Το τυλιγμένο Ράιχσταγκ: η γοητεία του εφήμερου

Όποιος έτυχε να βρεθεί στο Βερολίνο το καλοκαίρι του 1995 θα το θυμάται για το υπόλοιπο της ζωής του. Το ιστορικό κτήριο του Ράιχσταγκ, το ομοσπονδιακό κοινοβούλιο (σήμερα γνωστό ως Μπούντεσταγκ), εκεί που χτυπάει η καρδιά τηςγερμανικής πολιτικής είχε εξαφανιστεί. Δεν ανατινάχθηκε, δεν κατεδαφίστηκε, αλλά τυλίχθηκε. Τυλιγμένο σε ασημένιο ύφασμα, δεμένο με χοντρά σχοινιά, σαν συσκευασία δώρου. Μια τρελή ιδέα; Ίσως. Αλλά και μια ιδέα που έγραψε ιστορία.

Πίσω από αυτό το θεαματικό εγχείρημα βρισκόταν το διάσημο ζευγάρι καλλιτεχνών που έχουν επανειλημμένα εκπλήξει τον κόσμο με τα γιγαντιαία έργα τέχνης με τον προσωρινό χαρακτήρα. Επρόκειτο για τον Κρίστο και την Ζαν Κλωντ. Το όραμά τους να τυλίξουν το Ράιχσταγκ ήταν μεγάλο, τολμηρό και χρειάστηκε 23 χρόνια για να σχεδιαστεί.

Το Ράιχσταγκ πριν από 30 χρόνια

Το 2025, είναι μια πραγματική επετειακή χρονιά για τους θαυμαστές του ΒούλγαρουΚρίστο  και της Γαλλίδας Ζαν Κλωντ. Θα ήταν και οι δύο 90 ετών. Γεννήθηκαν μάλιστα την ίδια μέρα, στις 13 Ιουνίου 1935. Ο Κρίστο καταγόταν από τη Βουλγαρίακαι αργότερα κατέφυγε από την κομμουνιστική Ανατολή στη Δυτική Ευρώπη, πρώτα στην Πράγα και στη συνέχεια στη Βιέννη, στη Γενεύη και τελικά στο Παρίσι. Εκεί γνώρισε την Ζαν Κλωντ το 1958. Ήταν Γαλλίδα με ρίζες από το Μαρόκο. Οι δυο τους έγιναν μια καταπληκτική ομάδα. Ο Κρίστο ήταν ο καλλιτέχνης και η Ζαν Κλωντ η διοργανώτρια.

Καταπιάνονταν με θεαματικές καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις σε δημόσιους χώρους. Τύλιγαν γέφυρες, κτίρια ή ολόκληρες παραλιακές λωρίδες, έστηναν γιγαντιαίες κουρτίνες μέσα σε κοιλάδες ή υλοποιούσαν υφασμάτινες εγκαταστάσεις μήκους χιλιομέτρων. Τίποτα από αυτά δεν ήταν μόνιμο και όλα ήταν αυτοχρηματοδοτούμενα. Καμία διαφήμιση, κανένας χορηγός. Τα χρήματα για τα έργα προέρχονταν μόνο από την πώληση σχεδίων.

Πριν από σαράντα χρόνια, το ζευγάρι τύλιξε την περίφημη Pont Neuf στο Παρίσι, πριν από 20 χρόνια μάγεψαν το Central Park της Νέας Υόρκης και πριν από 30 χρόνια χάρισαν στη γερμανική πρωτεύουσα ένα μαγικό καλοκαίρι ‘εξαφανίζοντας’ το Ράιχσταγκ.

Μεγάλη αναμονή για την έγκριση

Η ιδέα του τυλιγμένου Ράιχσταγκ στο Βερολίνο γεννήθηκε το 1971 εν μέσω του Ψυχρού Πολέμου. Εκείνη την εποχή, το Ράιχσταγκ βρισκόταν ακριβώς δίπλα στο Τείχος του Βερολίνου. Ήταν ένα συμβολικό κτίριο, η έδρα της κυβέρνησης της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας βρισκόταν ακόμη στη Βόννη όταν έφτιαχναν τα σχέδιά τους και η Μπούντεσταγκ μετακόμισε στο κτίριο του Ράιχσταγκ με τον χαρακτηριστικό γυάλινο θόλο, που αναδιαμορφώθηκε από τον αρχιτέκτονα Νόρμαν Φόστερ το 1999.

Για τους δυο καλλιτέχνες όμως ήταν ένα κτίριο με σημαντική ιστορία: από τη Γερμανική Αυτοκρατορία στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, τον Εθνικοσοσιαλισμό και το "Τρίτο Ράιχ", τον  Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο,  τη διαίρεση της Γερμανίας μετά τον πόλεμο και την Επανένωση. Ξανά και ξανά, ο χώρος αυτός υπήρξε σκηνικό σημαντικών στιγμών στην ιστορία της  Γερμανίας. 

Αλλά ένα τέτοιο έργο τέχνης απαιτεί άδεια και αυτή άργησε να έρθει. Δόθηκε το 1994, μετά από περισσότερα από 20 χρόνια συζητήσεων.

Τον Ιούνιο του 1995 είχε έρθει η ώρα. Το Ράιχσταγκ τυλίχτηκε με ένα ασημένιο ύφασμα - πάνω από 100.000 τετραγωνικά μέτρα και με ένα σκοινί 16 χιλιομέτρων. Το εγχείρημα διήρκεσε αρκετές ημέρες και το παρακολούθησε όλος ο κόσμος.

Από τις 24 Ιουνίου έως τις 7 Ιουλίου 1995, πάνω από 5 εκατομμύρια άνθρωποι ήρθαν στο Βερολίνο για να δουν αυτό το παράξενο θέαμα. Έμοιαζε με γιορτή. Οι άνθρωποι ξάπλωναν στο γρασίδι, έκαναν πικνίκ, έβγαζαν φωτογραφίες και συζητούσαν.

Γιατί να καλυφθεί;

Ο Κρίστο και η Ζαν Κλωντ δεν ήθελαν να κρύψουν το κτίριο. Ακριβώς το αντίθετο. Ήθελαν να του δώσουν μια νέα ζωή. Το περιτύλιγμα αφαίρεσε οτιδήποτε επιφανειακό. Δεν μπορούσες πλέον να δεις τις λεπτομέρειες, αλλά το σχήμα, τη μορφή, τον όγκο.

Και το πιο σημαντικό, αυτό το έργο τέχνης ήταν επίσης εφήμερο. Μετά από δύο εβδομάδες, η μαγεία είχε τελειώσει, το ύφασμα αφαιρέθηκε και δεν έμεινε τίποτα. Μόνο αναμνήσεις. Για το ζευγάρι καλλιτεχνών, αυτό το εφήμερο ήταν κεντρικό στοιχείο της δουλειάς τους.

«Η ομορφιά βρίσκεται στο εφήμερο», έλεγαν συχνά. Πρέπει να απολαμβάνεις τη στιγμή γιατί ξέρεις ότι σύντομα θα τελειώσει.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου