Σε μια από τις τελευταίες του επιστολές ο Μίκης Θεοδωράκης έγραφε: «Τώρα στο τέλος της ζωής μου, την ώρα των απολογισμών, σβήνουν απ’ το μυαλό μου οι λεπτομέρειες και μένουν τα 'Μεγάλα Μεγέθη'». 100 χρόνια από τη γέννησή του, στις 29 Ιουλίου του 1925, ας ρίξουμε μια υποκειμενική ματιά σε ό,τι σημαντικό μένει ως παρακαταθήκη μετά την εκδημία του επιδραστικότερου έλληνα συνθέτη του 20ού αιώνα.
Τραγούδια
Στη συναυλία του ΚΚΕ στο Καλλιμάρμαρο στις 25 Ιουνίου για τη συμπλήρωση ενός αιώνα από τη γέννηση του Μίκη Θεοδωράκη, οι Teketzides, έξι 16χρονοι μαθητές μουσικού σχολείου, τραγούδησαν με τον Γιώργο Νταλάρα το «Βρέχει στη φτωχογειτονιά» σε στίχους του Τάσου Λειβαδίτη από την ταινία του Αλέκου Αλεξανδράκη «Συνοικία το όνειρο» (1961). Είμαι βέβαιος ότι ο Μίκης θα ενθουσιαζόταν με αυτά τα νεαρά παιδιά, που συχνά πυκνά «εμφανίζονται» στον πεζόδρομο της Ερμού μοιράζοντας γενναιόδωρα το ταλέντο τους στους περαστικούς. Αυτό ήθελε πάντα. Τα τραγούδια του να περνούν και να τραγουδιούνται από τους νέους, όπως το βίωσε στη δεκαετία του ΄60.
Εθνική συμφιλίωση
Πολέμησε στα Δεκεμβριανά με το όπλο στο χέρι. Παραμένοντας πιστός στην ιδεολογία του παρά την επώδυνη, και για τον ίδιο, μετεμφυλιακή περίοδο, αναγνώρισε νωρίτερα από πολλούς άλλους την καθοριστική σημασία της εθνικής συμφιλίωσης. Ενδεικτικό για τη στάση του το θεατρικό έργο «Το τραγούδι του νεκρού αδελφού» (1960-1962), μια σύγχρονη λαϊκή τραγωδία, με θέμα τον Εμφύλιο, που προκάλεσε τότε αντιδράσεις και από τη Δεξιά, αλλά και την Αριστερά.
Οι αρχές της δεκαετίας του ΄90 βρίσκουν την Ελλάδα λαβωμένη από σειρά σκανδάλων, κρίσεων και απανωτών εκλογικών αναμετρήσεων. Στις εκλογές του 1990 ο Θεοδωράκης εκλέγεται ανεξάρτητος βουλευτής Επικρατείας με τη Νέα Δημοκρατία. Στη συνέχεια αναλαμβάνει υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου. Προφανώς γνώριζε ποιες επιπτώσεις θα είχε η κίνησή του αυτή. Κι όμως δεν συμβιβάστηκε, επιλέγοντας συνειδητά την υπέρβαση. Έκανε αυτό που θεωρούσε σωστό, έχοντας πλήρη συνείδηση ότι θα στιγματιστεί και θα εκπέσει στα μάτια πολλών Ελλήνων. Για τον ίδιο όμως έκλεινε, επιτέλους, ο κύκλος του εμφυλίου σπαραγμού, με τη συνεργασία Αριστεράς και Δεξιάς στις κυβερνήσεις Τζανετάκη και Ζολώτα, αλλά και τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Στα μέσα της δεκαετία του ΄80 ο Μίκης Θεοδωράκης δημιουργεί από κοινού με τον τούρκο μουσικό, σκηνοθέτη και συγγραφέα Ζιλφί Λιβανελί την Επιτροπή Ελληνοτουρκικής Φιλίας. Στόχος να χτιστούν γέφυρες μεταξύ των δύο λαών με όχημα τον πολιτισμό και δη τη μουσική. Την εποχή εκείνη, ο Θεοδωράκης έδωσε πλήθος συναυλίες στην Τουρκία. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1997, ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Κλάους Κίνκελ καλούσε με κάθε επισημότητα τον Μίκη Θεοδωράκη και τον Ζιλφί Λιβανελί στην τότε πρωτεύουσα Βόννη σε μια εκδήλωση για την ελληνοτουρκική φιλία. Ήταν η αφετηρία για την κοινή περιοδεία των δύο μουσικών στη Γερμανία με τίτλο «Μαζί!-Birlikte!»
Παρών, αν και απών
Τέσσερα περίπου χρόνια μετά την «αναχώρησή» του, ο Μίκης Θεοδωράκης είναι παρών με το έργο του. Στην Ελλάδα με αφορμή τη φετινή επέτειο, η μια συναυλία διαδέχεται την άλλη, τιμώντας έναν από πιο πολύπλευρους συνθέτες που γνώρισε ο τόπος. Και στη Γερμανία όμως ο Μίκης Θεοδωράκης είναι παρών, όπως πάντα, από τον καιρό της χούντας μέχρι σήμερα: με συναυλίες ελλήνων, αλλά και γερμανών μουσικών, οι οποίοι παρουσιάζουν όχι μόνο τραγούδια, αλλά και έργα κλασικής μουσικής.
Ευχή να δοθεί περισσότερος χώρος και χρόνος σε όχι και τόσο γνωστά, αλλά εξίσου υπέροχα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, από δίσκους όπως «Μπαλάντες», «Λυρικά», «Φαίδρα-Τραγούδια Αγάπης», «Διόνυσος», «Η Βεατρίκη στην οδό Μηδέν», «Poetica», και «Άσματα». Αξίζει κλείνοντας να αναφερθούμε στα έργα κλασικής μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη, στα οποία έδωσε τόσο βάρος στην τελευταία περίοδο της ζωής του. Προς ανακάλυψη είναι τα έργα μουσικής δωματίου από τη δεκαετία του ΄50, η πρώτη και η δεύτερη συμφωνία του, καθώς και οι λυρικές του τραγωδίες με εξέχουσες την «Αντιγόνη» και τον «Κώστα Καρυωτάκη-Οι Δρόμοι του Αρχάγγελου».