Από το «προτεκτοράτο» Μέρκελ στον «οργισμένο» Τσίπρα

Στις αρχές του 2010 ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου ομολογεί ότι η Ελλάδα δεν είναι σε θέση να πληρώσει (να αναχρηματοδοτήσει, για την ακρίβεια) τα χρέη της. Τα πρώτα σχόλια στον γερμανικό Τύπο είναι εξαιρετικά αρνητικά, ενίοτε και με μία δόση ειρωνείας.

«Απατεώνες στην ευρω-οικογένεια» είναι ο τίτλος στο εξώφυλλο του περιοδικού Focus τον Φεβρουάριο του 2010, που απεικονίζει σε φωτομοντάζ την Αφροδίτη της Μήλου να υψώνει το μεσαίο δάχτυλο. Σε ποιους άραγε; Το άρθρο κάνει λόγο για «2.000 χρόνια παρακμής» στην Ελλάδα και επαναφέρει παλαιότερες αιτιάσεις για παραποιημένα στατιστικά στοιχεία, με τα οποία υποτίθεται ότι η χώρα εντάχθηκε στο ευρώ το 2001, «εξαπατώντας» τα υπόλοιπα κράτη-μέλη.

Τη σκυτάλη παίρνει η Bild. Τον Απρίλιο του 2010, με φόντο μία μεγαλοπρεπή φωτογραφία του Παρθενώνα, ενημερώνει τους αναγνώστες της ότι «η Ελλάδα χρεοκόπησε» και «η κυβέρνηση παρακαλάει για βοήθεια». Τον Οκτώβριο, παραμονή μίας κρίσιμης επίσκεψης Παπανδρέου στο Βερολίνο και ενώ έχει ήδη ψηφιστεί το πρώτο μνημόνιο, η Bild θα ζητήσει από τους «μπατίρηδες Έλληνες» να «πουλήσουν τα νησιά τους» για να ξεχρεώσουν.

«Πολιτική ισχύος» από το Βερολίνο;

Λίγο αργότερα όμως η οικονομική επιθεώρηση Handelsblatt αλλάζει το κλίμα με πρωτοσέλιδο άρθρο του αρχισυντάκτη Γκαμπόρ Στάινχαρτ και τίτλο «Βερσαλλίες χωρίς πόλεμο». Για πρώτη φορά η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ κατηγορείται για μία «πολιτική ισχύος» απέναντι στις χώρες της κρίσης, «που βλάπτει τα γερμανικά συμφέροντα». Μεταξύ άλλων, διαβάζουμε: «Οι Έλληνες καλούνται να εξοικονομήσουν το 14% του ΑΕΠ μέχρι το 2014. Αν μπορούσε να επιτευχθεί αυτό, θα είναι η μεγαλύτερη εξοικονόμηση που έχει επιτύχει μία χώρα εν καιρώ ειρήνης. Όποιος μετατρέπει τις χώρες-οφειλέτες σε προτεκτοράτο, θα δρέψει τη διχόνοια». 

Τον Νοέμβριο του 2011 το δεύτερο μνημόνιο έχει ψηφιστεί και οι περικοπές στην Ελλάδα είναι πιο οδυνηρές από ποτέ. Σε άρθρο της με τίτλο «Κάνοντας οικονομίες όπως οι Έλληνες», η Frankfurter Rundschau θέτει το ερώτημα: Τι θα γινόταν, αν επιβαλλόταν στη Γερμανία ένα αντίστοιχο μνημόνιο; Οι απαντήσεις προκαλούν δέος: «Το γερμανικό κράτος θα έπρεπε να εξοικονομήσει περίπου 400 δισεκατομμύρια ευρώ μέσα σε έξι χρόνια, δηλαδή 70 δις ετησίως. (…) Ο ΦΠΑ αυξάνεται από 19% σε 26%, κάτι που αποφέρει περίπου 70 δις, οπότε καλύπτεται ο στόχος για το πρώτο έτος. Βέβαια καταρρέει η εσωτερική κατανάλωση, αλλά αυτό δεν μας ενδιαφέρει επί του παρόντος. Τον δεύτερο χρόνο η κυβέρνηση προχωράει σε νέα σκληρή τομή και αυξάνει τις ασφαλιστικές εισφορές κατά 7%. (…) Τον τρίτο χρόνο καλούνται στο ταμείο οι εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα. Σε ένα θαρραλέο βήμα το κράτος μειώνει τις αποδοχές τους κατά 15%. (…) Τον τέταρτο χρόνο ο κόσμος βγαίνει στους δρόμους, κάθε Δευτέρα οι διαδηλώσεις συγκλονίζουν τη χώρα». Και ούτω καθεξής...

«Σοκ στην Ευρώπη»

Τον Οκτώβριο του 2011 στις Βρυξέλλες η Ελλάδα έχει συμφωνήσει στη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση κρατικού χρέους στην ιστορία, αλλά μετά από λίγες μέρες ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου εξαγγέλλει δημοψήφισμα. «Η Ελλάδα προκαλεί σοκ στην Ευρώπη» είναι ο πρωτοσέλιδος τίτλος της Süddeutsche Zeitung. H εφημερίδα του Μονάχου θεωρεί ότι «κανείς δεν είχε υπολογίσει με αυτό το βήμα του Παπανδρέου. Αυτό προδίδει και η βουτιά στα διεθνή χρηματιστήρια μετά τις εξαγγελίες περί δημοψηφίσματος. Άλλωστε, μετά τη σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών όλοι οι συμμετέχοντες -ακόμα και οι απαισιόδοξοι, που δεν ήθελαν να πιστέψουν σε μία αίσια έκβαση- αισθάνθηκαν ανακούφιση». Μετά την έκτακτη σύνοδο των Καννών και τις πιέσεις των πιστωτών το δημοψήφισμα ακυρώνεται και η Süddeutsche Zeitung υπογραμμίζει με νόημα ότι «σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες και ο υπουργός Οικονομικών Ευάγγελος Βενιζέλος απορρίπτει τα σχέδια για δημοψήφισμα στην παρούσα φάση».

Τον Οκτώβριο του 2012 η Άνγκελα Μέρκελ επισκέπτεται την Αθήνα, για πρώτη φορά από τότε που ξέσπασε η κρίση, για συνομιλίες με τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά. Η Zeit Online σχολιάζει: «Ο Έλληνας πρωθυπουργός γνώριζε ότι η Μέρκελ δεν πρόκειται να μοιράσει υποσχέσεις. Ούτε θα δώσει διαβεβαιώσεις για πολύ περισσότερα χρήματα, ούτε θα παραχωρήσει περισσότερο χρόνο για το πρόγραμμα σταθεροποίησης. Η επίσκεψή της ήταν κυρίως συμβολική».

Η «οργή» του Τσίπρα

Δύο αφιερώματα του περιοδικού DER SPIEGEL προκάλεσαν αίσθηση μετά την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο του 2015. Στο πρώτο άρθρο, στα τέλη Ιανουαρίου, ο Αλέξης Τσίπρας εμφανίζεται στο εξώφυλλο και αποκαλείται «Ο εφιάλτης της Ευρώπης», αλλά και «Der Geisterfahrer» (κάτι που δύσκολα μεταφράζεται στα ελληνικά και σημαίνει «αυτός που οδηγεί στο αντίθετο ρεύμα») . Στις εσωτερικές σελίδες του περιοδικού ο ίδιος απεικονίζεται συνοφρυωμένος και χαρακτηρίζεται «οργισμένος Έλληνας».

Ο αρθρογράφος εκτιμά ότι «ο Τσίπρας είναι αποτέλεσμα μίας άρνησης της πραγματικότητας, η οποία μάλλον μόνο στην Ελλάδα είναι δυνατή σε αυτή την έκταση. Η καθιέρωση του ευρώ είχε επιφυλάξει στη χώρα μία πρωτοφανή ευημερία, βασισμένη κατά κύριο λόγο σε δάνεια, τα οποία ξαφνικά προσφέρονταν πιο φθηνά από ποτέ στις αγορές. Ακόμη και μετά την κρίση και μία ύφεση άνευ προηγουμένου, το ελληνικό ΑΕΠ διατηρείται στα επίπεδα που βρισκόταν την εποχή της ένταξης στο ευρώ».

Στα τέλη Μαρτίου το εξώφυλλο του DER SPIEGEL απεικονίζει σε φωτομοντάζ την Άνγκελα Μέρκελ μαζί με ναζί αξιωματικούς στην Ακρόπολη και θέτει το ερώτημα: «Πώς βλέπουν οι Ευρωπαίοι τους Γερμανούς;» Το εξώφυλλο προκάλεσε συζητήσεις και εντός Γερμανίας, στην Ελλάδα πολλοί το χαρακτήρισαν «προκλητικό». Μάλλον αδίκως, γιατί το άρθρο που ακολουθεί εστιάζει κυρίως στην κριτική διάθεση της Νότιας Ευρώπης απέναντι στην ίδια τη Γερμανία, αλλά και στο ζήτημα των πολεμικών επανορθώσεων. Φιλοξενεί μάλιστα εκτενείς δηλώσεις του Μανώλη Γλέζου για τις επανορθώσεις, καθώς και του τότε αναπληρωτή υπουργού Πολιτισμού Νίκου Ξυδάκη για την οικονομική πολιτική της Γερμανίας. 

Ο αρθρογράφος εξηγεί όμως και την οπτική γωνία του Βερολίνου: «Η Γερμανία έχει ισχυρή οικονομία, αλλά είναι μία μικρή χώρα απέναντι στην Κίνα ή στις ΗΠΑ. Γι' αυτό η Γερμανία χρειάζεται την Ευρώπη. Πρέπει όμως να είναι μία Ευρώπη οικονομικά ισχυρή και ανταγωνιστική. Αυτό επιδιώκει η Μέρκελ».