Kύπρος: Οι εγκλωβισμένοι του ξενοδοχείου DOME

Καλοκαίρι 1974. Η Κερύνεια, η εξωστρεφής πόλη της βόρειας ακτής της Κύπρου, μετατρέπεται από κοσμοπολίτικο θέρετρο σε πεδίο μαχών. Τα τουρκικά στρατεύματα αποβιβάζονται το ξημέρωμα της 20ης Ιουλίου στην ακτή Πέντε Μίλι. Με τη συνδρομή βομβαρδιστικών και αλεξιπτωτιστών, οι τουρκικές δυνάμεις επελαύνουν και σταδιακά επεκτείνονται καταλαμβάνοντας ολόκληρη την πόλη.

Μέσα σε λίγες ώρες, το γνωστότερο ξενοδοχείο της Κερύνειας, το DOME ορίζεται ως σημείο συγκέντρωσης για τους ξένους τουρίστες και σταδιακά μετατρέπεται σε κέντρο φιλοξενίας-κράτησης και για Ελληνοκύπριους που έμειναν εγκλωβισμένοι στην πόλη. 

Καταφύγιο για τουρίστες

Από τις πρώτες ώρες της τουρκικής εισβολήςστο ξενοδοχείο DOME συγκεντρώθηκαν δεκάδες ξένοι τουρίστες καθ΄ υπόδειξη του ΟΗΕ και των πρεσβειών τους. Άλλωστε, τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης αναφέρονταν ήδη στους Βρετανούς που βρίσκονταν εγκλωβισμένοι στην Κύπρο εν μέσω πολέμου. Ως εκ τούτου τουρίστες από την ευρύτερη περιοχή συγκεντρώθηκαν στο ξενοδοχείο, ενώ στα ανοικτά της Κερύνειας κατέπλευσαν βρετανικά πλοία έτοιμα για την έναρξη  επιχειρήσεων εκκένωσης.

Στα μπαλκόνια του DOME κρεμιούνται λευκά σεντόνια, ενώ στην ταράτσα, ζωγραφίζεται με μπογιά μια μεγάλη βρετανική σημαία για αποφυγή ενδεχόμενων βομβαρδισμών του κτηρίου από την τουρκική αεροπορία. Μέχρι το μεσημέρι, η επιχείρηση μεταφοράς των τουριστών σε ασφαλέστερα σημεία βρισκόταν σε εξέλιξη είτε μέσω θαλάσσης είτε μέσω αέρος.

Οι εν λόγω εξελίξεις καθιστούν ουσιαστικά το ξενοδοχείο DOME την μοναδική ασφαλή ζώνη της Κερύνειας. Εκεί θα προσέτρεχαν τις επόμενες ημέρες εκατοντάδες Ελληνοκύπριοι που είτε δεν θέλησαν είτε δεν μπόρεσαν να εγκαταλείψουν την πόλη.

Κοσμοσυρροή στο DOME

Δύο μέρες μετά την έναρξη της tουρκικής εισβολής, στους διαδρόμους του DOME συνωστίζονταν πάνω από χίλιοι Eλληνοκύπριοι καθοδηγούμενοι από τις δυνάμεις των Ηνωμένων Εθνών που «χτένιζαν» τους δρόμους της Κερύνειας για εντοπισμό αμάχων. Η πρωτοφανής κατάσταση πρέπει να τύχει διαχείρισης.

Τον συντονισμό αναλαμβάνουν ο εγγονός του ιδιοκτήτη και διευθυντής του DOME, Κώστας Ζαμπαρλούκος και ο υπεύθυνος του λογιστηρίου Κόκος Παντελίδης, ενώ στην «επιτροπή διαχείρισης» συμμετέχουν και άλλες εξέχουσες προσωπικότητες της Κερύνειας. Γίνεται καταγραφή, διανέμονται δωμάτια, δημιουργείται ιατρείο, και οργανώνεται συσσίτιο με τα υλικά που φυλάγονταν στα κελάρια του ξενοδοχείου.

Τις επόμενες ημέρες καταφεύγουν στο ξενοδοχείο DOME και στρατιώτες που ξέμειναν στην Κερύνεια μετά την υποχώρηση των μονάδων τους. Κάποιοι είναι τραυματίες. Η επιτροπή διαχείρισης επιλαμβάνεται και αυτής της κρίσης. Εξαφανίζουν τον οπλισμό με την βοήθεια των Ηνωμένων Εθνών και καίνε τα ρούχα τους στον κλίβανο υπό τον φόβο τουρκικής εφόδου.

Οι νύχτες των εφόδων

Με την πάροδο των εβδομάδων η Κερύνεια και τα περίχωρά της καταλαμβάνονται πλήρως. Ο τουρκικός στρατός εδραιώνεται και τα Ηνωμένα Έθνη αποχωρούν. Το DOME περικυκλώνεται από τουρκικές δυνάμεις και στην είσοδο μπαίνει φρουρός.

Ο Κόκος Παντελίδης θυμάται τις αιφνιδιαστικές εφόδους του τουρκικού στρατού για καταμέτρηση. «Μας έκαναν πολύωρους ελέγχους ακόμα και μετά τις 12 τα μεσάνυχτα. Τα ανήλικα παιδιά έκλαιγαν τρομοκρατημένα».

Ο τουρκικός στρατός δεν περιορίζεται στις καταμετρήσεις. Στο DOME φτάνουν λεωφορεία και οι στρατεύσιμοι άντρες συλλαμβάνονται. Άλλοι μεταφέρονται στα Άδανα και άλλοι σε χώρους κράτησης στην Λευκωσία. Κάποιοι εξ’ αυτών δεν επέστρεψαν ποτέ και αργότερα μπήκαν στις λίστες των αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής.

Φθινόπωρο στο DOME

Ο Σεπτέμβρης βρίσκει τους εγκλωβισμένους του DOME να παρακολουθούν από τα μπαλκόνια την παρέλαση του τουρκικού στρατού στην τελετή μετονομασίας παρακείμενης πλατείας σε πλατεία «Κεμάλ Ατατούρκ». Τα κελάρια του ξενοδοχείου είναι πλέον άδεια και ο Ερυθρός Σταυρός μεταφέρει στο DOME προμήθειες, οι οποίες όμως δεν επαρκούσαν για την σίτιση των εκατοντάδων έγκλειστων. Έτσι ορίζεται μια  επιτροπή που συγκεντρώνει λεφτά και εξέρχεται του ξενοδοχείου για αγορά επιπλέον τροφίμων.

Ο Χαράλαμπος Χαραλάμπους, μέλος αυτής της επιτροπής, θυμάται το συναπάντημά του με έναν Τουρκοκύπριο πρώην συνάδελφο στους δρόμους της τουρκοκρατούμενης πλέον πόλης. «Του είπα ότι στο DOME δεν είχαμε φαγητό και μου έδωσε κούτες με μπισκότα και ψωμιά για να τα πάρω μέσα στο ξενοδοχείο».

Τον Οκτώβριο η πολιτική του τουρκικού στρατού για τους έγκλειστους αλλάζει. Τους επιτρέπονται ελεγχόμενες έξοδοι από την «φυλακή» του DOME. Αρχικά μικρές βόλτες στην αυλή του ξενοδοχείου μέχρι την πισίνα. Και στην συνέχεια βόλτες στην παρακείμενη εκκλησία, στην πλατεία, ακόμα και επισκέψεις στα σπίτια τους για περισυλλογή ρουχισμού και άλλων προσωπικών ειδών. Πάντα με τη συνοδεία τούρκων στρατιωτών. 

Κληρίδης και Ντενκτάς στο DOME

Μέχρι τον Νοέμβριο η ιστορία των έγκλειστων στο ξενοδοχείο DOME λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις. Όλο και περισσότερα δημοσιεύματα αναφέρονται στους εγκλωβισμένους, καλώντας την ηγεσία να αναλάβει δράση.Έτσι το DOME επισκέπτονται στις 27 Νοεμβρίου 1974 ο Γλαύκος Κληρίδης και ο Ραούφ Ντενκτάς. Ενόψει της επίσκεψης μάλιστα ο τουρκικός στρατός προσέφερε στους έγκλειστους διακόσια κοτόπουλα και χίλια αυγά.

Όλοι συγκεντρώθηκαν στην σάλα του ξενοδοχείου, ζητώντας με αγωνία να μάθουν από τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων πότε θα μπορούσαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Ήταν εκείνη την μέρα που οι έγκλειστοι του DOME κατάλαβαν πως η ιστορία της Κύπρου είχε αλλάξει ανεπιστρεπτί.

Οι Γλαύκος Κληρίδης και Ραούφ Ντεκτάς ενημέρωσαν τους έγκλειστους ότι η επιστροφή στα σπίτια τους στην Κερύνεια ήταν αδύνατη και πως η μόνη επιλογή ήταν να μεταφερθούν στον νότο. Στους ηγέτες παραδόθηκαν λίστες με τα ονόματα όλων όσων ήθελαν να φύγουν.

Οι λίστες αυτές το επόμενο  διάστημα θα μεγάλωναν, αφού ο τουρκικός στρατός εφάρμοζε πλέον μια νέα τακτική που είχε ως στόχο την εξώθηση των εγκλείστων στην εγκατάλειψη της Κερύνειας. Οι συνεχείς ρίψεις βολών, φωτοβολίδων αλλά και ο κατάπλους αντιτορπιλικού στην θάλασσα του DOME καθιστούσαν την παραμονή στο ξενοδοχείο αδύνατη.

Η μαζική φυγή από το ξενοδοχείο άρχισε στις αρχές Δεκεμβρίου του 1974. Λεωφορεία μετέβαιναν στο DOME σχεδόν καθημερινά για να οδηγήσουν τους έγκλειστους στις ελεύθερες περιοχές. Όπως πολλοί αφηγήθηκαν χρόνια μετά, ήταν σε εκείνες τις διαδρομές από το DOME στην Λευκωσία που αποχαιρέτησαν την Κερύνεια για τελευταία φορά.