموله‌های تسلیحاتی ایرانی است.
مدیر پروژه عراق، سوریه و لبنان در "گروه بین‌المللی بحران" می‌افزاید: «علاوه بر این، هیچ‌کس واقعاً نمی‌داند چه بر سر آن موشک‌های راهبردی‌ای آمده است که گفته می‌شد حزب‌الله در اختیار دارد، اما در جنگ سال گذشته علیه اسرائیل چندان استفاده‌ای از آنها نکرد.»
آتش‌بس نوامبر ۲۰۲۴، به ۱۱ ماه درگیری پراکنده و دو ماه جنگ تمام‌عیار میان حزب‌الله لبنان و اسرائیل، که با اقدام حزب‌الله آغاز شده بود، پایان داد. شاخه نظامی حزب‌الله از سوی آمریکا، آلمان و چند کشور عربی به عنوان سازمانی تروریستی شناخته می‌شود.
اسرائیل در جریان درگیری‌ها و جنگ اخیر بخش عمده رهبری حزب‌الله، زیرساخت‌های اصلی این گروه و نیز جنوب لبنان و بخش‌های زیادی از بیروت را نابود کرد. در مجموع حدود چهار هزار نفر در جریان این درگیری‌ها کشته شدند.
در این میان اسرائیل، به‌رغم آتش‌بس، کماکان مکرراً به اهدافی که می‌گوید با حزب‌الله مرتبط‌اند حمله می‌کند. هفته گذشته نیز اسرائیل حملات شدیدی به حومه بیروت که زیر نفوذ و کنترل حزب‌الله است انجام داد. ارتش اسرائیل اعلام کرد که در این حملات کارخانه‌های زیرزمینی ساخت پهپاد حزب‌الله را هدف قرار داده است. مقام‌های حزب‌الله اما وجود چنین تأسیساتی را تکذیب کردند.
با این حال، بر اساس جدیدترین گزارش مؤسسه مطالعات جنگ: «حزب‌الله احتمالاً پس از شکست‌های اخیر که توانایی‌اش در تهیه و قاچاق تسلیحات ایرانی به لبنان را مختل کرده، به دنبال اولویت دادن به تولید پهپادهای داخلی است.»
گرچه این روند با نقش پیشین حزب‌الله، به عنوان گروهی مجهز و بسیار بزرگتر از ارتش ملی لبنان، هم‌خوانی دارد، اما با درخواست‌های بین‌المللی و فشار فزاینده‌ای که حتی از داخل لبنان برای خلع سلاح این گروه بر آن وارد می‌شود، در تضاد است.
با وجود این، مقام‌های حزب‌الله بارها اعلام کرده‌اند، تا زمانی که اسرائیل به حملات هوایی خود پایان ندهد و از پنج نقطه‌ای که همچنان در جنوب لبنان اشغال کرده، عقب‌نشینی نکند، سلاح‌های خود را زمین نخواهند گذاشت. اسرائیل نیز گفته است، تا زمانی که حزب‌الله تهدیدی علیه آن کشور باشد، از هدف قرار دادن آن دست نخواهد کشید.
افزایش فشارها بر حزب‌الله
دولت لبنان نیز هم‌زمان تلاش‌های خود برای مهار حزب‌الله را تشدید کرده است. نواف سلام، نخست‌وزیر لبنان، اوایل ماه جاری (ژوئن) در یک سخنرانی تلویزیونی به مناسبت صدمین روز فعالیت دولتش اعلام کرد که ارتش لبنان "بیش از ۵۰۰ موضع نظامی و انبار اسلحه" وابسته به حزب‌الله در جنوب این کشور را برچیده است.
نواف سلام گفت: «دولت به اقدامات خود... برای بازگرداندن حاکمیت خویش بر سراسر قلمرو ملی... و در اختیار داشتن انحصار تسلیحات ادامه می‌دهد.»
کلی پتیلو، پژوهشگر خاورمیانه در "شورای روابط خارجی اروپا"، که اخیراً از بیروت بازگشته، به دویچه وله می‌گوید: «اکنون بحث با دوران آخرین جنگ داخلی در دهه ۲۰۰۰ تفاوت بسیاری پیدا کرده؛ زمانی که حزب‌الله همچون یک نیروی کلیدی بازسازی و حمایت اقتصادی از مردم ظهور کرد و از طریق آن حمایت سیاسی هم به دست آورد.»
این پژوهشگر با اشاره به اینکه «اکنون گفت‌وگوها بر سر خلع سلاح در سطح ملی است»، تأکید می‌کند که این بحث بر سر این است که «چه کسی قرار است ما را از سختی‌ها و پیامدهای یک جنگ وحشتناک نجات دهد.»
این در حالی است که پوسترهای حسن نصرالله، رهبر سابق حزب‌الله که در سپتامبر ۲۰۲۴ در جریان حمله هوایی اسرائیل به مقر این گروه در بیروت کشته شد، همچنان خیابان‌های اصلی شهر را پر کرده‌اند.
پتیلو تصریح می‌کند: «پرچم‌های حزب‌الله و پوسترهای نصرالله و دیگر رهبران حزب‌الله هنوز آویزان‌اند، اما نصب‌شده بر ساختمان‌های ویران‌شده در امتداد خیابان‌های فرسوده.»
این پژوهشگر امور خاورمیانه با بیان اینکه «نمی‌توان تضعیف حزب‌الله را انکار کرد»، به دویچه‌وله می‌گوید: «این پرچم‌ها هنوز هستند، و حتی اگر زیر غبار و آوار پنهان شده باشند، به این معنا هم هست که حزب‌الله به این زودی‌ها ناپدید نخواهد شد.»