اعلام انحلال پ‌ک‌ک؛ خشونت در ترکیه پایان می‌یابد؟

پیشینه حزب کارگران کردستان

پ‌ک‌ک در سال ۱۹۸۷ با هدف ایجاد یک دولت مستقل کردها در خاورمیانه تاسیس شد. اما پسان‌تر از این هدف عقب‌نشینی کرده و تنها به رسمیت شناختن هویت کردها و همچنین خودمختاری سیاسی و فرهنگی در مناطق عمدتاً کردنشین را دنبال می‌کرد.

تخمین زده می‌شود که ۳۰ میلیون کرد در سراسر جهان زندگی می‌کنند که آنها را به بزرگترین گروه قومی بدون دولت مستقل تبدیل می‌کند. اقلیت‌های کرد بیشتر در جنوب شرق ترکیه، شمال عراق، بخشی از ایران و شمال سوریه حضور دارند.

بیشتر بخوانید: ترکیه مواضع احتمالی پ‌ک‌ک را در عراق هدف قرار داد

پ‌ک‌ک به‌عنوان یک سازمان شبه‌نظامی، در سال ۱۹۸۴ میلادی از شمال عراق دست به عملیات مسلحانه ‌بر ترکیه زد. ایالات متحده امریکا، اروپا و ترکیه این حزب را یک سازمان تروریستی می‌دانند. فعالیت‌های این گروه از سال ۱۹۹۳ میلادی در آلمان ممنوع شده است.

بر بنیاد آمار‌های ارائه شده از سوی مقام‌های امنیتی آلمان، شمار بزرگی از دیاسپورای کرد در این کشور زندگی می‌کنند که در این میان شمار هواداران حزب کارگران کردستان به حدود ۱۴۵۰۰ تن می‌رسد.

بیشتر بخوانید: ترکیه نیروهای کرد در سوریه را به عملیات نظامی تهدید کرد

تخمین زده می‌شود که در درگیری مسلحانه میان پ‌ک‌ک و حکومت ترکیه، بیش از ۴۰ هزار تن جان باخته‌اند که یک تعداد زیاد آنان افراد ملکی بوده اند.

در ۱۰ سال گذشته اکثر جنگجویان پ‌ک‌ک از ترکیه عقب‌نشینی کرده‌اند، اما به حملات خود بر خاک آن کشور از عراق و سوریه ادامه داده اند.

عبدالله اوجالان کیست؟

عبدالله اوجالان که همچنان به نام آپو شناخته می‌شود، به تأسیس پ‌ک‌ک کمک کرد و تا به امروز به عنوان رهبر این گروه شناخته می‌شود. او در سال ۱۹۷۹ میلادی از ترکیه به سوریه فرار کرد و از آنجا ترتیبات جنگ کردها برای بدست آوردن استقلال این گروه قومی را آغاز کرد.

او اولین مقر پ‌ک‌ک را در دره بقاع لبنان ایجاد کرد که در آن زمان تحت کنترول سوریه بود. پس از کودتای نظامی در سال ۱۹۸۰ میلادی در ترکیه، بسیاری از فعالان در همان مقر به او پیوستند. 

صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید!

اوجالان در سال ۱۹۹۸ زیر فشار قرار گرفت تا سوریه را ترک کند و از آن زمان او ماه‌ها مصروف درخواست پناهندگی سیاسی در برخی از کشورها بود اما سرانجام در سال ۱۹۹۹ سرویس مخفی ترکیه او را در شهر نایروبی پایتخت کینیا اختطاف کرد و به حکومت ترکیه سپرد.

بیشتر بخوانید: ترکیه از بازداشت ۱۱۰ تن به ظن ارتباط با تروریسم خبر داد

عبدالله اوجالان در ترکیه به خیانت، تشکیل سازمان مسلحانه و تجزیه طلبی متهم و به اعدام محکوم شد، اما بعداً این حکم به حبس ابد تنزیل یافت. به این ترتیب اوجالان تا کنون در زندان امرالی زندانی است و حتی خانواده و وکیلان او نیز اجازه دیدار با او را ندارند.

آیا حزب کارگران کردستان درخواست اوجالان را خواهد پذیرفت؟

وهاب جوشکان از مؤسسه تحقیقات سیاسی و اجتماعی دیاربکر، به این باور است که عبدالله اوجالان همچنان به عنوان مسئول اصلی پ‌ک‌ک شناخته می‌شود.

این پژوهشگر امور سیاسی چهار بازیگر کلیدی را در مساله خودمختاری کردها معرفی می‌کند: رهبری نظامی پ‌ک‌ک مستقر در کوه‌های قندیل عراق، کنفدراسیون انجمن‌های کرد اروپایی در بروکسل، اداره خودگردان زیر رهبری کردها در منطقه روژاوا در سوریه، و حزب برابری خلق و دموکراسی (دی ای ام) که طرفدار کردها است. او می‌افزاید که در هفته‌های گذشته، هر چهار این بازیگران نشان داده‌اند که از اوجالان حمایت می‌کنند و باید تصمیم بگیرند که به درگیری خشونت‌آمیز پایان دهند.

پروسه‌های قبلی صلح

اولین گام‌ها به سوی صلح میان پ‌ک‌ک و دولت ترکیه در سال ۲۰۰۹ آغاز شد. سال‌های بعد، هاکان فیدان، مدیر وقت اطلاعات ملی، با نمایندگان پ‌ک‌ک در اسلو، پایتخت ناروی گفتگو کرد اما این مذاکرات شکست خورد.

چندین سال بعد دومین تلاش برای مذاکرات صلح میان دو طرف با حضور عبدالله اوجالان و حزب دموکراتیک خلق (اچ دی پی) دنبال شد. 

در این مدت، حزب دموکراتیک خلق حامی کردها طرفدارانی پیدا کرد و از روند صلح حمایت کرد، در حالی که از رجب طیب اردوغان که آن زمان نخست وزیر بود، خواستار تقویت حقوق اولیه کردها و مخالفان شد.

در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۵ ، این حزب بیش از ۱۳ درصد از آرای مردم را به دست آورد و در نتیجه حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان اکثریت مطلق خود را از دست داد. اردوغان پس از مدت کوتاهی به روند صلح پایان داد.

بیشتر بخوانید: ترکیه ده‌ها تن را به ظن ارتباط با «پ ک ک» بازداشت کرد

آقای جوشکان مدیر موسسه دیاربکر خاطرنشان کرد که وضعیت سوریه در آن زمان نیز در این موضوع نقش داشت. در طول جنگ داخلی، دولت سوریه کنترول خود را بر مناطق شمالی سوریه از دست داده بود که به دست نیروهای کرد محلی همسو با پ‌ک‌ک افتاد. این کارشناس توضیح داد که این از دید دولت ترکیه یک تحول خطرناک بود که به دنبال آن دومین روند صلح با سرکوب کردها پایان یافت.

نقش بحران خاورمیانه در این تحول چیست؟

جوشکان به این باور است که به ویژه پس از سرنگونی رژیم بشار اسد در سوریه  "وضعیت حساس در خاورمیانه هم تهدیدی بزرگ و هم فرصتی بزرگ برای ترکیه است".

این کارشناس گفت که تعامل فعلی ترکیه به هدف جلوگیری از تقویت پ‌ک‌ک و نیروهای کرد است. با توجه به ضعف کنونی ایران، این احتمال نیز وجود دارد که ترکیه به قوی‌ترین قدرت سیاسی و اقتصادی در منطقه تبدیل شود. جوشکان توضیح داد که هر دو هدف مستلزم پایان دادن به درگیری مسلحانه با پ‌ک‌ک است.

مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما ببینید!

چند روز پیش، هیئتی از حزب برابری مردم و دموکراسی وارد منطقه نیمه خودمختار کردستان در شمال عراق شد تا با مسرور بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان گفتگو کند. او نیز مایل به حمایت از حل و فصل مسالمت آمیز است.

اما علیرغم تمام تلاش‌های صلح کنونی، دولت ترکیه اخیرا سرکوب کردها و منتقدان را تشدید کرده است. تنها در یک هفته، دولت ۳۴۰ سیاستمدار، وکیل، فعال حقوق بشر و روزنامه نگار را به اتهام تروریسم بازداشت کرده است. و در پی آخرین انتخابات محلی، تعداد زیادی از مقامات منتخب متعلق به حزب برابری مردم و دموکراسی همچنین کسانی که متعلق به حزب اصلی اپوزیسیون جمهوری خلق بودند، از سمت‌های شان عزل شده و بازداشت گردیدند.