Στις 3 Οκτωβρίου του 2025 συμπληρώνονται 35 χρόνια από τη Γερμανική Επανένωση. Στο πρώτο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του στην Επανενωμένη Γερμανία, στις 31 Δεκεμβρίου του 1990, ο Χριστιανοδημοκράτης καγκελάριος Χέλμουτ Κολ έλεγε προς τους Γερμανούς:
«Το 1990 θα μείνει στην ιστορία ως ένα από τα πιο ευτυχισμένα χρόνια στη γερμανική ιστορία. Μέσω της ελεύθερης αυτοδιάθεσης, καταφέραμε να ολοκληρώσουμε την εθνική ενότητα της πατρίδας μας. Χωρίς βία και αιματοχυσία. Σε πλήρη συμφωνία με τους γείτονές μας. Ένα όνειρο έγινε πραγματικότητα».
Εδώ και 35 χρόνια η Επανενωμένη Γερμανία έχει κάνει σημαντικά βήματα προόδου και ευημερίας για τους πολίτες της παρά τις αποκλίσεις που υπάρχουν ακόμη μεταξύ «Ανατολής» και «Δύσης». Η προσήλωσή της στο ευρωπαϊκό όραμα ήταν για δεκαετίες αδιαμφισβήτητη.
Κατάφερε το δεύτερο μεταπολεμικά οικονομικό θαύμα στην ιστορία της. Το πρώτο οικονομικό θαύμα επετεύχθη στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες χάρη στη συμβολή των μεταναστών από τον ευρωπαϊκό Νότο. Το δεύτερο επετεύχθη χάρη στην ανοιχτή στον κόσμο ματιά της Επανενωμένης Γερμανίας, με δύσκολες μεταρρυθμίσεις επί Σρέντερ και με τα οφέλη που διατήρησε από τις «οικονομίες» του παρελθόντος στα 16 χρόνια Μέρκελ. Κάπου εκεί άρχισαν να έρχονται απανωτά οι διεθνείς κρίσεις: Lehman Brothers, ευρωκρίση και ελληνική κρίση, προσφυγική κρίση, πανδημία. Και έπειτα οι δύο μεγάλοι πόλεμοι: Ουκρανία και Μέση Ανατολή.
Ο πρώτος πόλεμος άλλαξε επί Σολτς το μεταπολεμικό δόγμα της μη αποστολής όπλων σε εμπόλεμες ζώνες. Το τιτάνιο έργο της ανασυγκρότησης των ενόπλων δυνάμεών της κληροδοτήθηκε στη νυν κυβέρνηση Μερτς. Ο Φρίντριχ Μερτς, αν θέλει να δημιουργήσει τον «ισχυρότερο συμβατικό στρατό στην Ευρώπη», γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτό θα πάρει χρόνια και θα κοστίσει στη γερμανική ευημερία. Ο Φρίντριχ Μερτς γνωρίζει πολύ καλά επίσης ότι δεν είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας μια επίθεση σε νατοϊκό έδαφος.
Ο δεύτερος πόλεμος, στη Μέση Ανατολή, δύο χρόνια σχεδόν μετά την 7η Οκτωβρίου του 2023 και την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, ανατρέπει άλλη μια μεταπολεμική δέσμευση της Γερμανίας: την απροϋπόθετη στήριξη στο Ισραήλ. Η στήριξη του Ισραήλ είναι κρατική επιταγή για τη Γερμανία. Το Ολοκαύτωμα δεν παραγράφεται.
Αυτό που έχει αλλάξει είναι οι κινήσεις της νυν ισραηλινής κυβέρνησης: η άμυνα που έγινε επίθεση, η «καταστροφική ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα», όπως την περίεγραψε πρόσφατα ο Γερμανός υπ. Εξωτερικών από το Ισραήλ, τα σχέδια εκτοπισμού και κατάληψης της Γάζας. Η ιστορική στροφή της Γερμανίας πριν από λίγες μέρες για αναστολή των εξαγωγών όπλων στο Ισραήλ εξαιτίας της Γάζας αποτυπώνει άλλη μια δύσκολη πτυχή της «γερμανικής ενηλικίωσης». Μιας «ενηλικίωσης» που φέρνει τον Φρίντριχ Μερτς και τη γερμανική πολιτική ελίτ ενώπιον υπαρξιακών διλημμάτων και εσωτερικών κρίσεων εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση, αλλά και στους θεσμούς.
Πόσο έτοιμη είναι η Γερμανία να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην Ευρώπη και τον κόσμο, όπως επιθυμεί η νυν κυβέρνηση; Το ερώτημα βέβαια ίσως καλύτερα θα ήταν αν πρέπει να το κάνει.
Η Γερμανική Επανένωση ήταν συνυφασμένη με ένα χαρμόσυνο μήνυμα: της κατάρριψης των Τειχών με ειρηνικά μέσα, με διάλογο που οδηγεί στη συμφιλίωση. Οι εικόνες αυθόρμητης, συλλογικής χαράς, το αίσθημα πολιτικής ολοκλήρωσης και κοινού οράματος σήμερα φαντάζουν σαν να ανήκουν σε μια άλλη εποχή. Σε έναν κόσμο, στον οποίο 35 χρόνια μετά υψώνονται ξανά Τείχη, η βία γεννά βία, οι αιματοχυχίες είναι καθημερινό θέαμα στο διαδίκτυο, ο ξεριζωμός και η προσφυγιά είναι μέρος της νέας πραγματικότητας.
Η ευθύνη της σύγχρονης Γερμανίας ίσως θα ήταν περισσότερο να ηγηθεί προτάσσοντας όχι την πυγμή των όπλων, αλλά εκείνο το καταλυτικό πρόταγμα του δικού της υποδειγματικού Συντάγματος: ότι «η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη». Στη Γερμανία, στα γερμανικά σύνορα, στην Ευρώπη και τα εξωτερικά της σύνορα, στην Ουκρανία και τη Γάζα. Αυτό είναι πιο δύσκολο.