زنان اخراج شده از ایران: در افغانستان آینده‌ای نداریم

حبیبه، زن افغان که از زمان حکومت مجدد طالبان برای ادامه تحصیل در رشته انجنیری به ایران گریخته بود، در ماه جولای درست قبل از اتمام تحصیلاتش اخراج شد.

این زن ۳۱ ساله که به دلیل نگرانی‌های امنیتی نام خانوادگی خود را فاش نکرد، گفت که با یک لپتاپ و اسنادش به افغانستان بازگشته است. او یکی از صدها هزار نفری است که در هفته‌های اخیر مجبور به بازگشت شده اند، زیرا ایران پس از جنگ با اسرائیل، اخراج افغان‌ها را تشدید کرده است.

حبیبه در گذرگاه مرزی اسلام قلعه در هرات به رویترز گفت: «من خیلی (به پایان تحصیلاتم) نزدیک بودم.» او گفت که به اندازه کافی پس انداز کرده بود تا پایان نامه‌اش را که آخرین مرحله قبل از فارغ التحصیلی است، تکمیل کند، ولی اکنون باید زندگی را در کشوری از صفر شروع کند که زنان در آن از دوره ثانوی مکتب و تحصیل در دانشگاه منع شده اند.

به اینستاگرام دویچه وله دری بپیوندید

سازمان‌های امدادرسانی می‌گویند اتهامات مقامات ایرانی مبنی بر «جاسوسی اتباع افغان برای اسرائیل» باعث افزایش اخراج‌ها شده است. کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، گزارش داده است که از ابتدای ماه جون تقریباً ۷۰۰ هزار افغان از ایران اخراج شده اند. ایران و افغانستان ۹۲۰ کیلومتر مرز زمینی مشترک خشک و هموار دارند.

مقامات ایرانی با استناد به نگرانی‌های امنیتی و منابع، مدعی هستند که افراد اخراج شده فاقد مدارک بوده و اکثر آنها داوطلبانه کشور را ترک کرده اند. اسکندر مومنی، وزیر داخله ایران در ماه جولای به استناد گزارش رسانه‌های محلی گفت ۷۰ درصد از یک میلیون مهاجر افغان که از ماه مارچ این کشور را ترک کرده اند، به میل خود این کار را انجام داده اند.

رسانه‌های محلی به نقل از نادر یاراحمدی، مشاور وزارت داخله ایران و رئیس مرکز امور اتباع و مهاجران خارجی این وزارتخانه، گزارش دادند که کارت‌های سرشماری موقت حدود ۲ میلیون تبعه افغانستان از ماه مارچ باطل شده و آنها تا ماه جولای فرصت داشتند تا ایران را ترک کنند. وی گفت ۲.۱ میلیون افغان دیگر در ایران هیچ مدرکی ندارند.

ویدیو از آرشیف دویچه وله:

تعداد افغان‌هایی که پس از جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و ایران در ماه جون بازگشتند، به شدت افزایش یافت. کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد تخمین می‌زند که ایران در طول جنگ به طور متوسط روزانه بیش از ۳۰ هزار افغان را اخراج کرده است که نسبت به حدود ۲۰۰۰ نفر قبل از آن، ۱۵ برابر افزایش را نشان می‌دهد.

اما مقامات ایرانی ادعاهای جاسوسی را که به صورت پراکنده در گزارش‌های رسانه‌ها مطرح شده، کم اهمیت جلوه داده اند. یاراحمدی گفت که این سرکوب علیه مهاجران غیرقانونی است.

امدادگران در اسلام قلعه گفتند که برخی از بازگشت کنندگان پس از روزها بدون غذا و آب به آنجا رسیدند. مومنی اما گفت که اخراج‌ها با «احترام و عزت» انجام شد، اما اذعان کرد که جنگ باعث خروج سریع مردم شده و بسیاری بدون بدست آوردن دستمزد یا دارایی‌های شان ایران را ترک کرده اند.

رویترز با ۲۶ افغان که اخیراً از ایران بازگشته بودند مصاحبه کرد، بسیاری از آنها گفتند به کشوری بازگشته اند که برای شان ناآشنا و غیرقابل زندگی به نظر می‌رسد. اکثر آنها اقامت غیرقانونی در ایران را انکار کردند و گفتند که دارای مدارک اقامتی بوده اند.

بازگشت به «زندان»

راحله، ۳۷ ساله، گفت که به عنوان یک آرایشگر و خیاط دارای سند، در تهران زندگی می‌کرد و معاش ثابت داشت. او گفت حالا که همراه با دو دخترش به شهر هرات افغانستان بازگشته است، آینده‌ای برایش نمی‌بیند.

او می‌گوید چند سال پیش زمانی که شوهرش معتاد شد، از او جدا شد و از آن زمان تاکنون دخترانش را به تنهایی بزرگ می‌کند.

محدودیت‌های طالبان زنان را از اکثر شغل‌ها و سفرهای طولانی بدون سرپرست مرد منع می‌کند.

او گفت: «من هیچ همراه و محرم مرد ندارم.» و  افزود اگرچه پدرش محرم است، اما پیر است و قادر به همراهی یا حمایت از او نیست. این زن برگشت کننده گفت در چنین وضعیتی حس در زندان بودن دارد.

سیل پناهندگانی که از ایران و پاکستان به افغانستان بازمی‌گردند، با کشوری مواجه می‌شوند که اقتصاد آن فروپاشیده، کمک کنندگان خسته شده اند و دختران از آموزش در دوره‌های ثانوی مکتب محروم اند.

اما مقامات در افغانستان و همچنین نهادهای مددرسان می‌گویند که برای اخراج‌های گسترده و سریع پس از جنگ ایران و اسرائیل آماده نبودند و این اقدام آنان را تحت فشار قرار داده است.

اداره طالبان از ایران خواسته است که برای برگشت دادن مهاجران به تدریج اقدام کند و به بازگشت‌کنندگان فرصت دهد تا امور مالی خود را حل و فصل کنند و اموال شخصی خود را پس بگیرند.

زنانی که از ایران بازگشت داده شده اند، از حقوق و فرصت‌های از دست رفته سخن می‌گویند و مردان برگشت داده شده نیز از جدایی از خانواده‌های شان و همچنین آینده نامعلوم شکایت دارند.

رحیم ازبک ۵۹ ساله، گفت که در محل کارش به عنوان نگهبان امنیتی دستگیر شده و تنها اخراج شده است. او حالا در مسجدی در نزدیکی گذرگاه اسلام قلعه، دور از دو همسر و هفت فرزندش که همه تبعه افغان هستند و در ایران مانده اند، زندگی می‌کند.

او گفت که مقداری پول به عنوان پیش‌پرداخت کرایه خانه در ایران داشته، اما صاحب‌خانه آن را پس نداده است. او با چشمان اشکبار گفت: «من هیچ دارایی یا پس اندازی ‌ندارم، و هیچ سرپناهی یا جایی برای اقامت هم ندارم. نمیدانم چه کار کنم.»

منصور احمد، ۲۱ ساله، یک فلزکار از کابل، گفت که در ایران در محل کار دستگیر و بدون خانواده‌اش اخراج شده است. او گفت که ماموران ایرانی او را به کمک به کسی متهم کردند که می‌خواست از اردوگاه فرار کند و وقتی او این موضوع را انکار کرد، او را مورد لت و کوب قرار دادند.

ویدیو از آرشیف دویچه وله:

او گفت: «وقتی صحبت کردم، مرا لت کردند. وقتی ساکت ماندم، دوباره مرا لت و کوب کردند، سپس مرا به انفرادی بردند.»

علائم سرخ رنگ لت و کوب و کبودی روی پشت و شانه‌هایش قابل مشاهده بود، که نشان می‌داد با لگد مورد لت و کوب قرار گرفته است.

امنیت و فرصت‌های کاری

مقامات ایرانی آزار و اذیت سیستماتیک را انکار می‌کنند. علیرضا بیگدلی، شارژدافر سفارت ایران در کابل، گفت که هیچ گزارش رسمی از بدرفتاری وجود ندارد، اما اذعان کرد که «برخی ممکن است از نحوه برخورد، بازداشت یا بازگشت خود ناراضی باشند.»

مقامات ایرانی می‌گویند تلاش کرده اند از جدایی خانواده‌ها جلوگیری کنند، اما تایید می‌کنند که هرج و مرج پس از جنگ ممکن است باعث جدایی برخی از خانواده‌ها شده باشد.

یوتیوب دویچه وله دری را ببینید

دانشجویان تحت یک طرح بازگشت داوطلبانه تشویق شدند که با اقوام خود ایران را ترک کنند.

در حالی که بسیاری از افغان‌های بازگشت کننده گفتند که زندگی در ایران سخت است، زیرا در آنجا تبعیض وجود دارد، هزینه‌های زندگی بالا است و همواره احساس عدم پذیرش توسط جامعه داشتند، اما با آن هم هدف داشتند، برخی کار می‌کردند و برخی دیگر مصروف تحصیل بودند.

راحله گفت: «وضعیت در ایران بسیار دشوار بود. مردم با ما به شدت رفتار می‌کردند. آنها ما را تحقیر و توهین می‌کردند. اما حداقل امنیت و کار وجود داشت. زنان می‌توانستند کار کنند... و این برای ما خوب بود.»