Την περασμένη Παρασκευή ήταν μια 39χρονη με ψυχικά προβλήματα στο Αμβούργο.Τη Δευτέρα, ένας 53χρονος υπό την επήρεια ναρκωτικών στο Λίβερπουλ. Σκόρπισαν τον τρόμο στο συγκεντρωμένο πλήθος, τραυμάτισαν δεκάδες ανυποψίαστους ανθρώπους. Χωρίς λόγο. Στις δύο αυτές περιπτώσεις ευτυχώς δεν υπήρξαν νεκροί. Τέτοια γεγονότα συμβαίνουν πια όμως με απίστευτη συχνότητα. Στη Γερμανία, στην Αγγλία, στη Γαλλία.
Ο λόγος που τραβούν ακαριαία το ενδιαφέρον των ΜΜΕ, ας μην κρυβόμαστε, ακόμα και όταν είναι σχετικώς «ελαφράς μορφής» έχει να κάνει κυρίως με την εθνικότητα του εκάστοτε δράστη. Είναι το πρώτο που σκέφτονται και ρωτούν όλοι. Είναι ντόπιος ή ξένος;
Στα δύο προαναφερθέντα περιστατικά οι επίδοξοι τιμωροί ήταν ημεδαποί. Αυτό δεν απέτρεψε πάντως κάποιους, τις πρώτες στιγμές της αναστάτωσης να διακινήσουν φήμες για τρομοκρατικό χτύπημα κάποιου φανατικού αλλόθρησκου. Όπως δεν απέτρεψε πολιτικούς το προηγούμενο διάστημα, από το να κερδοσκοπήσουν πολιτικά πάνω σε τέτοια γεγονότα.
Μια αλλόκοτη συμμαχία
Φυσικά και υπήρξαν και αναρίθμητα τέτοια περιστατικά στο παρελθόν. Φονικά πολλές φορές. Όμως κάθε φορά που το κόκκινο χρώμα των «breaking news» εμφανίζεται στις οθόνες που μας συντροφεύουν πια όλες τις ώρες της ημέρας η πρώτη σκέψη πάει στον διαφορετικό. Στην «απειλή». Σε μια αλλόκοτη συμμαχία φανατικοί και από τις δύο μεριές, που ορκίζονται σε ένα έθνος ή σε μια θρησκεία έχουν καταφέρει να μας βάλουν στη μέση μιας τέτοιας μάχης, που στοχεύει κυρίως το μυαλό μας.
Είμαστε καταδικασμένοι να ζήσουμε σε κοινωνίες του φόβου, περιτριγυρισμένοι από εσωτερικές και εξωτερικές απειλές, τις οποίες δεν επικαλούνται πια μόνο ακραίοι πολιτικοί, αλλά και οι μέχρι χθες εγγυητές του νόμου και της τάξης, εκπρόσωποι του μεσαίου χώρου, των συναινέσεων και των συγκερασμών;
Δεν ανέφερα τυχαία τις τρεις χώρες. Εδώ και χρόνια Γερμανοί, Γάλλοι και Βρετανοί βομβαρδίζονται με θεωρίες που βλέπουν κάθε ξένο ως απειλή. Το τελευταίο διάστημα κοιμούνται και ξυπνούν και με προφητείες ενός επικείμενου πολέμου, από πολιτικούς που καλούν τη νεολαία να σκεφτεί την καριέρα στο στρατό και την κοινωνία να δείξει κατανόηση για το γεγονός ότι τα δισεκατομμύρια για την άμυνα της πατρίδας τους υποχρεώνουν να παραιτηθούν από κεκτημένα, που βαφτίστηκαν προνόμια πολυτελείας.
Εγρήγορση ή καθεστώς τρόμου;
Τι καλό μπορεί να προκύψει από κοινωνίες που δεν ζουν πια μόνο σε εγρήγορση, αλλά σε καθεστώς τρόμου: Κανείς δε μιλάει σοβαρά για την καταπιεσμένη επιθετικότητα, που κάνει εφήβους να κυκλοφορούν με μαχαίρια. Στους πολιτικούς, όπως στην περίπτωση του Αμβούργου αρκεί να τοποθετούν σε ορατά σημεία πινακίδες, που να υπενθυμίζουν ότι απαγορεύεται η οπλοφορία. Να προαναγγέλουν περισσότερες κάμερες παντού, αν και η εμπειρία έχει δείξει ότι αυτές δεν αποτρέπουν το κακό.
Οι επιστήμονες καταγράφουν εκτόξευση ψυχικών και ψυχοσωματικών ασθενειών, κοινωνιολόγοι προειδοποιούν για την επικίνδυνη εξάπλωση φασιστικών ιδεών σε δεκατριάχρονα παιδιά, αλλά η πολιτική αντιδρά με υποσχέσεις ότι θα ξανακάνει την εκάστοτε πατρίδα να μας κάνει υπερήφανους, την οικονομία ισχυρή και τα σύνορα αδιαπέραστα.
Είναι ένα πάρτι εσωστρέφειας και εγκλεισμού. Κανείς δε μιλάει πια για Ευρώπη χωρίς σύνορα, για ειρήνη και ευημερία. Οφείλουμε να είμαστε όλοι ετοιμοπόλεμοι, καχύποπτοι και υπάκουοι. Έτοιμοι να χωθούμε σε καταφύγια αν χρειαστεί. Το ερώτημα δεν θα απαντηθεί τώρα, αλλά ωστόσο πρέπει να τεθεί. Αν οι γενιές που μεγάλωσαν στην ασφάλεια, την ξεγνοιασιά και την αφθονία για τις οποίες καμάρωναν οι πολιτικοί μας έφεραν τελικά την Ευρώπη σε αυτό το σημείο, τι μπορούμε να προσδοκάμε από τις γενιές, που καλούνται τώρα να ωριμάσουν μέσα στο φόβο και την απομείωση;