راستی‌آزمایی: تصویرها و ویدیوهای جعلی پس از زلزله افغانستان
۱۴۰۴ شهریور ۱۲, چهارشنبه
زلزله‌ای قدرتمند در افغانستان جان بیش از ۱۴۰۰ نفر را گرفت و بیش از ۵۰۰۰ باب خانه را ویران کرد. وقوع این رویداد در مناطق کوهستانی، تلاش‌های نجات را با چالش روبرو کرده است. با افزایش تلفات، کمک‌رسانان در تلاش رسیدن به بازماندگان این رویداد مرگبار هستند. این زلزله که نیمه‌‌های یک شنبه شب رخ داد، چندین پس‌لرزه نیز به دنبال داشت. سازمان ملل متحد تخمین زده است که این زلزله ممکن است در کل صدها هزار نفر را متاثر سازد.
در همین حال، کاربران شبکه‌های اجتماعی با چالش دیگری روبرو هستند. تصاویر و ویدیوهای جعلی و تولید شده با هوش مصنوعی که ادعا می‌شود مقیاس و پیامدهای فاجعه را نشان می‌دهند، در پلتفرم‌های مختلف رسانه‌های اجتماعی در حال انتشار هستند و یک بعد غم‌انگیز دیگری به فاجعه طبیعی می‌افزاید. همکاران بخش راستی‌آزمایی دویچه وله برخی از مشهورترین این ادعاها را بررسی و رد کرده‌اند.
ویدیوهای جعلی تولید شده با هوش مصنوعی
ادعا: یک ویدیو که در ایکس منتشر شده، ادعا می‌کند که مراسم تشییع جنازه دسته جمعی را نشان می‌دهد که در آن صدها جسد کفن‌پوش به گورستان منتقل می‌شوند. در توضیح این ویدیو آمده است: "اینجا غزه نیست، اینجا ولایت کنر افغانستان است، جایی که بیش از ۸۰۰ نفر جان خود را از دست داده‌اند و هزاران تن تنها در یک شب در زلزله ویرانگر زخمی شده‌اند".
در این ویدیو همچنین درخواست کمک مالی می‌شود و چندین شماره تلفون برای تماس در متن اضافه شده است: "هر کسی که می‌خواهد کمک کند می‌تواند با شماره‌های زیر در افغانستان تماس بگیرد...".
نتیجه راستی‌آزمایی دویچه وله: ویدیو جعلی است!
این ویدیو به کمک هوش مصنوعی "ای‌آی" تولید شده است. چندین سرنخ واضح در ویدیو وجود دارد، مانند این واقعیت که هیچ چهره قابل شناسایی در ویدیو وجود ندارد. در این کلیپ هشت ثانیه‌ای به نظر می‌رسد چند چهره در حال حرکت هستند، اما حرکات آنها غیرطبیعی و تقریباً ربات‌گونه است.
مرتبط: زلزله افغانستان؛ کمرنگ شدن امیدواری به نجات افراد گیر مانده
همچنین به نظر می‌رسد که هر جسد توسط دو نفر و بدون تخت یا تابوت حمل می‌شود. ویدیو به حدی درهم و برهم است که به نظر می‌رسد چندین نفر از جمعیت دور می‌شوند یا در جهت مخالف جمعیت حرکت می‌کنند. هر دو مورد در این زمینه بی‌مفهوم به نظر می‌رسند.
گزارش‌های رسانه‌ها از ولایت زلزله‌زده کنر، ویرانی‌های گسترده و بسیاری از ساختمان‌های فروریخته را نشان می‌دهد. با این حال، در این ویدیو، هیچ نشانه‌ای از آسیب‌های اخیر در محل وجود ندارد. ساختمان‌های پس‌زمینه سالم به نظر می‌رسند. قابل تعجب نیست که بسیاری از کاربران در نظرات خود پای این ویدیو اشاره کرده‌اند که فکر می‌کنند این تصویر توسط هوش مصنوعی تولید شده است.
مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما ببینید!
با جستجوی معکوس تصویر، چندین پست قبلی را یافتیم که در آنها همین ویدیو در ارتباط با سرازیر شدن سیل به روز ۲۰ آگست در پاکستان نشر شده بود. در حالی که افغانستان با پیامدهای زلزله ویرانگر یکشنبه شب دست و پنجه نرم می‌کند، همسایه‌اش پاکستان از اواخر ماه جون سیلاب‌های به شدت نیرومند را تجربه می‌کند.
نسخه‌های متفاوت این ویدیو در اینترنت در گردش اند
این ویدیو همچنین در نسخه مشابهی در تیک‌تاک دیده می‌شود. در این مورد، ویدیو کیفیت بالاتری دارد، اما مشکلات معمول هوش مصنوعی حتی بیشتر مشهود است. تنها پس از سه ثانیه، بینندگان می‌توانند متوجه افرادی شوند که در یک دیگر گم می‌شوند و یا کاملاً ناپدید می‌شوند. این ویدیو در ۱۹ آگست، قبل از زلزله یک شنبه شب در کنر، بدون هیچ توضیحی منتشر شده است. در پس‌زمینه آن، آهنگی به زبان اردو پخش می‌شود.
در ویدیوی مشابه، کاربری نوشت است: "پشت هر جسد، یک خانواده‌ی از هم پاشیده وجود دارد." این یک کلپ هشت ثانیه‌ای دیگر است که ادعا شده مراسم تشییع جنازه‌صدها نفر را نشان می‌دهد. هشتگ‌های پیوست به این ویدیو، آن را با زلزله در افغانستان ارتباط می‌دهند. این ویدیو حاوی همان سرنخ‌ها است: چهره‌های ثابت و غیرقابل تشخیص، افرادی که در جهات مختلف حرکت می‌کنند و یا یکی در دیگری گم می‌شوند، و اشیای سفید که مانند هم هستند.
صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید!
ما از یکی از فریم‌ها اسکرین‌شات گرفتیم و متوجه شدیم که این ویدیو قبلا نیز در ارتباط با سیل در پاکستان به اشتراک گذاشته شده است. یکی از کاربران این ویدیو را با لینک صحفه یک سازمان خیریه مستقر در بریتانیا منتشر کرد. وقتی با این سازمان تماس گرفته شد، آنها به ما گفتند که از انتشار چنین ویدیویی در اینترنت چیزی نمی‌دانند.
چرا کلیپ‌های کوتاه؟
طول هر دو ویدیو فقط هشت ثانیه است و ما نتوانستیم کلپ‌های طولانی‌تری از هیچ‌کدام از آنها را در اینترنت پیدا کنیم. دلیل آن این است که بسیاری از ابزارهای نرم‌افزاری اکنون به کاربران اجازه می‌دهند با استفاده از هوش مصنوعی کلپ‌های کوتاهی با حداکثر طول حدود ۸ ثانیه ایجاد کنند. هانی فرید، متخصص کمپیوتر در دانشگاه کالیفرنیا-برکلی، که متخصص جرم‌شناسی دیجیتال است، نیز در یکی از پست‌های خود در لینکدین در ماه جون امسال به همین موضوع اشاره کرده است.
مرتبط: چرا در افغانستان به تکرار زلزله به وقوع می‌پیوندد؟
فرید نوشت: "یک نکته‌ی ساده (حداقل فعلاً) این است که تمام این ویدیوها دقیقاً هشت ثانیه طول دارند و یا از کلپ‌های کوتاه هشت ثانیه‌ای یا کمتر از آن که با هم ترکیب شده‌اند، تشکیل شده‌اند. چرا هشت ثانیه؟ این حداکثر مدت زمانی است که (ابزار تولید ویدیو از متن) ویو ۳ می‌تواند یک نمای پیوسته ایجاد کند. این محدودیت زمانی در مدل‌های دیگر کمی طولانی‌تر است، اما ۸ الی۱۰ ثانیه معمول است."
در هر دو ویدیو، فرض می‌شود که با یک کمره پرنده یا پهپاد گرفته شده است. هر چند این امکان وجود دارد، اما بررسی راستی‌آزمایی دویچه وله این الگو را اغلب در ویدیوهای تولید شده توسط هوش مصنوعی که ادعا می‌شود زیرساخت‌های ویران شده در سوریه، غزه یا ایران را نشان می‌دهند، مشاهده کرده است.
افزون بر این ویدیوها، تصاویر تولید شده توسط هوش مصنوعی نیز در فضای آنلاین در حال گردش هستند که ادعاهای دروغین را در مورد ویرانی‌های ناشی از زلزله در افغانستان در دسترس مخاطبان قرار می‌دهند.
ادعا: در یک پست پربازدید در ایکس (که در اینجا آرشیف شده است)، کاربری نوشت که "ولایت کنر در افغانستان به شدت تحت تأثیر یک زلزله‌ی قدرتمند قرار گرفته و ویران شده و ساکنان آن زخم برداشته اند." این کاربر تصویر نامبرده را برای حمایت از یک درخواست منتشر کرد: "جامعه نیاز مبرم به واکنش فوری به بحران و کمک دارد."
نتیجه راستی‌آزمایی دویچه وله: این تصویر جعلی است
صحنه تصویر مملو از نشانه‌های قابل دید است که گویا فاجعه را نشان می‌دهد: خانه‌های ویران‌شده، افرادی که در بیرون ایستاده‌اند، آتشی که در میان آوار می‌سوزد، و ماه که تا حدودی از میان ابرهای بالای کوه‌ها دیده می‌شود. همین کافی است تا زنگ خطری به صدا درآید که این تصویر می‌تواند با کمک هوش مصنوعی ساخته شده باشد. چنان که برای ساخت این تصویر زمان زیادی گذاشته شده و به جزئیات آن نیز توجه زیادی شده است.
جستجوی معکوس نشان داد که این ویدو «ساخته هوش مصنوعی گوگل» است.
نشانه‌های دیگری هم وجود دارند: سایه در همان جانبی دیده می‌شود که منبع روشنایی وجود دارد، در حالی که باید در جهت مخالف سایه می‌انداخت. افرادی که در این تصویر وجود دارند، لباس‌های زمستانی بر تن دارند در حالی که فعلاَ در شرق افغانستان کسی چنین لباس نمی‌پوشد. گذشته از این، این افراد به صورت غیرمعمول آرام و عادی به نظر می‌رسند.