H γερμανική εξωτερική πολιτική υπό πίεση

Με δύσκολη άσκηση ισορροπίας προσιδιάζει η στάση της Γερμανίας για τη Μέση Ανατολή. Ανέκαθεν. Πλέον ακόμη περισσότερο. Οι στενές σχέσεις Γερμανίας και Ισραήλ είναι πιθανόν να τεσταριστούν εκ νέου, παρά την δεδομένη στήριξη της πρώτης στη δεύτερη. Η ασφάλεια του Ισραήλ αποτελεί «κρατική επιταγή» για τη Γερμανία, όπως το διατύπωσε η πρώην καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ το 2008.

Μια διατύπωση που διέπει συλλήβδην τη γερμανική στάση έναντι στο Ισραήλ. Η κεντρική ιδέα είναι ότι η Γερμανία φέρει ειδική ευθύνη για την ασφάλεια του Ισραήλ εξαιτίας του Ολοκαυτώματος και της μαζικής δολοφονίας εκατομμυρίων Εβραίων από τους Ναζί. Το πρόταγμα αυτό επανέλαβε και ο διάδοχος της Άγκελα Μέρκελ, ο Όλαφ Σολτς, μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ την 7η Οκτωβρίου του 2023.

Πριν λίγες μέρες ο νυν καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς με μια δήλωση που προκάλεσε κύμα αντιδράσεων είπε από τη Σύνοδο των G7 στον Καναδά ότι το Ισραήλ «χαίρει σεβασμού γιατί κάνει τη βρώμικη δουλειά για όλους μας». Ωστόσο πριν από την επίθεση του Ισράηλ στο Ιράν, είχε εκφράσει ενστάσεις δημόσια, όπως και ο Γερμανός υπ. Εξωτερικών Γιόχαν Βάντεφουλ, για τις ενέργειες του ισραηλινού στρατού στην Γάζα με φόντο το ανθρωπιστικό πλήγμα στον άμαχο πληθυσμό. Στο μεταξύ οι αποστολές όπλων στο Ισραήλ συνεχίζονται.

«Η Γερμανία δεν μπορεί να μεσολαβήσει»

Το Ισραήλ από την πλευρά του επικαλείται «την άμεση και υπαρξιακή απειλή» από το Ιράν και ο υπ. Άμυνας της χώρας, Ισραήλ Κατς, κάνει λόγο για «προληπτικό χτύπημα» επειδή το Ιράν φέρεται, κατά το Ισραήλ, να είναι κοντά στην ανάπτυξη πυρηνικής βόμβας. Η γερμανική κυβέρνηση συμμερίζεται επί της ουσίας την ανησυχία του Ισραήλ «έχοντας εκφράσει επανειλημμένα ανησυχία για το προηγμένο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν».

Πάντως σύμφωνα με ειδικούς, όπως ο Χανς-Γιάκομπ Σίντλερ από την διεθνή οργάνωση Counter Extremism Project, η στάση της γερμανικής κυβέρνησης ήταν «προβλέψιμη». Παρόλα αυτά «η Γερμανία παίζει μόνο δευτερεύοντα ρόλο στην διένεξη στη Μέση Ανατολή και δεν είναι σε θέση να μεσολαβήσει ενεργά».

Για τον ίδιο, όπως ανέφερε στην DW, πλέον το παλαιό διαπραγματευτικό σχήμα Γερμανίας, Γαλλίας, Μεγάλης Βρετανίας, ΗΠΑ και Ιράν δεν αποτελεί επιλογή, με την μόνη πιθανή «φόρμουλα» να είναι αυτή των άμεσων διαπραγματεύσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν. «Δυστυχώς οι Ευρωπαίοι είναι περισσότερο θεατές παρά πρωταγωνιστές» αναφέρει ο Σίντλερ.

Τα όρια της «νόμιμης άμυνας»

Πάντως ένα είναι σίγουρο για τη Γερμανία:το τελευταίο διάστημα έχουν ενταθεί και εντός του κυβερνητικού συνασπισμού οι επικριτικές φωνές. Ορισμένα μέλη της συγκυβέρνησης φοβούνται μια «απόλυτη ταύτιση» με το Ισραήλ, ενώ τον Μάιο και ο Γερμανός υπ. Εξωτερικών Γιόχαν Βάντεφουλ είχε δηλώσει ότι η Γερμανία δεν θα υποκύψει σε πιέσεις.

Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα που τίθεται είναι αυτό των ορίων του «δικαιώματος στη νόμιμη άμυνα». Κατά πόσον το Ισραήλ είναι σε θέση να επικαλείται αυτό το δικαίωμα θα εξεταστεί από το ΣΑ του ΟΗΕ. Κτά πόσον, επίσης, η επίθεση στο Ιράν είναι νόμιμη βάσει διεθνούς δικαίου διχάζει και τη Γερμανία. Νομικοί επισημαίνουν ότι ένα προληπτικό χτύπημα δικαιολογείται μόνο υπό πολύ περιορισμένες συνθήκες πχ. άμεσης απειλής που δεν μπορεί να αποτραπεί με κανέναν άλλον τρόπο.

Την ίδια ώρα ο συμπρόεδρος της Αριστεράς, Γιαν Βαν Άκεν, δήλωσε στη γερμανική ραδιοφωνία DLF ότι «δεν πρόκειται για αυτοάμυνα αλλά για επίθεση που αντίκειται στο διεθνές δίκαιο», προσθέτοντας ότι «φυσικά, οι χώρες επιτρέπεται να αμύνονται όταν δέχονται επίθεση. Αλλά δεν επρόκειτο για οξεία επίθεση με πυρηνικά όπλα».

Ο Βαν Άκεν περιμένει από τη Γερμανία να σεβαστεί το διεθνές δίκαιο και να διασφαλίσει ότι δεν θα διακοπούν οι διαπραγματεύσεις με τον Ιράν. Όπως είπε: «η Γερμανία έχει μια πολύ ιδιαίτερη ευθύνη απέναντι στο Ισραήλ, για το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ, για την ασφάλειά του. Δεν θα τελειώσει αυτό ποτέ. Αλλά αυτό δεν πρέπει να μας εμποδίζει από το να κατακρίνουμε την παράνομη διεξαγωγή του πολέμου στη Γάζα ή μια επίθεση ενάντια στο Ιράν και να λάβουμε κατάλληλα μέτρα, όπως η αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους και η διακοπή της αποστολής γερμανικών όπλων».