مهاجران افغان در ایران؛ نه جای ماندن و نه راه رفتن

ویدا امینی، فعال مدنی و مهاجر افغان در ایران خود را در یک مضیقه می‌بیند. او در حالی‌که گلویش را بغض گرفته می‌گوید: «ما به امید آرامش از جنگ گریختیم و به اینجا پناه آوردیم، اما حالا اینجا به وضعیت اضطراری درآمده است.» 

با ادامه حملات اسرائیل و پس از آن که دونالد ترامپ  رئيس جمهور ایالات متحده امریکا از مردم خواست تهران را ترک کنند، بسیاری باشندگان تهران به ترک این شهر روی آوردند.

اما مهاجران افغان مانند ویدا امینی حیران مانده اند که کجا بروند: «بیشتر مردم به فکر ترک تهران هستند، اما ما هنوز نتوانسته‌ایم مکان امنی برای خروج از شهر پیدا کنیم. فعلاً امکان بازگشت به کشور خودمان هم وجود ندارد و همین، وضعیت روانی ما را بدتر کرده است.»

صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید!

خانم امینی می‌گوید هرچند او در افغانستان به جنگ و انفجار عادت کرده بود، اما وضعیت کنونی برای فرزندانش بسیار سخت است: «اکنون چیزی که بیشتر ما را نگران کرده، ترس و اضطراب در چهره کودکان ما است. این برای ما بسیار سخت است.»

افزایش فشارها: «شیر خشک برای نوزادم خریده نمی‌توانم»

در این شرایط، فشار بر مهاجران افغان  که قبل از این در وضعیت خوبی قرار نداشتند، افزایش یافته و آن‌ها می‌گویند بیش از گذشته با تحقیر و اهانت روبه‌رو هستند.

راحله رسا یکی دیگر از مهاجران افغان در ایران می‌گوید: «جای زندگی کردن نداریم، جای پناه بردن نداریم، حق تردد از ما گرفته شده است، حق رفت‌وآمد از ما گرفته شده است. مورد زورگویی، فحش، توهین و تحقیر قرار می‌گیریم.»

برخی دیگر از مهاجران می‌گویند که نه اجازه‌ خروج از شهر را دارند و نه دستمزد و پول پیش پرداخت شده برای خانه‌های کرایی را گرفته می‌توانند تا بتوانند به افغانستان برگردند. از سوی دیگر، آن‌‌ها شکایت دارند که مواد غذایی نیز با بهای چند برابر به آن‌ها فروخته می‌شود.

یکی از مادران مهاجر به دویچه وله گفت: «من خودم کودک خردسال دارم که نیاز به شیر خشک دارد. به هر داروخانه‌ای که می‌روم، برایم شیر خشک نمی‌دهند، به‌خاطری که مدارک قانونی و ویزا ندارم.»

این مهاجران در این وضعیت چشم امید به جامعه بین‌المللی دوخته اند، آن‌هم در زمانی که به دلیل بحران‌های حاد جهانی و فشارهای سیاست داخلی، حمایت از مهاجران بسیار کاهش یافته است.

مرضیه محمدی، مهاجر افغان در ایران در این باره می‌گوید: «خواست ما از جامعه جهانی و نهادهای حقوق بشری این است که مهاجران را مورد حمایت قرار دهند و تا روشن شدن وضعیت، مکان امنی برای‌شان تعیین کرده و آن‌ها را منتقل کنند.»

خصوصاَ نظامیان سابق افغانستان که از ترس طالبان فرار کرده اند، در ترس به سر می‌برند.

یکی از نظامیان سابق افغانستان در ایران  که نخواست نامش فاش شود، به دویچه وله گفت: «ما در ترس دائمی از گسترش جنگ زندگی می‌کنیم و نمی‌توانیم به افغانستان برگردیم، چرا که در حکومت طالبان با تهدید و خطر مواجه هستیم.»

محمد عمر داوودزی، سفیر اسبق افغانستان در ایران می‌گوید جامعه بین‌المللی باید در این زمینه اقدام کند و طالبان را وادار کند که در صورت بازگشت این مهاجران، آن‌ها را مورد پیگرد قرار ندهند.

شایعات قاچاقبران

در چنین وضعیت آشفته ، ظاهراَ باندهای قاچاق در تلاش بهره‌برداری از ناچاری مردم اند و شایعاتی پخش شده که گویا مرز ترکیه برای عبور باز شده است.

محمد عمر داوودزی می‌گوید: «من اطلاع دارم که قاچاقبران برایشان می‌گویند به سوی ترکیه بروید، می‌گویند که ترکیه مرزهای خود را باز کرده است. این یک مصیبت دیگر می‌شود. آنجا می‌روند و مرزها باز نیست و مسدود است.»

او از مهاجران افغان در ایران می‌خواهد که تا حد امکان در مناطق فعلی خود باقی بمانند: «تا جایی که امکان دارد، مهاجران ما در همان‌جایی که هستند بمانند و مدتی حوصله کنند. و اگر احیاناً مجبور شدند از جایی که هستند بیرون شوند، به طرف مرز کشور خود حرکت کنند.»

مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما ببینید!

علی رضا کریمی، یکی از مدافعان حقوق مهاجران نیز باز بودن مرز ترکیه را شایعه‌ای از سوی قاچاقبران می‌داند.

او می‌گوید به دلیل توقف پروازها، مرز ترکیه تنها به روی شهروندان ایرانی و افرادی که پاسپورت و ویزا دارند باز و به روی مهاجران افغان بسته است. او از مهاجران افغان می‌خواهد فریب قاچاقبران را نخورند و در دام آن‌ها نیفتند.

خطر سوء استفاده از مهاجران افغان

وضعیت آینده ایران مبهم است و هیچ چشم‌اندازی در مورد پایان یافتن درگیری فعلی وجود ندارد. ناظران حتی از احتمال سقوط نظام و آشفتگی داخلی در این کشور سخن می‌گویند.

با توجه به سابقه استفاده از مهاجران افغان در درگیری‌های نیابتی توسط ایران، کارشناسان هشدار می‌دهند که افغان‌ها باید متوجه باشند باز هم مورد استفاده قرار نگیرند.

محمد عمر داوودزی، سفیر اسبق افغانستان در ایران هشدار می‌دهد که «با سرنوشت مهاجران، هم بازی سیاسی می‌شود، هم بازی قاچاقبری.»

او ادامه می‌دهد: «قبلاً هم مثال‌های داشتیم مثل فاطمیون و زینبیون و غیره. حالا [در صورت تشدید وضعیت] باز همان چیز می‌شود، مردم ما باز رادیکالیزه می‌شوند، به گروپ‌های جنگی مزدور تبدیل می‌شوند. این برای آینده افغانستان بسیار خطرناک است.»

انتقاد از «بی‌پروایی طالبان»

حکومت‌های برخی کشورها به تخلیه شهروندان خود از تهران یا در کل از ایران شروع کرده و در مورد خطرات و خدمت‌رسانی به آن‌ها رهنمود و معلومات داده اند.

هرچند اداره طالبان  اعلام کرده که در حال گفتگو با مقام‌های ایرانی درباره وضعیت مهاجران افغان هستند، اما برخی آگاهان به این باورند که طالبان توجهی به مهاجران افغان در ایران نمی‌کنند زیرا به این نظراند که آن‌ها از دست حکومت طالبان به ایران فرار کرده اند.

داوودزی می‌گوید: «جای حیرت نیست، برای اداره طالبان  رعیت‌اش ملا و طالب است. و ملا و طالب در بین مهاجران وجود ندارند. چند نفر شاید در سفارت و قونسلگری شان باشند که غم آن‌ها را بخورند. باقی مردم را رعیت خود نمی‌دانند. آن‌ها این‌ها (مهاجران) را دشمن خود می‌دانند و می‌گویند که از دست ما فرار کرده‌اند و رژیم ما را قبول ندارند.»

با توجه به این وضعیت، داوودزی از چهره‌های مذهبی و سیاسی افغان در خارج می‌خواهد از مناسبات و نفود خود در رهنمایی مهاجران در ایران استفاده کنند تا آن‌ها فریب تبلیغات را نخورند.