نگرانی از تخریب ساحات باستانی در ولایت بلخ
۱۴۰۲ تیر ۲۶, دوشنبه
لقب شهر بلخ "ام البلاد" یا مادر شهرهاست، شهری که شاعران و نویسندگانی چون مولانا جلال الدین محمد بلخی، رابعه بلخی، حکیم ناصر خسرو بلخی را در خود پروراند و افغانستان را به جهان آشنا ساخت، اما حالا یادگارهای کهنش نه تنها محافظت و مرمت نمی‌شود، بلکه در حال نابودی است.
مسئولان پیشین ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت بلخ از زمان نظام ساقط شده جمهوری می‌گویند از مجموع ۱۲۰ ساحه باستانی و بناهای تاریخی، نزدیک به ۶۰ محل در حال نابودی است و هیچ تلاشی برای حفظ و نگهداری آنها صورت نگرفته است.
زیارتگاه منسوب به مزار حضرت علی در مزار شریف، بقایای مدرسه سلطان العلما، نه گنبد یا مسجد حاجی پیاده، آرامگاه رابعه بلخی، ابو نصر پارسا، تپه دلبرجین، خواجه کاشانی ولی، زیارت جوان مرد قصاب، آتش کده نوبهار، دیوار تاریخی بلخ باستان و باغ جهان نما، نمونه‌هایی از ساحات باستانی و بناهای تاریخی در بلخ هستند که بخش‌هایی از آنان در حال فروپاشی است.
مرتبط: مردم: طالبان ارگ شاهی جبل‌السراج را قرارگاه نظامی ساخته اند
پیش از حاکمیت طالبان وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان با حمایت مالی سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد "یونسکو"، بنیاد فرهنگی آغا خان و ترکیه، برخی از بناهای تاریخی چون آرامگاه احمد خزروی بلخی، آرامگاه فاطمه بلخی، آرامگاه خواجه نظام الدین، آرامگاه میر روزدار و مسجد قطعه تاریخی تخته پل را بازسازی کرد، اما افزایش دامنه جنگ در شمال افغانستان ترمیم بناهای دیگر را متوقف ساخت.
پیشینه بیشتر آبدات و بناهای تاریخی در بلخ به دوره اسلامی برمی‌گردد، اما پیشینه شمار دیگر این آثار مانند نه گنبد و آتش کده نوبهار در ولسوالی بلخ به دوره‌های پیش از اسلام می‌رسد.
یک تن از مسئولان سابق ریاست اطلاعات و فرهنگ در بلخ می‌گوید: »پس از روی کار آمدن مجدد طالبان در افغانستان، نه تنها کاری برای ترمیم و بازسازی این بناها صورت نگرفته، بلکه در حال نابودی قرار گرفته اند و به آنان توجهی نیز نمی‌شود.«
او می‌افزاید: »قبلاَ بخش‌هایی از این ساحات تاریخی چون نه گنبد و ابو نصر پارسا در ولسوالی بلخ زیر کار قرار داشت، اما با روی کار آمدن طالبان کارشان متوقف شد.«
باغ جهان نما از بناهای تاریخی در ولسوالی خُلم ولایت بلخ روزانه میزبان ده‌ها گردشگر داخلی بود. اما امین الله سمندر، مسئول نگهداری این باغ می‌گوید: »بخش‌های زیادی از این باغ در نتیجه جنگ‌ها تخریب شده و نیاز به بازسازی دارد.«
پیش از این رئیس پیشین اطلاعات و فرهنگ در بلخ گفته بود نزدیک به ۳۵۰ اثر منقول کشف شده از ساحات باستانی چون مجسمه‌ها، ظروف، ابزار فلزی و سنگی، کتاب‌های کهن با قدمت سه هزار سال از دوره‌های بودایی، یونانی و باختری در ساختمانی در نزدیکی ریاست اطلاعات و فرهنگ نگهداری می‌شوند.
مرتبط: جاری شدن سیلاب ها و افزایش نگرانی از فروپاشی منارجام
اما یک تن از کارمندان ریاست اطلاعات و فرهنگ که به دلایل امنیتی نخواست نامش ذکر شود، گفت که در حال حاضر آثار باستانی در داخل کانتینر در ساختمان ریاست اطلاعات و فرهنگ نگهداری میشود و برخی از آنها در صحن این ساختمان انبار شده اند: »طالبان مجسمه‌ها را از داخل ساختمان بیرون کردند و ساختمان نگهداری آثار تاریخی را محل نظامی ساختند. مجسمه‌ها را در داخل یک کانتینر انتقال دادیم و بخش از آنان به خاطر نبود جای در پشت ساختمان اطلاعات و فرهنگ انبار شده است.«
بخش از این آثار باستانی در حال حاضر در موزیم روضه شریف نگهداری میشود. به تازگی طالبان موترسایکل، بوشکه زرد، ماین مقناطیسی و ثانیه سوز را به عنوان ارزش‌های پیروزی شان در موزیم روضه شریف به نمایش گذاشته اند.
اما برای جلوگیری از حفاری ساحات باستانی و قاچاق و فروش آثار باستانی کمتر توجه صورت گرفته است. چنانچه فرهاد، یکی از باشندگان مزارشریف می‌گوید: »رسته قالین فروشی در شمال غرب روضه شریف در این روزها به محل خرید و فروش اشیای عتیقه تبدیل شده و باشندگان اطراف ساحات باستانی بلخ آثار قیمتی به دست آمده را در اینجا به فروش می‌رسانند. بیشتر این آثار با ارزش بلخ به پاکستان قاچاق میشود.«
در ماه می همین سال شماری از گردشگران خارجی در سفری به شمال افغانستان از ساحات باستانی در بلخ بازدید کردند و رسانه‌های زیر اداره طالبان در بلخ گفته اند، در یک سال اخیر ۲۵۰ گردشگر خارجی برای بازدید از ساحات باستانی به بلخ سفر کرده اند. برخی گردشگران خارجی گفته اند پس از حاکمیت طالبان توانسته اند با خیال راحت به ساحات باستانی ولایت‌های بامیان و بلخ سفر کنند و از محلات تاریخی بازدید کنند.